Nazwa ośrodka: Centrum Informacji Gospodarczej przy RAR "INWESTOR" sp. z o. o. w Rudzie Śląskiej, Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. w Koninie

Tytuł pakietu: Prawo czekowe

Grupa: Bankowość-finanse

Autor: Aleksandra Kieras

Aktualizacja: Arleta Jaśniewicz

Data aktualizacji: 20.10.03r.

Prawo czekowe

Czek jest dokumentem, wystawionym w formie przewidzianej przez prawo, polecającym bankowi wypłacenie określonej sumy pieniężnej ze środków pieniężnych będących w dyspozycji osoby, która czek wystawiła. Uprawnienie do wystawiania czeków wymaga wcześniejszego zawarcia umowy z bankiem.

Wymogi formalne wobec czeku to:

1. nazwa czek w samym tekście dokumentu,

2. polecenie bezwarunkowego zapłacenia określonej sumy pieniężnej,

3. nazwisko osoby, która ma zapłacić (trasata),

4. oznaczenie miejsca płatności,

5. oznaczenie daty i miejsca wystawienia czeku,

6. podpis wystawcy czeku

Brak którejś z tych cech powoduje, że dokument nie może być uznany za czek z następującymi wyjątkami:

- przy braku osobnego oznaczenia miejsce wymienione obok nazwiska trasata jest miejscem płatności (jeżeli wymieniono kilka miejsc to miejscem płatności jest pierwsze wymienione); gdy brak oznaczenia tych miejsc - miejscem płatności jest miejsce wystawienia;

- czek, w którym nie oznaczono miejsca wystawienia uważa się za wystawiony w miejscu, podanym obok nazwiska wystawcy.

Można wystawić czek z pominięciem niektórych wymaganych przez prawo elementów (można też tylko złożyć podpis a resztę miejsc pozostawić niewypełnione), co upoważnia posiadacza do uzupełnienie brakujących danych - jest to czek in blanco (niezupełny).

W obrocie czekowym biorą udział przede wszystkim:

- wystawca czeku (główny dłużnik) dysponujący rachunkiem,

- remitent (pierwszy wierzyciel czekowy) - może on pozostać bezimienny (przy czeku na okaziciela) do czasu, kiedy musi pokwitować odbiór gotówki,

- trasat (bank, do którego kierowane jest polecenie wypłaty gotówki).

W obrocie mogą brać udział inne osoby, zwłaszcza indosariusze i indosanci. Poręczenie jest możliwe, jednak praktycznie nie występuje i jest zastąpione potwierdzeniem czeku przez

trasata.

Rodzaje czeków

Czeki mogą być imienne lub na okaziciela. Czek imienny jest wystawiony na rzecz określonej osoby (zawiera nazwisko remitenta). Można umieścić klauzulę “nie na zlecenie” - w przypadku indosu kolejny posiadacz czeku nie może korzystać z regresu czekowego w razie odmowy zapłaty. W drugim przypadku bank nie ma obowiązku sprawdzania tożsamości osoby, której wypłaca pieniądze. Nie jest potrzebne także indosowanie czeku, gdyż wystarcza samo wręczenie czeku innej osobie. Istnieje jednak duże ryzyko w przypadku dostania się

takiego czeku w ręce osoby nieuprawnionej.

Inne rodzaje czeków to:

- czek zwykły (kasowy, gotówkowy) który upoważnia do podjęcia gotówki po sprawdzeniu pokrycia,

- czek rozrachunkowy (nie upoważnia do wypłaty gotówki i służy do uznania rachunku bankowego remitenta lub indosariusza); oznacza się go napisem “czek rozrachunkowy” lub “do rozrachunku” lub “przekazać na rachunek”;

- czek potwierdzony (jest to oświadczenie banku, że czek ma pokrycie na rachunku klienta do określonej wysokości - bank zwykle blokuje odpowiednią kwotę na rachunku na określony okres);

- czek bankierski jest wystawiany przez bank i zawiera polecenie wypłaty na rzecz określonej osoby lub okaziciela, skierowane do innego banku,

- czek zakreślony z umieszczonymi na przedniej stronie (ukośnie lub poprzecznie) dwoma równoległymi liniami; może on być wypłacony wyłącznie określonej osobie, którą jest bank lub stały klient.

Płatność i zwrotne poszukiwanie z powodu niezapłacenia

W czeku nie można wyznaczać terminu płatności - jest on płatny za okazaniem. Czek powinien być złożony trasatowi do zapłaty w następujących okresach od dnia wystawienia:

- 10 dni w przypadku czeków krajowych,

- 20 dni jeżeli czek wystawiono w innym kraju niż kraj płatności, ale na tym samym kontynencie,

- 70 dnia jeżeli miejsca wystawienia i płatności znajdują się w różnych krajach na różnych kontynentach.

Czek postdatowany (wystawiony z datą późniejszą niż data jego wydania remitentowi) można w Polsce przedstawić do zapłaty wcześniej. Zapłata następuje po zwróceniu czeku trasatowi, który ma prawo zadać pokwitowania otrzymania gotówki (na odwrotnej stronie czeku). gdy brak jest pełnego pokrycia na rachunku, bank może zaproponować płatność częściową, której przyjęcia posiadacz nie może odmówić. Posiadacz czeku zatrzymuje wtedy czek z adnotacją trasata o częściowej zapłacie.

W przypadku odmowy zapłaty czeku przed upływem właściwego terminu, posiadacz może żądać zapłaty od wystawcy, indosantow albo innych osób podpisanych na czeku, np. poręczyciela. Warunkiem jest dokonanie formalnego protestu z udziałem notariusza. Protest powinien zostać sporządzony przed terminem zapłaty lub w następnym dniu powszednim po terminie. Stwierdzenie braku zapłaty protestem nie jest konieczne, jeżeli wystawca zamieścił na czeku klauzulę “bez protestu”, “bez kosztów” lub podobną. Należy jednak przedstawić czek w terminie do zapłaty oraz dokonać wymaganych prawem zawiadomień. Wszystkie osoby zobowiązane z czeku wobec posiadacza czeku ponoszą odpowiedzialność solidarną (każdy z nich odpowiada za całość niezapłaconej sumy wraz z kosztami). Wystawienie czeku bez pokrycia jest zagrożone odpowiedzialnością cywilną i karną. Ważny jest tutaj brak pokrycia w momencie przedstawienia czeku do zapłaty. Przedawnienie roszczeń z tytułu dochodzenia niezapłaconych kwot z czeku przeciwko indosantom, wystawcy lub innym dłużnikom wynosi 6 miesięcy od końca terminu, w jakim czek powinien być przedstawiony do zapłaty. W przypadku roszczeń miedzy dłużnikami okres przedawnienia wynosi 6 miesięcy od daty wykupienia czeku przez dłużnika lub pociągnięcia danej osoby do odpowiedzialności sądowej z powodu odmowy zapłaty. Wystawca czeku, którego zobowiązanie czekowe wygasło wskutek przedawnienia lub zaniedbania dokonania czynności zachowawczych (np. dokonania protestu lub zawiadomień) może odpowiadać wobec posiadacza czeku z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia. Roszczenie z tego tytułu przedawnia się po 3 latach od dnia wygaśnięcia zobowiązania czekowego.

Podstawa prawna:

Ustawa z dnia 28 kwietnia 1936 Prawo czekowe (Dz. U. nr 37 poz. 283 z 1936

r.) z późniejszymi zmianami (Dz. U. 1997 nr 88 poz. 554)