197. KRAJOWA RADA SĄDOWNICTWA.

Krajowa Rada Sądownictwa jest organem kolegialnym. Jej zadaniem jest pośredniczenie w podejmowaniu przez egzekutywę i legislatywę najważniejszych decyzji dotyczących sądownictwa, reprezentowanie interesów władzy sądowniczej, a przede wszystkim ochrona niezawisłości sędziów i niezależności sądów. Krajowa Rada Sądownictwa składa się:

1)  4 posłów i 2 senatorów, wybieranych przez izby na okres czterech lat

2)  Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego i Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego

3)  15 członków wybranych spośród sędziów: Sądu Najwyższego(2), NSA(1), sądów apelacyjnych(2), sądów okręgowych(9) i sądów wojskowych(1), wyboru na czteroletnią kadencję dokonują zgromadzenia ogólne lub zebrania przedstawicieli zgromadzeń ogólnych odpowiednich sądów

4)  Ministra Sprawiedliwości

5)  Osoby powołanej przez Prezydenta RP

Rada wybiera ze swojego składu prezydium, obejmujące przewodniczącego, 2 wiceprzewodniczących i 3 członków. Obraduje na posiedzeniach plenarnych, zwoływanych przynajmniej raz na dwa miesiące. Rada przedstawia Prezydentowi wnioski w sprawie powołania sędziów, rozstrzyga o przeniesieniu sędziego na inne miejsce służbowe ze względu na powagę stanowiska sędziowskiego i podejmuje szereg innych decyzji dotyczących sytuacji sędziego. Rada wyraża opinię co do propozycji zmian ustroju sądów oraz wynagrodzeń sędziowskich.

198. POZYCJA USTROJOWA, KOMPETENCJE I TRYB FUNKCJONOWANIA SĄDU NAJWYŻSZEGO.

Podstawowym zadaniem Sądu Najwyższego jest sprawowanie nadzoru orzeczniczego nad działalnością sądów powszechnych i wojskowych, co m.in. ma na celu zapewnienie prawidłowości oraz jednolitości wykładni prawa i praktyki sądowej w dziedzinach poddanych jego właściwości. Sąd Najwyższy wykonuje swoje funkcje w 2 podstawowych formach.

Pierwszą jest rozpatrywanie środków odwoławczych od orzeczeń sądowych- jeśli chodzi o sądy powszechne jest to tylko rozpatrywanie kasacji, natomiast w charakterze sądu II instancji Sąd Najwyższy orzeka w sprawach wojskowych.

Druga formą działalności Sądu Najwyższego jest podejmowanie uchwał mających na celu wyjaśnienie wątpliwości prawnych. Może to następować na podstawie przedłożenia sądu orzekającego w konkretnej sprawie, a także w procedurze abstrakcyjnej- na wniosek m.in. Pierwszego Prezesa lub jednego z Prezesów Sądu Najwyższego, Ministra Sprawiedliwości- Prokuratora Generalnego. Te uchwały abstrakcyjne są podejmowane przez skład 7 sędziów, ale mogą też zostać podjęte przez całą izbę, połączone izby lub nawet przez pełny skład SN. SN nie może samodzielnie orzekać o konstytucyjności ustaw. SN dzieli się na 4 izby: Cywilną, Karną, Administracyjną i Wojskową, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych. Na cele każdej izby stoi Prezes powołany przez prezydenta RP na 6 letnią kadencję spośród kandydatów przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne; w izbie działa Zgromadzenie Sędziów Izby jako organ samorządu sędziowskiego. Na czele SN stoi Pierwszy Prezes, który jest powoływany przez Prezydenta RP, a organami samorządu sędziowskiego są Zgromadzenie Ogólne oraz wybierane przez Zgromadzenie- Kolegium Sądu Najwyższego.

 

199. POZYCJA USTROJOWA I STRUKTURA ORAZ KOMPETENCJE SĄDÓW POWSZECHNYCH.

Sądy powszechne to sądy o właściwości generalnej, sprawują one wymiar sprawiedliwości we wszystkich sprawach, z wyjątkiem spraw ustawowo zastrzeżonych dla właściwości innych sądów. Konstytucja nie określa struktury sądów powszechnych, ale przez wprowadzenie wymogu dwuinstancyjności zakłada, że struktura ta musi obejmować przynajmniej 2 szczeble. Sądami powszechnymi są: sądy rejonowe, okręgowe i apelacyjne.Sąd rejonowy tworzy się dla jednej lub większej liczby gmin lub dla części gminy. Jest sądem pierwszej instancji, a jego właściwości obejmują sprawy karne i cywilne, większe sądy są podzielone na wydział karny i wydział cywilny a także wydział ksiąg wieczystych. W ramach sądu rejonowego może być utworzona odrębna jednostka organizacyjna zajmująca się sprawami rodzinnymi i sprawami nieletnich, jednostka zajmująca się sprawami z zakresu prawa pracy, oraz jednostka zajmująca się sprawami gospodarczymi( sąd gospodarczy). W sądzie rejonowym mogą być też tworzone sądy grodzkie, których właściwości obejmuje przede wszystkim orzekanie w I instancji w sprawach o wykroczeniu oraz o wykroczenia i niektóre przestępstwa skarbowe. Sąd okręgowy jest sądem wyższego stopnia. Właściwość sądu okręgowego ma charakter mieszany: z jednej strony, jest sądem odwoławczym w sprawach rozstrzyganych w pierwszej instancji przez sądy rejonowe, z drugiej strony, rozpoznaje w I instancji sprawy poważniejsze lub o charakterze bardziej skomplikowanym, określone przez ustawę. Sąd okręgowy jest podzielony na wydziały cywilne, karne i penitencjarne, w ramach tych sądów tworzy się też odrębne jednostki zajmujące się sprawami z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych oraz jednostki zajmujące się sprawami gospodarczymi. Sąd apelacyjny tworzone są dla obszaru obejmującego kilka okręgów sądowych. Pełnią one zadania sądów II instancji, bo rozpatrują apelację od orzeczeń sądów okręgowych działających jako I instancja. W sądach apelacyjnych tworzy się wydziały cywilne, karne oraz pracy i ubezpieczeń społecznych. W warszawskim Sądzie Apelacyjnym istnieje też odrębny wydział lustracyjny.

200. NACZELNY SĄD ADMINISTRACYJNY- POZYCJA USTROJOWA I KOMPETENCJE. Podstawowym zadaniem sądów administracyjnych jest sądowa kontrola wykonywania administracji publicznej. NSA orzeka:

1)  w sprawach skarg na decyzje administracyjne oraz niektóre inne postanowienia wydane w postępowaniu administracyjnym. Bada tu legalność rozstrzygnięć wydawanych przez organy administracji w sprawach indywidualnych i może uchylić lub stwierdzić nieważność decyzji wydanej z naruszeniem prawa. legalność jest jednym z kryteriów kontroli jako że sądy mogą tylko kontrolować działalność administracji. Kontrola sądowa jest ostatecznym stadium procedury, najpierw konieczne jest wyczerpanie administracyjnego toku instancji

2)  w sprawach skarg na uchwały organów samorządu terytorialnego i akty terenowych organów administracji rządowej stanowiące przepisy prawa miejscowego, oraz na inne uchwały organów samorządu terytorialnego w sprawach z zakresu administracji publicznej.

Orzeczenia NSA mają charakter ostateczny i nie można się od nich odwoływać. Z wnioskiem może wystąpić skład orzekający w danej sprawie i wówczas Prezes NSA wyznacza skład 7 sędziów dla udzielenia wyjaśnienia. Podjęta w tym trybie uchwała ma charakter wiążący tylko w sprawie, w związku z którą został postanowiony wniosek. Na czele NSA stoi Prezes powołany na 6 letnią kadencje przez Prezydenta RP spośród kandydatów przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne Naczelnego Sądu Administracyjnego. NSA jest niezależny od nadzoru administracyjnego Ministra Sprawiedliwości. Na płaszczyźnie orzeczniczej NSA podlega jeszcze nadzorowi SN bo od niektórych orzeczeń NSA możliwe jest wniesienie rewizji nadzwyczajnej do Sądu Najwyższego.

202. POZYCJA USTROJOWA I ORGANIZACJA TRYBUNAŁU STANU.

TS to sąd szczególnego rodzaju, którego celem jest ukaranie winnych naruszenia konstytucji i ustaw, orzeka o odpowiedzialności konstytucyjnej osób zajmujących najwyższe stanowiska państwowe. Za naruszenie konstytucji lub ustawy, w związku z zajmowanym stanowiskiem lub w zakresie swojego urzędowania, odpowiedzialność konstytucyjna ponoszą: Prezydent, Prezes RM oraz członkowie, Prezes NBP, Prezes NIK, członkowie KRRiT, Naczelny Dowódca Sił Zbrojnych, posłowie i senatorowie. TS składa się z przewodniczącego, 2 z-ców i 16 członków wybieranych przez Sejm spoza grona posłów i senatorów na czas kadencji Sejmu. Członkowie TS w sprawowaniu funkcji są niezawiśli i podlegają tylko konstytucji i ustawom. Parlamentarzyści odpowiadają za naruszenie zakazu prowadzenia działalności gospodarczej z osiąganiem korzyści z majątku Skarbu Państwa lub samorządu terytorialnego, lub za naruszenie zakazu nabywania tego majątku. Odpowiadają też przed TS za naruszenie Konstytucji. TS może orzec kary takie jak:

     oskarżony może być skazany na utratę czynnego i biernego prawa wyborczego na urząd Prezydenta oraz do Sejmu, Senatu i rad gminnych

     karą może być zakaz zajmowania pewnych stanowisk

     utrata orderów, odznaczeń i tytułów honorowych oraz zdolności do ich uzyskiwania

     w razie uznania winy Prezydent TS może orzec odwołanie z urzędu, a w odniesieniu do innych osób utratę zajmowanego stanowiska

     w przypadku stwierdzenia przestępstw wymierza kary przewidziane w ustawach karnych