STATYSTYKA OPISOWA

15.03.2009

Statystyka - to nauka o ilościowych metodach badania zjawisk masoych.

Prawidłowości, które można ujawnić w drodze obserwacji zjawisk masowych nazywamy prawidłowościami statystycznymi.

Metody statystyczne wykorzystujemy do badania zjawisk masowych, które dotyczą zbiorowości składających się z jednostek o podobnych lecz nie identycznych właściwośiach.

Zbiorowość statystyczna ( populacja ) - jest to zbiór dowolnych elementów objętych badaniem statystycznym.

Poszczególe elementy zbiorowości nazywamy jednostkami statystycznymi, np.: przebadanie demograficzne jednostki statystycznej - pojedyncze osoby, rodziny czy gospodarstwo domowe. To, co będzie jednostką statystyczną zależy od celu badań statystycznych.

Jednostki mają pewne właściwości.

Właściwości jednostek statystycznych określane są mianem cech ststystycznych.

Cechy statystyczne mogą być stałe lub zmienne. Cechy stałe okreśłają jednostki pod względem rzeczowym, czasowym i przestrzennym. Cechy te charakteryzują zbiorowość statystyczną. Cechy zmienne dzielimy na jakościowe (niemierzalne) i ilościowe (mierzalne). Cechy ilościowe dzielimy na skokowe i ciągłe.

Zmiennymi skokowymi nazywamy takie cechy, które są wyrażane w określonych liczbach bez wartości pośrednich, np.: 5, 7, 12 itd. Cechy ciągłe mogą przyjmować każdą wartość z określonego przedziału liczbowego.

Cechy charakteryzujące poszczególne jednostki statystyczne mogą mieć różne rodzaje,

np.: płeć.

Badania statystyczne można podzielić na jednowymiarowe ( badamy pod względem jednej cechy) i wielowymiarowe ( wielocechowe ).

Wielkość badanej cechy określany w trakcie pomiaru

Pomiar polega na przyporządkowaniu cechom statystycznym określonych symboli- liczb, liter, form geometrycznych.

Jeśli pomiaru dokonuje się za pomocą przyrządów , np.: w metrach, gramach to pomiar nazywany jest pomiarem bezpośrednim.

Wyróżniamy różne poziomy pomiaru.

Czynność odwzorowywania za pomocą skali pomiarowej nazywamy skalowaniem.

Wyróżnia sie cztery skale pomiarowe:

1. nominalna

2. porządkowa

3. przedziałowa

4. stosunkowa

Skala nominalna - daje nam najbardziej precyzyjny sposób pomiaru. Liczby służą tu jedynie jako umowne symbole do identyfikacji jednostek statystycznych i ich klasyfikacji. Jedyna dopuszczalna operacja matematyczna na danych otrzymanych za pomocą skali nominalnej to zliczenie jednostek należących do określonej kategorii i obliczenie proporcji, np.: odsetek.

Podstawą zaliczenia jednostki do danej kategorii jest fakt posiadania określonego wariantu cech. O poszczególnych wariantach cech można mówić , że są jednakowe lub różne. Przykładaem takich cech mogą być np.: grupy krwi.

Skala porządkowa ( rangowa ) - ma wszystkie cechy skali nominalnej, dodatkowo pozwala na porządkowanie jednostek statystycznych pod względem natężenia badanej cechy. Rangi określają kolejność jednostek, ale nie określają odległości między nimi.

W skali porządkowej określane są gatunki owoców i warzyw, dziesięciostopniowa skala mierząca twardość materiałów, dziewięciostopniowa skala Richtera, stopnie wojskowe, miejsca zajęte przez zawodników w zawodach sportowych.

Skala przedziałowa - posiada wszystkie właściwości skali porządkowej, dodatkowo określa odległości między jednostkami. W tej skali powinien być ustalany puntk zerowy, np.: w skali Celcjusza.W skali przedziałowej nie można wykonywać dzielenia.

Skala stosunkowa - posiada właściwości skali przedziałowej oraz punkt zerowy . Posiadanie tego punktu umożliwia dokonywanie wszystkich operacji matematycznych na liczbach w tej skali. W skali stosunkowej wyraża się wiek, dochody, wielkość sprzedaży, cechy towarów.

Rodzaje badań statystycznych:

Aby badanie uznać za statystyczne musi ono spełniać następujące warunki:

1. musi dotyczyć zbiorowości statystycznej

2. określać prawidłowości charakteryzujące całą zbiorowość.

Metody badań statystycznych są następujące:

1. badanie pełne - obejmuje wszystkie jednostki

2. badanie niepełne - obejmuje niektóre jednostki

3. badanie interpolacyjne

4. badanie ekstrapolacyjne

Badania niepełne mogą być zlecane wtedy, gdy:

- zbiorowość statystyczna jest zbyt liczna

- badanie ma charakter niszczący

- kiedy chodzi jedynie o wyniki orientacyjne

Wszystkie badania niepełne mogą być być ciągłe i okresowe.

Badania okresowe prowadzone są w ścisłych okresach czasu, np.: co 10 lat - spisy ludności, może być przeprowadzane doraźnie w szczególnych okolicznościach, np.: badanie strat spowodowanych powodzią.

Wsród metod badań wyróżniamy spisy i rejestracje bierzące.

Spis statystyczny obejmuje wszystkie jednostki zbiorowości.

Rejestracje bierzące polegają na systematycznym notowaniu określonych faktów,

np.: ewidencja narodzin, ewidencja zgonów.

Badanie częściowe dzielimy na ankietowe, monograficzne i reprezentacyjne.

Badanie ankietowe - wykonujemy za pomocą ankiety rozesłanej do ściśle określonych osób.

Badanie monograficzne - polega na szczegółowym opisie z wielu punktów widzenia wybranej jednostki statystycznej.

Badanie reprezentacyjne - oparte jest na próbie pobranej ze zbiorowości generalnej w sposób losowy.

Interpolacja - polega na szacowaniu nieznanych wartości cechy na podstawie znanych wartości.

Ekstrapolacja - polega na szacowaniu wartości wykraczających poza przedział wartości znanych.

Przykład:

1992 r. - 5000 osób

2002 r. - 8200 osób

1995 r. - ? 2003 r. - ?

8200 - 5000 = 3200 - zwiększenie zatrudnienia

3200 : 10 = 320 osób rocznie

1995 r. = 320 *3= 960 - wzrost zatrudnienia ciągu 3 lat

5000 + 960 = 5960 osób

2003 r. = 8200 + 320 = 8520 osób

29.03.2009

Organizacja badań statystycznych

W każdym badaniu ststystycznym wyróżniamy następujące etapy:\

- przygotowanie

- obserwacje

- opracowanie i prezentacja materiału

- wnioskowanie

Przygotowanie obejmuje ustalenie celu, określenie zbiorowości ststystycznej i cech podlegających badaniu.

Obserwacja polega na ustaleniu wartości cech ilościowych albo odmian cech jakościowych. Zbiór danych uzyskanych w wyniku obserwacji nazywamy materiałem statystycznym. Pierwotny materiał statystyczny jest zwykle obciążony błędami. Błędy te dzielimy na błędy systematyczne i błędy przypadkowe. Błędy systematyczne wynikają z jednokierunkowej tendencji do zniekształcenia badanej rzeczywistości. Natomiast błędy pzrypadkowe czyli błędy nieumyślne mogą wynikać z nieuwagi albo z nieumiejętności podania prawidłowych informacji. Taka informacja podlega kontroli. Wyróżniamy kontrole formalne i merytoryczne. Kontrola formalna jest sprawdzeniem komopletności, pełności i zupełności materiału ststystycznego. Kontrola merytoryczna obejmuje dwie zasadnicze czynności : grupowanie i zliczanie. Grupowanie to dzielenie materiału na grupy. Jednolity system grupowania to klasyfikacja. Materiał musi być odpowiednio zaprezentowany, służą temu szeregi statystyczne. Szereg statystyczny to zbiór wyników obserwacji jednostek według pewnej cechy.

Rodzaje szeregów ststystycznych:

1. Szereg szczegółowy - materiał ststystyczny uporządkowany według wartości badanej cechy.

2. Szereg rozdzielczy - poszczególne warianty zminnej przyporządkowane jej liczebności.

liczba dzieci w małżeństwie 0 1 2 3 4

liczba małżęństw 6 18 34 14 9

Rodzaje prezentacji:

1. Tablice ststystyczne -informacje ststystyczne uporządkowane według jakiegoś kryterium. Każda tablica powinna zawierać tytuł, słowne oznaczenie kolumn i wierszy, źródło danych ststystycznych. Obowiązuje zasada bezwzględnego wypełnienia wszystkich kolumn i wierszy tablicy. Jeśli z różnych przyczyn nie wszystkie pola tablicy mogą być wypełnione liczbami to stosujemy znaki umowne. W polskiej praktyce statystycznej stosuje się nastepujące znaki:

- kreska - oznacza zjawisko niewystępujące

- kółko - oznacza zjawisko występujące jednak w ilościach mniejszych od liczb, któremogą być wyrażone w tablicy znakami cyfrowymi.

- kropka - oznacza zupełny brak informacji lub brak informacji wiarygodnych

- gwiazdka * oznacza , że wypełnienie pozycji jest niemożliwe lub niecelowe

- wyrażenie " w tym " oznacza, że nie podaje się wszystkich skladników sumy.

2. Wykresy