Układ trawienny / pokarmowy

Zadaniem układu pokarmowego jest pobieranie, przerabianie posiłku czyli rozkład, trawienie, wchłanianie oraz wydalanie nie strawionych resztek treści pokarmowej.

Składa się z:

- przewodu pokarmowego, rozpoczynającego się ustami a kończącego odbytem

- dwóch dużych narządów czyli trzustki i wątroby.

Przewód pokarmowy dzielimy na odcinki:

- jama ustna wraz z zawartymi w niej narządami

- gardło

- przełyk

- żołądek

- jelito cienkie

- jelito grube

W ramach czynności układu trawiennego głównym zadaniem jamy ustnej jest pobieranie pokarmu. Dalej zachodzi w niej rozdrabnianiu, miażdżenie i mieszanie treści pokarmowej ze śliną, która zawiera pierwsze enzymy trawienne.

W taki sposób uformowany kęś ulega połknięciu i przesuwa się przez gardło do przełyku. Pokarm dzięki mięśniówki przelyku wędruje do dalszych odcinków układu pokarmowego podlegając tam obróbce chemicznej i częściowemu wchłanianiu. W jelicie cienkim (głównie w jego obrębie) odbywa się wchłanianie prostych składników pokarmowych do krwi, w jelicie grubym zachodzi zwrotne wchłanianie wody, elekrolitów, witamin oraz aminokwasów a pozostałe nie strawione resztki pokarmowe formowane są w kał i wydalane odbytem na zewnątrz.

Dodatkowe funkcje układu pokarmowego:

- stanowi część drogi układu oddechowego (jama ustna i gardło)

- bierze udział w czynności mowy

Ściany układu pokarmowego zbudowane są głównie z 3 warstw:

I błona śluzowa

II błona mięsniowa

III błona zewnętrzna

Jama ustana:

-przedsionek jamy ustnej (przed zębami)

- jaka ustna właściwa

- cieśń gardzieli

Przedsionek jamy ustnej leży od przodu od wyrostu zębodołowych i zębów. Jego zewnętrzne ściany stanowią od przodu: wargi a z boków: policzki. Błona śluzowa warg i policzków będzie nam przechodziła w błonę śluzową dziąseł.

Przedsionek jamy ustnej podzielony jest na część prawą i lewą fałdami błony śluzowej i są to wędzidełko warg górnej i wędzidełko warg dolnej. W błonie słuzowej policzków znajdują się ujścia - śninianki przyusznej. W przedniej ścianie przedsionka pomiędzy wargą górną a wargą dolną znajduje się szpara ustna.

Jama ustna właściwa to ta przestrzeń między łukami zębów a cieściną gardzieli. Strop jamy ustnej właściwej będzie nam stanowiło podniebienia (w części przedniej: podnieienie twarde ku tyłowi i podniebienie miekkie). Dno jamy ustnej właściwej będzie tworzyła okolica podjęzykowa i język. Do narządów jamu ustnej zaliczamy: zęby, język oraz ślinianki

Zęby:

U człowieka powstają 52 zawiązki zębów w tym 20 mlecznych i 32 stałych. Zęby mleczne wyrastają począwszy od 6 miesięcy do 2 roku życia (czasem nawet później). Uzębienie mleczne stanowi pomniejszony skład uzębienia stałego. W skład takiego uzębienia mlecznego będzie to: 2 siekacze, 1 kieł, 2 trzonowce. Począwszy od około 7 roku życia zęby mleczne zastępowane są przez zęby stałe i taki skłąd zębów stałych: 2 siekawe , 1 kieł, 2 przedtrzonowce i 3 trzonowce. Każdy z zębów ma określoną budowę i składa się z korony, szyjki i korzenia. Korona wystająca ponad dziąsło do światła jamy ustnej, pokryta szkliwem. Korzeń jest to część zęba pokryta kostniwem i schowana w zębodole na granicy korony i korzenia. Znajduje się szyjka zęba, która jest pokryta dziąsłem.

Ząb zbudowany jest głównie z zębiny, komora zęba i kanały korzeniowe wypełnione są miazgą zęba. Zęby różnią się od siebie liczbą korzeni: siekacze, kły i przedtrzonowce są zwykle zębami 1-dno korzeniowymi. Zęby trzonowe mogą mieć od 2-3 korzeni.

Język:

Jest mięśniowym narządem, który jest pokryty błoną słuzową, który ma znaczną ruchliwość i zdolność do zmiany kształtu.

Funkcje:

Bierze udział w:

- żuciu

- połykaniu

- ssaniu

- mówieniu

- oczyszczaniu jamy ustnej

- w dotyku

Część tylnia języka przytwierdzona do dna jamy ustnej nazywa się nasadą języka. Nasada języka przechodzi ku przodowi w trzon języka a ten zwężając się ku przodowi tworzy koniec języka. Wyróżniamy brodawki, które mogą przybierać różne kształty brodawki: nitkowate, grzybowate, liściaste i okolone. W błonie śluzowej brodawek znajdują się kubki smakowe.

W błonie śluzowej jamy ustnej znajdują się drobne liczne gruczoły ślinowe: policzkowe, wargowe, językowe, podniebienne a oprucz tego do jamy ustnej przechodzą przewody ze ślinianek przyusznych, podrzuchwowych i podjęzykowych ślinianki wydzielają ok 1,5 litra śliny na dobe. Ślina zawiera enzymy trawienne trawiące wielocukry a także ułatwia formowanie/ połykanie kęsa pokarmowego.

W gardle krzyżują się drogi oddechowe i pokarmowe

Przełyk:

Jest przewodem pośredniczącym w przekazywaniu pokarmów z gardła do żołądka nie zachodzą w nim procesy trawienne ani wchłaniania. Na całym swym przebiegu przełyk będzie leżał od przodu od kręgosłupa. Długość ok. 25 cm.

Dzielimy na:

- część szyjną

- część piersiową

- część brzuszną

Ściana przełyku zbudowana jest z:

- błona zewnętrzna

- błona mięśniowa

- tkanka podśluzowa

- błona śluzowa

Żołądek:

Stanowi workowate rozszerzenie przewodu pokarmowego. W żołądku kęs powstały w jamie ustnej zostaje zamieniony w płynną miazgę.

Położenie:

Leży w podżebrzu lewym i leży ukośnie do góry strony lewej ku dołowi stonie prawej.

Najbardziej elastyczna część przewodu pokarmowego a jego kształt oraz ułożenie zależą od wypełnienia treścią pokarmową i od czasu trawienia.

Żołądek łączy się z przełykiem wpustem żołądka. Po stronie lewej od wpustu żołądka znajduje się sklepienie, które nazywamy dnem żołądka. Ponieżej występuje trzon żołądka, który przechodzi w część odźwiernikową zakończoną zwieraczem odźwiernika.

Wyróżniamy 2 krzywizny:

1. lewa wypukła krzywizna większa

2. prawa wklęsła krzywizna mniejsza

Trzon jest właściwym magazynem pokarmu a część odźwiernikowa transportuje miazgę pokarmową w kierunku dwunastnicy.

W trzonie odbywa się właściwa czynność żołądka czyli trawienie pokarmów pod wpływem soku żołądkowego. Sok żołądkowy wytwarzany jest przez gruczoł błony śluzowej żołądka i zawiera: kwas solny, sole mineralne, enzymy trawiennem, śluz i wodę.

Błona mięśniowa ścian żołądka bedzie zbudowana z 3 warstw:

1. zewnętrzna ( mięśniówka przebiega podłużnie)

2. środkowa ( biegnie okrężnie)

3. wewnętrzna ( mięśniówka przebiega skośnie )

Jelito cienkie:

Kolejnym odcinkiem układu pokarmowego jest jelito cienkie. W jelicie cienkim zachodzą procesy trawienne oraz zaczynają się procesy wchłaniania.

5 metrów długości

Jelito cienkie dzielimy na 3 części:

- dwunastnica

- jelito czcze

- jelito kręte

Dwunastnica:

Pierwszy odcinek jelita cienkiego

około 25 cm i podkowiasty kształt.

W dwunastnicy wyróżniamy część górną z stępującą, część poziomą i część wstępującą.

W części zstępującej dwunastnicy znajdują sie na ścianie tylnej ujścia przewodów: żółciowego i trzustkowego.

Jelito czcze i kręte.

Częśći te nie są od siebie widocznie odgraniczone jednak przyjmuje się że 2/5 górnej części jelita cienkiego to jelito czcze a 3/5 dolnej części to jelito kręte. Jelito czcze łączy się z dwunastnicą za pomocą zgięcia dwunastniczo-czczego. Na końcu jelita cienkiego to jelito kręte łączy się z jelitem grubym za pomocą zastawki krętniczo-kątniczej. Pętle jelita cienkiego wypełniają większą część jamy brzusznej i mogą się przesuwać oraz zajmować różne położenie w jej obrębie. Ogólnie można powiedzieć, że jelito czcze zajmuje lewą część jamy brzusznej zaś pętle jelita krętego układają się po prawej stronie jamy brzusznej.

Wnętrze jelita cienkiego pokrywa błona śluzowa, w której znajdują się liczne gruczoły wytwarzające soki jelitowe. W błonie śluzowej jelita występują również komórki kubkowe (wydzielają śluz ) dodatkowo w błonie śluzowej występują grudki chłonne. Błona śluzowa jelita cienkiego wytwarza fałdy okrężne, które zwiększają powierzchnię wewnętrzną jelita cienkiego. Drugim czynnikiem zwiększającym powierzchnię śluzówki są kosmki jelitowe.

Kosmki jelitowe są narządami wchłaniającymi chemicznie rozłożone składniki pokarmowe. We wnętrzu kosmka znajdują się naczynia krwionośne i naczynia chłonne.

Naczynia krwionośne wchłaniają cukry proste i aminokwasy.

A naczynia chłonne wchłaniają tłuszcze.

Jelito grube:

Składa się z części:

- jelito ślepe

- okrężnica ( część wstępująca, poprzeczna, zstępująca i eskowata)

- odbytnica (zakończona odbytem )

Błona śluzowa jest gładka i nie posiada w swojej budowie kosmków. Mięśniówka gładka jelita grubego tworzy zwieracz odbytu wewnętrzny, który reaguje rozwarciem przyrozciągnieciem kałem ściany odbytu. Dalej znajduje się pierścień uformowany z mięśni poprzecznie-prążkowanych, który tworzy nam zwieracz zewnętrzny odbytu. Czynność tego mięśnia jest zależna do naszej woli.

Funkcje jelita grubego:

- zachodzi zwrotne wchłanianie wody

- wchłanianie elektrolitów: witamin i aminokwasów

Pod wpływem flory bakteryjnej następuje gnicie niestrawionych białek

- zagęszczanie niestrawionych i nie wchłoniętych skłądników pokarmowych i formowanie kału.

Trzustka:

Składa się z:

- głowy trzustki

- trzonu

- ogon

Trzustka leży poprzecznie do osi długiej ciała.

Pod względem czynnościowym dzielimy na:

- część zewnętrz wydzielniczą

- część wewnętrz wydzielniczą

Zewnątrz wydzielnicza będzie związana z produkcją enzymów rozszepiających białka, rozkładających tłuszcze roślinne i zwierzęce oraz rozkłądających węglowodory.

Wewnątrz wydzielnicza związana jest z produkcją insuliny oraz glukogenu.

Wątroba:

Jeden z większych narządów ciała. Ulokowana w górnej części jamy brzusznej, tuż pod przeponą po stronie prawej (1,5kg -waży). Dopasowana do przepony. Od spodu wyróżniamy część trzewną.

Wątrobę dzielimy na 2 płaty:

- prawy (większy)

- lewy (mniejszy)

Funkcje wątroby:

- wytwarza żółć niezbędną w trawieniu tłuszczu

- magazynowanie glikogenu, tłuszczu, białka i witamin

- reguluje gospodarkę żelaza

- wydziela do krwi enzymy i czynniki krzepnięcia krwi

- bierze udział w rozkładaniu krwinek czerwonych

- pełni rolę odtruwającą poprzez wychwytywanie z krwi substancji trujących, wiązanie ich i w postaci nie szkodliwych związków zwrotnie kierowanie do krwiobiegu albo wydalanie przez nerki.

- Stanowi filtr zatrzymujący większość hormonów krążących we krwi. Regulując ich pośrednio stężenie.