Powierzchniowe ruchy masowe – grawitacyjne:
Ruchy grawitacyjne – przemieszczanie się zwietrzeliny, skał luźnych i zwięzłych po stoku na skutek siły grawitacji.
Przyczyny zmniejszające siłę trzymającą zwietrzelinę i masę:
nasączenie zwietrzeliny lub skał wodą,
dodatkowe obciążenie zwietrzeliny lub skał stoku, np. budynkami,
podcięcie stoku przez wodę płynącą,
Rodzaj ruchów masowych w zależności od ich szybkości przebiegu:
spełzywanie gdy materiał przesuwa się po stoku bardzo powoli, tak powoli że ciężko zauważyć ten ruch,
obryw i osuwiska: wówczas przemieszczenie materiału ma charakter gwałtowny.
Charakter ruchu mas jest uzależniony od:
nachylenia powierzchni stokowej,
rodzaju i ułożenia skał,
miąższości zwietrzeliny,
nasycenia wodą warstwy powierzchniową,
obecności i charakteru pokrywy roślinnej i innych
OSUWANIE:
zachodzi ono najszybciej na stromych stokach gdzie zalega zwietrzelina,
jest to proces przemieszczania się zwietrzeliny po stokach lub mas skalnych,
zachodzi nagle,
prędkość ruchu od cm/s do kilku m/s,
Co sprzyja osuwaniu się materiału:
nasączenie zwietrzeliny lub powierzchniowej warstwy skal wodą (najczęściej po długich opadach). Woda zwiększa masę zwietrzeliny i jednocześnie zmniejsza tarcie,
odpowiedni układ warstw skalnych tzn. warstwy skalne nachylone w tym samym kierunku co stok,
naruszenie równowagi stoku przez czynniki naturalne i antropogeniczne,
naturalne: podcięcie stoku przez rzekę, morze,
antropogeniczne: podcięcie stoku przez wybudowaną drogę, lokalizacja ciężkiego budynku
Rezultat osuwania to OSUWISKO, elementy osuwiska:
nisza osuwiska: górna część stoku w strefie oderwania jest to najczęściej półkoliste obniżenie,
rynna osuwiska: to droga po której przemieszczał się materiał,
jęzor osuwiskowy: to miejsce akumulacji materiału w dolnej części osuwiska,
W zależności od materiału, który jest przemieszczany osuwiska dzielimy na:
skalne,
ziemne,
zwietrzelinowe,
mieszane.
SPEŁZYWANIE (PEŁZANIE):
bardzo powolne przemieszczanie się materiału po stoku o niewielkim nachyleniu,
spełzywaniu mogą ulegać skały luźne, zwietrzelina, gleba,
trudny do obserwacji gołym okiem, jego efekty to pochylone drzewa, słupy, ogrodzenia itp.,
wywołane nasiąkaniem i wysychaniem oraz zamarzaniem i odmarzaniem pokrywy zwietrzelinowej,
w naszych warunkach klimatycznych zachodzi ten proces głównie na stokach zadarnionych
cieczenie: to proces pełznięcia w klimacie wilgotnym gdzie pokrywy zwietrzelinowe są grube i złożone z drobnego materiału,
soliflukcja: to proces spełzywania w którym to procesie spełzywaniu ulega powierzchniowa rozmarznięta warstwa zwietrzeliny w klimacie zimnym
ODPADANIE:
zachodzi na bardzo stromych stokach, ścianach i urwiskach skalnych,
polega na przemieszczaniu się małych odłamków skalnych,
duże znaczenie w tym procesie ma wietrzenie mrozowe, insolacja i kongelacja,
w miejscu odpadania materiału tworzą się: jamy, nisze, kieszenie,
spadające odłamki skalne żłobią podłużne rynny – żleby
pod ścianami skalnymi tworzą się usypiska, są to tzw. stożki piargowe w Tatrach
insolacja: nasłonecznienie
kongelacja: wietrzenie mrozowe
ŻLEB: długa wąska forma wklęsła na bardzo stromym stoku, wycięta w litej skale wskutek rzeźbiącej działalności wód deszczowych, roztopowych oraz osuwających się piargów i spadających lawin kamienistych. U wylotu żlebów tworzą się stożki piargowe
STOŻKI PIARGOWE: to stożek powstały u wylotu żlebu z usypywanego lub osuwającego się materiału, jeśli tym materiałem jest piarg to jest to stożek piargowy
PIARG: to zwietrzelina składająca się częściowo z gruzu, z drobnego ziarna, częściowo z materiału ilastego, powstała w wyniku wietrzenia chemiczno-mechanicznego nie utrwalona przez roślinność
OBRYWANIE:
różni się od odpadania masą przemieszczanego materiału, tego materiału jest znacznie więcej,
również występuje na stromych stokach i polega na nagłym oderwaniu się mas skalnych,
w miejscu oderwania się materiału tworzą się wyrwy skalne, jest to obryw,
często podczas obrywu dochodzi do rozpadu wielkich fragmentów skał na mniejsze,
u podnóża stoku powstaje bezładne głazowisko (wantule) w Dolinie Miętusiej Tatry
są to najczęściej lawiny kamienne,
SPŁYWANIE:
to bardzo groźny w skutkach ruch masowy,
polega na przemieszczaniu utworów luźnych i jednocześnie bardzo silnie przesiąkniętych wodą,
powstają wówczas spływy i potoki błotne przynoszące katastrofalne skutki,
do takich zjawisk często przyczynia się człowiek, poprzez wycinanie lasów rosnących na stokach, brak pokrywy roślinnej bowiem najczęściej przyczynia się do tego rodzaju zjawisk,
SPŁUKIWANIE:
to przemieszczanie zwietrzeliny przez wody spływające po stoku, wody opadowe, roztopowe,
szczególnie intensywnie zachodzi na stokach, które nie są pokryte roślinnością,
spłukiwanie powierzchniowe zachodzi tam gdzie są ulewne deszcze a pokrywa roślinna jest uboga, zachodzi w górnej części stoku, w dolnej części stoku mamy spływ linijny, odpływ linijny,
spłukiwanie bruzdowe (żłobkowe, rynnowe), to efekt łączenia się strużek wodnych w coraz to większe strumienie, spłukiwanie to prowadzi do powstania żłobków, bruzd, wąwozów,
materiał wynoszony z górnych partii stoków gromadzony jest w postaci stożków napływowych u podnóży