Każde z rodziców przekazuje
swojemu dziecku połowę
swoich genów.
Jeżeli geny uzyskane od
matki i ojca są podobne, wówczas dziecko jest homozygotą
pod względem cechy tymi genami zdeterminowanej, jeżeli są
odmienne – jest heterozygotą.
CO
WIEMY O GENOTYPIE? REPETYTORIUM
Genotyp
to wyposażenie dziedziczne organizmu. To kod genetyczny cechy.
To całokształt
wszystkich odziedziczonych genów i bezpośrednio od nich zależnych
cech.
W zasadzie nie ulega zmianom
od chwili zapłodnienia do śmierci.
Tylko w bardzo nielicznych
przypadkach dochodzi do mutacji
i segregacji w genach
na skutek anomalii dotyczących składu i podziału chromosomów.
CO
WIEMY O GENACH? REPETYTORIUM
Geny dyktują to, jakie
właściwości rozwiniemy,
oraz to, kiedy to
nastąpi.
Geny strukturalne
kierują wytwarzaniem białek w cytoplazmie za pomocą kwasu
rybonukleinowego RNA.
Geny regulujące
kierują aktywnością genów strukturalnych, pobudzając lub
blokując ich aktywność zgodnie z potrzebami.
Większość cech ludzkich ma
charakter poligenetyczny,
tzn. zależą one od kombinacji genów.
CO
WIEMY O DZIEDZICZNOŚCI?
REPETYTORIUM
Koncepcja genów
dominujących
(wystarczy ich obecność) i recesywnych
(konieczna jest
obecność podobnych genów).
Wpływy środowiska
pobudzają lub hamują realizację programu genetycznego.
Rola tych wpływów
zależy od ich siły działających bodźców, ale także od
wrażliwości organizmu na nie.
CECHY
BIOLOGICZNE stanowiące podłoże psychiki można podzielić na:
Dziedziczne– dający się
określić udział rodziców / genopatie/
Wrodzone- nagłe zmiany
strukturalne w cechach dziedzicznych nieprzewidywalne na podstawie
genów rodzicielskich, mutacje i segregacje w genach
/chromosomopatie/
Płodowe
– uszkodzenia powstałe na skutek działania negatywnych czynników
nazarodek
(embriopatie)
i na płód (fetopatie).
Konstytucjonalne
– uszkodzenia powstałe w efekcie pojawienia się czynników
patogennych w czasie porodu i po urodzeniu dziecka.
Człowiek
– jakiż to kawał roboty
zdolność przyswajania
sobie wiedzy przekazywanej z generacji na generację za
pośrednictwem symboli, głównie poprzez mowę.
środowisko społeczne i
kulturę, czyli ogół materialnych i niematerialnych wytworów
ludzkiej działalności, ogół wartości i uznanych sposobów
postępowania.
Co
powoduje zmiany rozwojowe i co je podtrzymuje?
mechanizm rozwoju
– proces teoretyczny umożliwiający zrozumienie i wyjaśnienie
zjawiska rozwoju;
czynnik rozwoju
– stan poprzedzający, przyczyna, wszystko, co wywiera określony
wpływ na zjawisko rozwoju.
CZYNNIKI
ROZWOJU
Dziedziczność;
Środowisko;
Interakcja tych czynników.
Są
dwa podstawowe mechanizmy rozwoju:
DOJRZEWANIE
UCZENIE
SIĘ
Dojrzewanie
– aktualizacja zawartego w genach ogólnego programu rozwoju.
Efektem dojrzewania są funkcje filogenetyczne, czyli wspólne dla
całego rodzaju ludzkiego. Ćwiczenie jako takie nie odgrywa
istotnej roli w ich pojawieniu się.
Uczenie się
– względnie trwała zmiana zachowania pod wpływem doświadczenia.
To proces gromadzenia indywidualnych doświadczeń
MATURACJONIZM
Na wagę dojrzewania zwrócił
uwagę Arnold
Gessell
(1880-1961), twórca maturacjonizmu, teorii podkreślającej
kluczową rolę dojrzewania.
Gessell stworzył pojęcie
„gotowości
uwarunkowanej dojrzewaniem”
(maturational readiness).
EPIGENEZA
Proces rozwoju ujmowany jako
ciąg przekształceń zachodzących w ciągu życia zarówno na
poziomie psychicznym, jak i na poziomie zachowania, pod wpływem
działania wielu czynników.
PREFORMIZM
(PREFORMACJONIZM)
Wszystkie właściwości
organizmu są w nim obecne od samego początku, tj. od momentu
poczęcia, a rozwój polega tylko na ich wzrastaniu.
Zasada
epigenezy ma 2 interpretacje:
Predeterministyczną;
Probabilistyczną.
2
rodzaje wpływów otoczenia wg Schaffera:
Specyficzne;
Niespecyficzne.
DOJRZEWANIE
A UCZENIE SIĘ
STANOWISKO I. Są to procesy
rozłączne. Uczenie to prpces, który dostosowuje się do uczenia i
nic w nim nie zmienia.
STANOWISKO II. Istnieje
tożsamość rozwoju i uczenia się. Uczenie się jest właśnie
rozwojem. Tak rozumował Locke.
Główny czynnik inicjujący zmianę rozwojową to uczenie się.
STANOWISKO III. Są to
procesy wzajemnie się przenikające.
SKUTKI
INTERAKCJI DOJRZEWANIA I UCZENIA SIĘ
Przebieg rozwoju jest
zróżnicowany.
Dojrzewanie ogranicza rozwój,
wyznacza jego granice.
Kres dojrzewania jest rzadko
osiągany /to tylko zastój/
Pozbawienie możliwości
uczenia się ogranicza rozwój.
Stymulacja jest istotna dla
pełnego rozwoju.
Efektywność uczenia się
zależy od właściwego dlań czasu /problem gotowości do uczenia
się, okresów sensytywnych i krytycznych/.
Warto
zapamiętać!
Okres krytyczny:
odcinek czasu, w którym pojawienie się lub brak pewnego rodzaju
doświadczeń ma szczególne znaczenie dla organizmu. To samo
doświadczenie mające miejsce przed lub po tym momencie będzie
miało niewielki wpływ lub żaden.
Okres sensytywny:
to okres szczególnej wrażliwości, okres przejściowy do następnej
fazy.