Zakres materiału i zagadnienia obowiązujące do egzaminu z patomorfologii – III rok Stomatologia 2004.
Zmiany przystosowawcze. Modificationes adaptativae. definicje i przykłady wymienionych poniżej patologii.
Zanik /Atrophia/ - najczęstsze klasyfikacje zaników- pozdział ze względu na przyczynę i podział morfologiczny (przykłady) Przerost /Hypertrophia/ Rozrost /Hyperplasia/ różnice pomiędzy obiema patologiami, tkanki podlegające przerostowi i rozrostomi. Przemiana /Metaplasia/ mechanizm, przykłady metaplazji miejscowej i wieloogniskowej (uogólnionej) związanej z niedoborem witaminy A.
Przyczyny mechanizm, następstwa zmian wymienionych poniżej oraz obraz makro i mikroskopowy:
1. Przerost po części zanik brunatny mięśnia sercowego Hypertrophia partim atrophia fusca musculi cordis.
2. Rozrost brodawkowaty i naskórkowa przemiana nabłonka śluzówki jamy ustnej. Rogowacenie białe - zeskórzenie.
Hyperplasia papillaris et metaplasia epidermis epithelii mucosae oris. Leukoplakia ~ pachydermia.
Zmiany wsteczne
Gromadzenie w komórkach i poza komórkami substancji chemicznych zwane zwyrodnieniem lub dystrophią.
Accumulatio, degeneratio, dystrophia.
1. Zwyrodnienie skrobiowate. Skrobiawica nerki. Degeneratio amyloidosis. Amyloidosis renis.- wygląd makro- i mikroskopowy. Amyloidoza- definicja choroby, charakterystyka amyloidu, mechanizm powstawania i odkładania , miejsce odkładania amyloidu- lokalizacja narządowa i histologiczna, metody diagnostyczne stosowane w rozpoznawaniu tej choroby.
4. Stłuszczenie wątroby. Przewlekły alkoholizm. Steatosis hepatis. Alcoholismus chronicus. – wygląd makro i mikroskopowy. Stłuszczenie wielko i drobnokropelkowe- najczęstsze przyczyny i mechanizm zmian.
5. Miażdżyca tętnic Atherosclerosis areriae. Czynniki ryzyka, mechanizm tworzenia blaszki miażdżycowej, następstwa i powikłania narządowe.
Martwica (Necrosis).
1. Martwica włóknikowata. Necrosis fibrinoidea. Przewlekły wrzód żołądka. Ulcus chronicum ventriculi. – definicja wrzodu, choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy- przyczyny.
2. Martwica serowata. Necrosis caseosa, tyrosis. Gruźlica serowata węzła chłonnego. Tuberculosis caseosa lymphonoduli. Inne jednostki patologiczne, w których może występować ten rodzaj martwicy.
3. Martwica rozpływna. Necrosis colliquativa. Ognisko rozmiękania mózgu. Encephalomalacia alba. Najczęstsza przyczyna, lokalizacja, obraz makro- i mikroskopowy, następstwa i powikłania.
4. Martwica skrzepowa prosta. Necrosis coagulativa simplex. Niedokrwienna martwica .kanalików I rzędu kory nerki Tubulonecrosis ischaemica renis. . Najczęstsza przyczyna, obraz mikroskopowy, inne przykłady martwicy skrzepowej prostej (martwica mięśnia sercowego). Co odróżnia ten rodzaj martwicy od innych?
Zaburzenia w krążeniu. (Perturbationes circulationis).
Wstrząs- definicja, najczęstsze przyczyny, rodzaje wstrząsu i mechanizm powstawania tej patologii, następstwa i powikłania.
Zawał (infarctus)
5. Wczesny zawał blady mięśnia serca /Infarctus anaemicus recens musculi cordis/- przyczyny, obraz makro- i mikroskopowy, następstwa i powikłania.
6. Zawał krwotoczny płuca /Infarctus haemorrhagicus pulmonis/ przyczyny, mechanizm powstawania obraz makro- i mikroskopowy, następstwa i powikłania. Inne przykłady zawału krwotocznego- nadzianka krwawa w jelicie cienkim.
Zator /Embolia/ definicja, najczęstsze przyczyny, rodzaje zatorów, następstwa i powikłania.
1. Zatory nowotworowe /raka/ w płucach Emboli neoplasmatici /carcinoma/ pulmonis
2. Skrzep. Skrzeplina Coagulum sanquinis. Thrombus Definicja procesu krzepnięcia i zakrzepicy, różnice pomiędzy skrzepem i skrzepliną.
Krwotok (Haemorrhagia) definicja, najczęstsze przyczyny, rodzaje krwotoków, następstwa i powikłania.
3. Wczesne ognisko krwotoczne mózgu (Focus haemorrhagicus recens.cerebri) przyczyny, mechanizm powstawania obraz makro- i mikroskopowy, następstwa i powikłania.
4. Stary krwiak śród- i podtwardówkowy (Haematoma inveteratum intra- et subdurale) przyczyny, mechanizm powstawania obraz makro- i mikroskopowy, następstwa i powikłania.
Następstwo niewydolności lewej połowy serca
a) ostrej
5. Wczesne przekrwienie bierne i obrzę płuc (Hyperaemia passiva recens et oedema pulmonum) przyczyny, mechanizm powstawania obraz makro- i mikroskopowy, następstwa i powikłania.
b) przewlekłej
6. Stwardnienie zastoinowe płuc (Induratio venostatica pulmonum) przyczyny, mechanizm powstawania obraz makro- i mikroskopowy, następstwa i powikłania.
Następstwa niewydolności prawej połowy serca przewlekłej
7. Przewlekłe przekrwienie bierne wątroby Hyperaemia passiva - venostasis chronica hepatis.) przyczyny, mechanizm powstawania obraz makro- i mikroskopowy, następstwa i powikłania.
Zapalenie nieswoiste (Inflammatio nonspecifica).
Definicja zapalenia. Podział i definicje zapaleń, czynniki zapaleniotwórcze.
Zapalenia przeważnie wysiękowe, uszkadzające, rozplemowe- podziały i przykłady poszczególnych patologii.
Zapalenie ropne ostre i przewlekłe (Inflammatio purulenta acuta et chronica nonspecifica). Definicja wysięku, przesięku. Rodzaje zapaleń wysiękowych, rodzaje zapaleń ropnych.
1. Ostre zapalenie ropne wyrostka robaczkowego Appendicitis purulenta acuta/ ) przyczyny, obraz makro- i mikroskopowy, następstwa i powikłania.
2. Zapalenie włóknikowe powierzchowne.
Zapalenie płacikowe (włóknikowe) płuc okres II, III, IV. Pneumonia lobularis (fibrinosa) stadium II. III. IV. ) przyczyny, mechanizm powstawania obraz makro- i mikroskopowy, następstwa i powikłania. Omówić ewolucję ogniska zapalnego, powikłania zapalenia śródpęcherzykowego płuc. Różnicowanie zapalenia płatowego i płacikowego, czynniki etiologiczne obu tych patologii.
3. Ropień płuc (abscesus pulmonis). definicja ropnia.
Zapalenia rozplemowe i uszkadzające
4. Ostre zapalenie kłębków nerkowych rozlane. Glomerulonephritis acuta (diffusa) ) przyczyny, mechanizm powstawania obraz makro- i mikroskopowy, następstwa i powikłania.
5. Ostre wirusowe zapalenie wątroby (WZW). Hepatitis viralis acuta ) przyczyny, mechanizm powstawania obraz makro- i mikroskopowy, następstwa i powikłania.
6. Pozapalna marskość wątroby. Cirrhosis hepatis postinflammatoria przyczyny, mechanizm powstawania, obraz makro- i mikroskopowy, następstwa i powikłania.
Zapalenia przewlekłe “swoiste” i zapalenia ziarniniakowe.
1. Promienica wargi dolnej /ropa/. Actinomycosis labi inferioris /pus/. przyczyny, mechanizm powstawania obraz makro- i mikroskopowy.
3. Gruźlica płuc prosowata. Postać wytwórcza gruźlicy. Tbc miliaris /tuberculosis productiva/. przyczyny, mechanizm powstawania obraz makro- i mikroskopowy, następstwa i powikłania. Gruźlica- czynnik etiologiczny, drogi zakażenia, historia naturalna choroby. Najczęstsze postacie choroby. Obraz makro- i mikroskopowy zmian wytwórczych – gruzełki.
4. Sarkoidoza węzła chłonnego. Sarcoidosis lymphonoduli. przyczyny, mechanizm powstawania obraz makro- i mikroskopowy, następstwa i powikłania w najczęstszej lokalizacji narządowej (płuca) Różnicowanie gruźlicy i sarkoidozy.
5. Wrzodziejące zapalenie jelita grubego. Colitis ulcerosa. przyczyny, mechanizm powstawania obraz makro- i mikroskopowy, następstwa i powikłania. Związek z chorobą nowotworową- rak jelita grubego.
Immunomorfologia
6. Gościec mięśnia sercowego. Myocarditis rheumatica. przyczyny, mechanizm powstawania obraz makro- i mikroskopowy, następstwa i powikłania.
7. Guzkowe zapalenie tętnic. Periarteritis nodosa. ) przyczyny, mechanizm powstawania obraz makro- i mikroskopowy, następstwa i powikłania.
Zmiany zapalne i zakażenia towarzyszące chorym z obniżoną odpornością- HIV/AIDS, chorzy po przeszczepach , zaawansowana choroba nowotworowa.
Torbiele zębopochodne oraz zmiany zapalne w obrębie twarzoczaszki i szyi.
1. Próchnica zęba i ostre zapalenie ropne miazgi zęba. Caries dentis et pulpitis purulenta acuta. przyczyny, mechanizm powstawania obraz makro- i mikroskopowy, następstwa i powikłania.
2. Torbiel okołozębowa (korzeniowa) Cystis periodontalis seu radicularis przyczyny, mechanizm powstawania obraz makro- i mikroskopowy, następstwa i powikłania. Inne torbiele- resztkowa, keratocysta.
3. Torbiel śluzowa zastoinowa- Mucocoele- różnicowanie, przyczyny, mechanizm powstawania obraz makro- i mikroskopowy, następstwa i powikłania.
4. Kamica przewodów ślinowych i przewlekłe zapalenie ślinianki. Sialolithiasis et sialoadenitis chronica. przyczyny, mechanizm powstawania obraz makro- i mikroskopowy, następstwa i powikłania.
5. Ziarniniak naprawczy olbrzymiokomórkowy. Granuloma reparativum gigantocellulare vel epulis gigantocellularis przyczyny, mechanizm powstawania obraz makro- i mikroskopowy, następstwa i powikłania.
6. Polipy (zapalne) nosa. Polypositas nasi. przyczyny, mechanizm powstawania obraz makro- i mikroskopowy, następstwa i powikłania.
Nowotwory
Zagadnienia ogólne: Definicja nowotworu, stanu przednowotworowego (przykłady:- leukoplakia- co oznacza ten termin w wąskim i szerokim znaczeniu, polipy jelita grubego- jakie?- polipowatość, keratosis actinica- jaki nowotwór?).
Klasyfikacja histokliniczna (histogenetyczna) wraz z przykładami oraz inne klasyfikacje i podziały nowotworów (biologia łagodne-złośliwe, lokalizacja narządowa). Morfologiczna charakterystyka nowotworów łagodnych oraz złośliwych- biologia nowotworów łagodnych i złośliwych. Pojęcie tzw. złośliwości histologicznej- stopień zróżnicowania histologicznego.
Pojęcie raka przedinwazyjnego (rak w miejscu, carcinoma in situ).
Czynniki rokownicze w chorobie nowotworowej: stopień zaawansowania (pojęcie skali TNM- dokładnie: elementy klasyfikacji- cecha T, N, M; definicja węzłów chłonnych okolicznych, przerzuty węzłowe i odległe). Diagnostyka patomorfologiczna nowotworów: określenie typu nowotworu (ewentualnie punktu wyjścia), stopnia zróżnicowania histologicznego oraz innych elementów mających wpływ na rokowanie w danym typie nowotworu (np. zatory z komórek nowotworowych), określenie stopnia zaawansowania choroby nowotworowej.
Epidemiologia najczęstszych nowotworów z uwzględnieniem płci i wieku pacjentów.
Najczęstsze nowotwory pochodzenia nabłonkowego.
1. Brodawczak krtani Papilloma laryngis. – związek z infekcją wirusową, inne możliwe lokalizacje; obraz makroskopowy i mikroskopowy.
2. Gruczolak pęcherzykowy tarczycy Adenoma folliculare glandulae thyroideae. Obraz makrospowy i mikroskopowy, z czym należy różnicować tę patologię?
3. Rak płuca – główne typy histologiczne; rak drobno- i niedrobnokomórkowy.
Metaplazja płaskonabłonkowa i dysplazja nabłonka oskrzeli.
Metaplasia planoepithelialis et dysplasia epitheli mucosae bronchii.
Rak niedrobnokomórkowy (rak płaskonabłonkowy)
Carcinoma nonmicrocellulare (carcinoma planoepitheliale)
Epidemiologia i główne czynniki ryzyka rozwoju choroby; biologia- sposób szerzenia się, główne czynniki rokownicze, krótko o leczeniu. Co to jest zespół paraneoplazmatyczny?
4. Gruczolak cewkowo-kosmkowy i rak gruczołowy jelita grubego.
Epidemiologia i główne czynniki ryzyka rozwoju choroby; biologia- sposób szerzenia się, główne czynniki rokownicze, krótko o leczeniu.
5. Rak gruczołu piersiowego- Rak przewodowy naciekający.
Carcinoma mammae- Carcinoma ductale invasivum mammae.
Epidemiologia i główne czynniki ryzyka rozwoju choroby; biologia- sposób szerzenia się, główne czynniki rokownicze, krótko o metodach diagnostycznych leczeniu
Nowotwory nienabłonkowe i narządowo “swoiste”.
1. Tłuszczak - tłuszczakomięsak. Lipoma- liposarcoma. Epidemiologia, lokalizacja, obraz makro i mikroskopowy.
2. Znamię barwnikowe skóry. Naevus pigmentosus cutis.
Czerniak (złośliwy) skóry. Melanoma malignum cutis.
Epidemiologia, lokalizacja, obraz makro i mikroskopowy. Rokowanie- prawdopodobieństwo powstania przerzutów- zaawansowanie miejscowe- głębokość naciekania- skala Clarka i wg TNM.
3. Łagodne guzy osłonek nerwów obwodowych- osłoniak i nerwiakowłókniak Schwannoma et neurofibroma. Lokalizacja- uwaga to są różne nowotwory.
4. Nowotwory wewnątrzczaszkowe.
Oponiak- glejak wielopostaciowy- przerzut raka płuc.
Meningioma- glioblastoma- carcinoma pulmonis metastaticum cerebri.
Inne najczęstsze przerzuty do OUN, kryteria złośliwości histologicznej nowotworów szeregu glajowego.
Nowotwory jamy ustnej, twarzoczaszki i szyi.
1. Rak płaskonabłonkowy jamy ustnej- rak wargi dolnej. Carcinoma planoepitheliale cavi oris- carcinoma labii inferioris. Inne najczęstsze miejsca lokalizacji tego nowotworu.
2. Szkliwiak Ameloblastoma. Epidemiologia. Diagnostyka i obraz RTG.
3. Guz mieszany ślinianki przyusznej Tumor mixtus glandulae parotis.
Inne nowotwory gruczołów ślinowych- zróżnicowanie częstości występowania w zależności od lokalizacji.
4. Rak brodawkowaty tarczycy- przerzuty do węzłów chłonnych szyi. Carcinoma papillare glandulae thyroideae et metastases ad lymphonodulos.
5. Nowotworowe rozrosty układu limfatycznego-chłoniaki i ziarnica złośliwa.
Lymphoma et lymphogranulomatosis maligna. Zmiany na błonach śluzowych jamy ustnej będących następstwem rozwoju choroby i powikłań po leczeniu (w jaki sposób leczy się nowotwory okładu chłonnego?)