RADA EUROPY

• Międzynarodowa organizacja powołana 5 maja 1949 przez 10 państw Europy. Pierwsza, utworzona po wojnie organizacja, zajmująca się wspieraniem jedności i współpracy w Europie. Siedziba: Pałac Europy w Strasburgu we Francji.

CELE I ZASADY

Artykuł 1

a. Celem Rady Europy jest osiągnięcie większej jedności między jej członkami, aby chronić i wcielać w życie ideały i zasady, stanowiące ich wspólne dziedzictwo, oraz aby ułatwić ich postęp ekonomiczny i społeczny.

b. Cel ten będzie urzeczywistniany za pośrednictwem organów Rady w drodze omawiania wspólnych problemów, przez zawieranie porozumień i wspólne działanie w sprawach gospodarczych, społecznych, kulturalnych, naukowych, prawnych i administracyjnych, jak również przez przestrzeganie i rozwój praw człowieka i podstawowych wolności.

c. Uczestnictwo członków w pracach Rady Europy nie będzie miało wpływu na ich udział w dziele Narodów Zjednoczonych lub w innych organizacjach czy związkach międzynarodowych, których są stronami.

d. Sprawy dotyczące obrony narodowej nie wchodzą w zakres kompetencji Rady Europy.

Zasady

Artykuł 3: „Wszyscy członkowie RE uznają zasadę praworządności, a także, iż z reguły każda osoba podlegająca jurysdykcji Rady ma korzystać z praw człowieka i podstawowych wolności (…)”.

CZŁONKOSTWO

• Członek zwyczajny

  • Każde państwo europejskie. Warunek - akceptuje zasadę państwa prawa i art. 3.

  • Uzyskanie tego statusu jedynie na zaproszenie Komitetu Ministrów.

    • Decyzja – większość 2/3 głosów wszystkich państw-członków.

• Członek stowarzyszony - w „szczególnych okolicznościach”. Może być reprezentowany tylko w Zgromadzeniu Parlamentarnym.

• Obserwator – może brać udział w posiedzeniach organów Rady, otrzymywać materiały przygotowane na posiedzenia, przemawiać, ale nie ma prawa głosu. Obecnie status obserwatora posiadają parlamenty Izraela, Kanady i Meksyku, każdy po 6 przedstawicieli.

• Gość specjalny – od 1989, poza członkostwem pełnoprawnym, w niewielkim stopniu różni się od statusu obserwatora. Aby umożliwić delegacjom parlamentów z krajów Europy Środkowo-Wschodniej uczestnictwo w posiedzeniach Zgromadzenia i jego komisji. Miało to na celu wspomaganie procesu demokratyzacji tych krajów. Obecnie żaden, Białoruś wcześniej.

• Utrata członkostwa

1. Wystąpienie zainteresowanego państwa, co zależy wyłącznie od jego woli.

   1. Zawiadamia Sekretarza Generalnego o swym zamiarze.

   2. Wystąpienie następuje po upływie danego roku finansowego, jeśli zawiadomienie zostało złożone w czasie pierwszych dziewięciu miesięcy tegoż roku.

   3. Jeśli zostało ono złożone w czasie ostatnich trzech miesięcy roku finansowego, wystąpienie następuje z upływem następnego roku finansowego.

2. Decyzja Rady Europy. Zastosowanie tylko wobec państwa, które „poważnie naruszyło przepisy artykułu 3 statutu. Taki członek może być zawieszony w prawach i wezwany przez Komitet Ministrów do wystąpienia z niej.

• Państwo członkowskie, które nie dopełniło zobowiązań finansowych wobec RE, może być zawieszone przez KM większością 2/3 głosów wszystkich członków w prawach reprezentacji w KM oraz Zgromadzeniu Parlamentarnym na okres, w którym zobowiązania te pozostają niedopełnione.

• Obowiązki: przestrzeganie zobowiązań statutowych, Eu. Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i innych konwencji, których są stronami. Zasady, wartości, które zostały wypracowane w trakcie 50 lat istnienia Organizacji. Poza tym władze niektórych państw, które przystąpiły do organizacji po 18989r., przyjęły na siebie z własnej woli w trakcie rozpatrywania ich wniosku o przystąpienie zobowiązania szczególne, w sprawach dotyczących fundamentalnych zasad RE (w odpowiednich uchwałach ZP). Kraj członkowski musi podjąć zobowiązanie aktywnej współpracy z pozostałymi członkami organizacji.

• Członkami założycielami Rady Europy było 10 państw: Belgia, Dania, Francja, Holandia, Irlandia, Luksemburg, Norwegia, Szwecja, Wielka Brytania, i Włochy.

  • W późniejszym czasie w skład Rady weszły kolejno: Grecja i Turcja – 1949; Islandia i RFN – 1950; Austria – 1959; Cypr – 1961; Szwajcaria – 1963; Malta – 1965; Portugalia – 1976; Hiszpania – 1977;Lichtenstein – 1979; San Marino – 1988; Finlandia – 1989; Węgry – 1990; Polska – 1991; Bułgaria – 1992; Czechy, Słowacja, Litwa, Estonia, Rumunia i Słowenia – 1993; Andora – 1994; Albania, Łotwa, Była Jugosłowiańska Republika Macedonia i Mołdawia – 1995; Rosja, Ukraina i Chorwacja 1996; Gruzja – 1999; Ponadto status gościa specjalnego w Radzie Europy mają: Bośnia i Hercegowina, Armenia, Azerbejdżan, Federalna Republika Jugosławii. Status obserwatora w Radzie Europy przyznano: Izraelowi, Watykanowi, Japonii, Kanadzie, USA i Meksykowi. W latach 1967 – 1974 z Rady Europy wykluczona została Grecja, a w 1997 r. odebrano Białorusi status gościa specjalnego. Obecnie organizacja liczy 47 członków.

ROZWÓJ RADY EUROPY

Przyczyny ożywienia w okresie powojennym koncepcji integracyjnych i federalistycznych w Europie Zachodniej:

1. Zapobieżenie odrodzenia się w przyszłości militaryzmu niemieckiego i wybuchu nowej wojny (wciągnięcie Niemiec do zintegrowanych struktur).

2. Przełamanie procesu zmniejszania się ich gospodarczej i politycznej pozycji przy USA (próba restrukturyzacji i modernizacji gospodarki państw eu .zach.)

3. Ekspansja ZSRR na kraje Europy Środkowej i umocnienie się sił komunistycznych we Francji i Włoszech. (ochronić wewnętrzną strukturę społeczną przed wew. zagrożeniem komunistów.)

1947 – utworzenie Międzynarodowego Komitetu Ruchów Jedności Europejskiej – organ koordynujący działalność stowarzyszeń na rzecz federalizmu.

8-10 maja 1948 – Kongres Europejski w Hadze, zwołany przez ww. Komitet. Postanowiono na nim powołać do życia Radę Europy.

5 stycznia 1949 – podpisano w Londynie traktat o powołaniu Rady Europy.

5 maja tego roku powstała. Wobec sprzeciwu Wielkiej Brytanii i krajów skandynawskich nie stała się ona jednak próbą stworzenia ponadnarodowego rządu Europy. Rada stała się przede wszystkim forum wymiany poglądów, sugestii i zaleceń.

• Prócz organu międzyrządowego (Komitet Ministrów) ustanowiono po raz pierwszy w historii obok niego organ parlamentarny (Zgromadzenie Doradcze).

1960 – pierwsza rozprawa sądowa Europejskiego Trybunały Praw Człowieka.

18 października 1961 – w Rzymie podpisano Europejską Kartę Społeczną (odpowiednik EKPC w zakresie społecznym).

1967 – pierwszy poważny kryzys w RE. Greccy pułkownicy obalili legalnie wybrany rząd i wprowadzili autokratyczny reżim. W przeddzień posiedzenia KM o wykluczeniu Grecji, 2 grudnia 1969, reżim pułkowników wyprzedził ich – wypowiedział EKPC, występując z rady Europy. W 1974 roku Grecja ponownie wstąpiła do organizacji, po upadku dyktatury.

1974 – kryzys cypryjski. W wyniku zbrojnej interwencji Turcji – podział wyspy na dwie części: turecką i grecką. RE pośredniczyła w rozwiązaniu tego sporu.

Od połowy lat 80. W związku ze zmianami zachodzącymi w Eu. Środkowej i Wschodniej: w Polsce, Rumunii, ZSRR, gdzie doszedł do władzy Gorbaczow, RE wszczęła działalność na rzecz wsparcia procesu demokratyzacji, reform gospodarczych i socjalnych.

8-9 października 1993 – Szczyt Wiedeński – określono trzy priorytety RE: reforma mechanizmu EKPC, ochrona mniejszości narodowych i walka z nietolerancją.

1992 – Rosja otrzymała status „specjalnego gościa”. 1996 pozytywna decyzja, po zawieszeniu z przyczyny rosyjskiej interwencji zbrojnej w Czeczenii.

Drugi Szczyt Rady 10-11 października 1997, wytyczono priorytety działalności w XXI wieku w „Nowej Europie”, m.in. wprowadzenie zakazu klonowania istot ludzkich.

STRUKTURA WEWNĘTRZNA RADY EUROPY

RE działa za pośrednictwem trzech statutowych organów:

• Komitetu Ministrów (organ międzyrządowy)

• Zgromadzenia Parlamentarnego

• Kongresu Władz Lokalnych i Regionalnych Europy

• Sekretariatu

Sekretariat generalny – obsługuje te organy. Pracuje w 2 oficjalnych językach Organizacji: angielskim i francuskim. Na jego czele stoi Sekretarz Generalny.

• Sekretarz Generalny – wybierany przez ZP, na 5 letnią kadencję.

Europejski Trybunał praw Człowieka i Komisja Praw Człowieka działają pod patronatem RE, obecnie zastąpione przez Jednolity Trybunał.

Komitet Ministrów – organ decyzyjny reprezentujący rządy państw członkowskich.

• Skład: ministrowie spraw zagranicznych 46 państw członkowskich lub ich delegaci.

• Zbiera się 2x do roku na sesjach zwyczajnych na szczeblu ministrów. Organ kolegialny.

  • Ich zastępcy są praktycznie stałymi przedstawicielami rządów przy RE. Mają takie same uprawnienia decyzyjne jak ministrowie, obradują 2x w miesiącu na szczeblu ambasadorów (szczebel A).

  • Ich posiedzenia są uzupełniane przez spotkania stałych przedstawicieli (szczebel B) oraz spotkania grup sprawozdawczych, które analizują szczegółowo niektóre kwestie, zanim zostaną podjęte ostateczne decyzje.

• Sesje zwykle w Strasburgu i trwają jeden lub dwa dni. Ministrowie mogą poruszać wszystkie kwestie, poza sprawami obronnymi.

  • Przewodniczący zmienia się co 6 miesięcy zgodnie z alfabetycznym porządkiem państw członkowskich.

• Funkcje:

  • Wszystkie sprawy, poza obroną narodową.

  • Decyzje o kierunkach działania RE.

  • Ustanawia budżet

  • Czuwa nad przestrzeganiem przez państwa członkowskie przyjętych przez nie zobowiązań.

  • Decyduje o przyjęciu nowych członków

  • Decyzje co do dalszych losów zaleceń ZP i KWLiR, jak również specjalnych ministerialnych konferencji, które RE organizuje regularnie.

Decyzje przyjmują form ę rekomendacji adresowanych do państw członkowskich lub konwencji czy porozumień, wiążących państwa, które je ratyfikowały.

• Większość decyzji przez ministrów i deputowanych – 2/3 oddanych głosów.

• Jednomyślność przy takich kwestiach jak m.in.: zalecenia dla rządów, decyzje dotyczące posiedzeń Komitetu poza Strasburgiem, innych kwestii, które uzna za dostateczne ważne. (Art. 20 Statutu).

Zgromadzenie parlamentarne – pierwsze posiedzenie 10 sierpnia 1949.)Pierwszy przewodniczący – Paul-Henri Spaak.

• Funkcja organu obradującego. Zasiadają w nim przedstawiciele parlamentów krajowych państw członkowskich.

  • Liczba mandatów i głosów zależy od liczny ludności. Najwyższa 18, najniższa 2. Liczbie przedstawicieli odpowiada taka sama liczba zastępców.

  • Zasiada w nim 636 członków - 318 przedstawicieli parlamentów krajowych i 318 zastępców oraz goście specjalni i obserwatorzy.

  • W Zgromadzeniu istnieje pięć grup politycznych: Grupa Socjalistyczna (SOC), Grupa Europejskiej Partii Ludowej (EPP/CD), Europejska Grupa Demokratyczna (EDG), Grupa Liberalno-Demokratyczno-Reformatorska (LDR) i Grupa Zjednoczonej Lewicy Europejskiej (UEL). Niektórzy członkowie Zgromadzenia postanawiają nie przyłączać się do żadnej z grup politycznych.

  • Zbiera się cztery razy do roku na okres jednego tygodnia w Strasburgu na publiczne posiedzenie plenarne. Poranne i popołudniowe posiedzenia traktuje się jako odrębne.

  • Przewodniczący spośród członków ZP na okres 3 lat. Od stycznia 2012 r. funkcję tę pełni Jean-Claude Mignon z Francji

    • Przewodniczący, wiceprzewodniczący oraz szefowie ugrupowań politycznych tworzą Biuro Zgromadzenia.

  • Zgromadzenie wybiera również Sekretarza Generalnego Rady Europy, zastępcę Sekretarza Generalnego, szefa Sekretariatu Zgromadzenia i sędziów Europejskiego Trybunału Praw Człowieka.

  • Zgromadzenie liczy sobie 14 komisji o różnej liczbie miejsc, od 45 do 65. Zgromadzenia są przygotowywane przez wyspecjalizowane komisje w zakresie właściwym dla kręgu zainteresowań RE.

• Odgrywa kluczową rolę w procesie przystępowania nowych członków i monitorowania podjętych zobowiązań związanych z członkostwem.

• Jego prace odgrywają ważną rolę, wpływając na kierunki działań Komitetu Ministrów. Za sprawą rekomendacji do RM jest inicjatorem wielu działań Rady.

• Przenoszone przez parlamentarzystów do ich parlamentów krajowych wywierają wpływ na poszczególne rządy.

• Stanowi forum parlamentarne dla innych organizacji międzynarodowych, takich jak: Organizacja Współpracy i Rozwoju Gospodarczego i wyspecjalizowanych agencji systemu ONZ.

• Akty przyjmowane przez zgromadzenie:

  • Zalecenia – zawierają propozycje kierowane do KM, ich wykonanie należy do kompetencji rządów

  • Uchwały (rezolucje) – wyrażają decyzję ZP w sprawach, których załatwienie należy do jego kompetencji lub zawierają opinie, za które ZP przyjmuje wyłączną odpowiedzialność

  • Opinie – formułowane są przez ZP w sprawach wnioskowanych przez KM., np. przyjęcie nowych państw do RE, projekty konwencji etc.

  • Wytyczne – instrukcje kierowane przez ZP do jednej lub kilku komisji Zgromadzenia.

Kongres Władz Lokalnych i Regionalnych Europy

Został powołany w 1994 w miejsce Stałej Konferencji Władz Lokalnych i Regionalnych Europy na mocy rezolucji statutowej.

• Jest jednym z głównych organów doradczych Organizacji.

• Złożony z Izby Władz Lokalnych i Izby Regionów.

• Gromadzi przedstawicieli wszystkich państw członkowskich.

• Zgodnie z tym obecnie Kongres liczy 636 członków - 318 przedstawicieli i 318 zastępców. Przedstawiciele danego państwa muszą posiadać mandat pochodzący z wyborów regionalnych lub lokalnych.

• Posiedzenie plenarne odbywa się raz do roku w Strasburgu i przewodniczący mu prezes wybierany jest kolejno przez Izby na 2-letnią kadencję.

• Stała Komisja – skład: przedstawiciele wszystkich delegacji krajowych, zapewnia ciągłość prac między sesjami plenarnymi.

• Kongres oraz dwie Izby mogą tworzyć małe grupy ad hoc dla zapewnienia większej skuteczności prac, w celu przestudiowania niektórych problemów.

• Szefowi Sekretariatu Kongresu, odpowiedzialnemu za zarządzanie bieżącymi sprawami Kongresu, pomagają funkcjonariusze Rady Europy.

• Głowna funkcja: konsolidacja podstawowych struktur demokratycznych, umocnienie instytucji demokratycznych na szczeblu lokalnym, w szczególności niesienie pomocy nowym demokracjom Europy Środkowej i Wschodniej.

• Kongres stanowi forum europejskie, na którym są dyskutowane różnorakie problemy dotyczące różnorodnych regionów państw członkowskich, wymienia się doświadczenia ora/ wyraża się opinie skierowane do rządów.

• Kongres zajmuje się również zagadnieniami politycznymi, jakie pojawiają się przed władzami lokalnymi i regionalnymi, w szczególności autonomią lokalną i regionalną, rozwojem miast i wsi_; ochroną środowiska naturalnego, kulturą, edukacją, służbami socjal­nymi i zdrowiem. W każdym przypadku pojawienia się poważnych problemów w sferze funkcjonowania demokracji lokalnej lub regionalnej w państwie członkowskim, Kongres wysyła z misją swoich sprawozdawców i przygotowuje w danej kwestii odpowiedni raport.

• W celu usprawnienia działalności Kongresu i ułatwienia pracy władzom lokalnym i regionalnym wydano pewne wskazówki prawodawcze w formie następujących dokumentów:

• Europejska Karta z 1985 r.

• Konwencja ramowa z 1980 r. dotycząca współpracy ponad granicznej

• Europejska karta języków regionalnych i mniejszościowych z 1992 r.;

• Europejska konwencja o udziale obcokrajowców w życiu publicznym na szczeblu lokalnym

• Karta o udziale młodych ludzi w samorządzie i przedsięwzięciach

Sekretariat – mieści się w izbie RE w Strasburgu. Składa się z Sekretarza Generalnego, jego zastępcy oraz niezbędnego personelu (1800 os.). Członkowie personelu mianowani są przez Sekretarza Generalnego.

• Żaden członek nie może wykonywać pracy opłacanej przez rząd, nie może być członkiem ZP ani parlamentu krajowego.

• Na Sekretarzu Generalnym spoczywa pełna odpowiedzialność za strategiczny kierunek działalności i budżet organizacji. Uczestniczy w obradach wszystkich organów RE, posiada głos doradczy w KM oraz ZP, odpowiada za pracę Sekretariatu przed KM.

SYSTEM OCHRONY I POSZCZEGÓLNE PROCEDURY KONTROLNE W DZIEDZINIE PRZESTRZEGANIA PRAW CZŁOWIEKA

Działalność Rady Europy ma wpływ na wszystkie aspekty życia mieszkańców państw członkowskich.

Spełnia wielorakie funkcje, posiada obszerne spektrum działalności, ale głównie jest skoncentrowana

na następujących kwestiach:

1. Prawa Człowieka: Ochrona praw człowieka i demokracji pluralistycznej, monitorowa­nie
   przestrzegania Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, przyspieszanie procedur
   sądowych, ochrona mniejszości narodowych;

2. Kultura i dziedzictwo kulturowe: popieranie rozwoju europejskiej tożsamości kulturowej,
   poszerzanie europejskiej tożsamości kulturowej, formułowanie polityki dotyczącej ochrony
   dziedzictwa kulturowego, określenie podstaw współpracy międzyrządowej w dziedzinie
   kultury, edukacji, dziedzictwa kulturowego, młodzieży i sportu;

3. Problemy społeczne: poszukiwanie sposobów rozwiązywania problemów nurtujących
   społeczeństwo, takich jak ksenofobia, nietolerancja, AIDS, zwalczanie korupcji, koor­dynacja
   działania państw w zakresie walki z zażywaniem i przemytem narkotyków,
   leczeniem i resocjalizacją narkomanów;

4. Środki masowego przekazu: swoboda odbierania i retransmisji programów telewizyj­nych,
   rozpowszechnianie europejskiej twórczości kinematografii oraz audiowizualnej,
   zachęca do wolności słowa i swobodnego obiegu informacji;

5. Edukacja: przekazywanie wartości demokratycznych młodym ludziom i przygotowy­wanie
   ich do życia w wielojęzycznej, różnorodnej pod względem kulturowym, Europie;
   opracowanie projektów wychowania interkulturowego i wychowania w zakresie praw
   człowieka, organizacje wystaw sztuki europejskiej;

l) Sport: promocja sportu dostępnego dla wszystkich, zapewnienie moralnego, bezpiecz­nego i zdrowego sportu,
ustalenie przepisów o antydopingu;

g) Środowisko: harmonizowanie działań w skali międzynarodowej, mających na celu ochronę przyrody,
ochronę rzadkich, zagrożonych wyginięciem gatunków zwierzęcych i roślinnych, działania podejmowane w zakresie
określenia właściwej równowagi między potrzebami ochrony środowiska naturalnego a potrzebami przemysłu;

h) Władze lokalne i regionalne: rozwój demokracji u podstaw, umacnianie procesu demokratyzacji życia, organizacja współpracy lokalnej i regionalnej;

i) Kwestie prawne: unowocześnianie i harmonizowanie prawa narodowego: przeciwdziałanie korupcji, zwalczanie terroryzmu, ochrona danych, pranie brudnych pieniędzy bioetyka;

j) Pomoc państwom Europy Centralnej i Wschodniej we wprowadzaniu i utrwalaniu reform politycznych, ustawodawczych i konstytucyjnych, zostały opracowane następujące programy: Demosthenes, Themis, LODE. Zapewnienie skutecznej ochrony praw człowieka jest jednym z podstawowych zadań Rady Europy.
Rada Europy wyznaczyła sobie w tym zakresie cztery podstawowe kierunki działania:

• ustanowienie skutecznych systemów kontroli i ochrony praw i podstawowych wolności

• wykrywanie nowych zagrożeń dotyczących praw człowieka i godności ludzkiej;

• uświadamianie opinii publicznej znaczenia praw człowieka;

• popieranie edukacji i szkolenia zawodowego w dziedzinie praw człowieka.

Jednym z podstawowych dokumentów służących ochronie godności ludzkiej jest podpisana w 1950 r. w Rzymie przez członków Rady Europy, Europejska Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności. Ustanowiła ona system kontroli i ochrony praw człowieka. Weszła w życie 3 września 1953 r., ratyfikowana przez wszystkie państwa członkowskie Rady Europy. Konwencja przyznaje prawo jednostce do zaskarżania państwa na forum międzynarodowym. Zgodnie z art. l EKPC
państwa-sygnatariusze Konwencji są zobowiązane zapewnić każdej osobie fizycz­ne! znajdującej się pod ich jurysdykcją prawa i wolności zawarte w rozdziale I EKPC. Należą do nich m.in.: Prawo do życia; Zakaz Tortur; Zakaz niewolnictwa i pracy przymusowej; Prawo do wolności i bezpieczeństwa osobistego; Prawo do rzetelnego procesu sądowego; Zakaz karania bez podstaw prawnych; Prawo do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego; Wolność myśli, sumienia i wyznania.

Europejska Karta Społeczna - Podstawowy dokument Rady Europy, dotyczący praw społeczno-ekonomicznych obywateli otwarty do podpisu 18 października 1961 r. w Turynie. Obowiązuje od 1965 r. Zapewnia prawa oraz wolności obywatelskie i polityczne bez dyskryminacji ze względu na rasę, kolor i płeć, religię, poglądy polityczne, pochodzenie narodowe lub społeczne. Karta gwarantuje szereg praw i wolności dotyczących sfery społecznej. Polska ratyfikowała kartę 10 czerwca 1997 r.

Spośród wymienionych zagadnień Polska nie ratyfikowała zobowiązania w zakresie zapewnienia pracowników wynagrodzenia zapewniającego godziwy poziom życia a pozostałe ustalenia nas wiążą (por. Dz. U. z 1999 r. Nr 8, poz. 67). Podpisanie to zobowiązałoby Polskę do określenie minimalnego wynagrodzenia za pełnoetatową pracę na poziomie 66% średniej płacy w kraju. Zobowiązałoby również Państwo Polskie do pomocy socjalnej zapewniającej minimalny poziom wynagrodzenia w celu zapewnienia "godnego życia".

8