Unia Europejska, European Union, UE-związek państw europejskich, utworzony na mocy Traktatu z Maastricht przez państwa-członków Wspólnot Europejskich (Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej, Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali, Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej), czyli Belgię, Danię, Francję, Grecję, Hiszpanię, Holandię, Irlandię, Luksemburg, Niemcy, Portugalię, Włochy i Wielką Brytanię. 1 stycznia 1995 członkami UE zostały: Austria, Finlandia i Szwecja, a 1 maja 2004 UE przyjęła 10 państw z Europy Środkowej, Wschodniej i Południowej: Czechy, Cypr, Estonię, Litwę, Łotwę, Maltę, Polskę, Słowację, Słowenię i Węgry. Unia nie zastępuje Wspólnot: EWWiS, Euratomu i EWG, gdyż funkcjonują lub funkcjonowały (układ o EWWiS wygasł w 2002) one nadal. W sensie formalnoprawnym UE nie jest organizacją międzynarodową, nie ma osobowości prawnej – nazywanie jej w ten sposób stanowi pewnego rodzaju skrót myślowy.

Główne cele Unii to: zapewnienie bezpieczeństwa, stabilnego wzrostu gospodarczego, rozwoju społecznego oraz ochrona praw i wolności obywateli. W jej ramach poszczególne państwa członkowskie rozwijają współpracę w takich dziedzinach, jak: gospodarka, wymiar sprawiedliwości, transport, rolnictwo, energetyka, handel, kultura, transport czy sprawy socjalne. Koordynacji ulega też stopniowo sfera obronności i polityki zagranicznej. Najważniejszymi organami UE są: Rada Europejska, Rada UE (dawniej Rada Ministrów), Komisja Europejska (dawniej Komisja Wspólnot), Parlament Europejski, Trybunał Sprawiedliwości, Trybunał Obrachunkowy.

2 października 1997 podpisano Traktat amsterdamski będący próbą reformy UE i dający możliwość jej rozszerzenia o kolejnych członków. Wszedł w życie 1 maja 1999. Następnym krokiem dotyczącym strategii rozwojowej UE był dokument Agenda 2000.

30 marca 1998 w Brukseli zapoczątkowano oficjalnie proces poszerzania Unii Europejskiej o 10 państw stowarzyszonych z Europy Środkowej, Wschodniej i Południowej. Rozpoczęto m.in. przegląd systemów prawnych państw kandydujących pod kątem ich zgodności z prawem obowiązującym w krajach UE.

30 czerwca 1998 szefowie 15 krajów Unii Europejskiej zainaugurowali działalność Europejskiego Banku Centralnego we Frankfurcie nad Menem, który od 1 stycznia 1999 zarządza europejską walutą - euro. Od marca 2002 euro stało się walutą obligatoryjną w 12 krajach UGiW.

12-13 grudnia 2002 na szczycie w Kopenhadze Unia Europejska ustaliła warunki przyjęcia nowych państw członkowskich: Czech, Cypru, Estonii, Litwy, Łotwy, Malty, Polski, Słowacji, Słowenii i Węgier. Datę przyjęcia ustalono na 1 maja 2004. W lutym 2003 zakończono prace nad traktatem akcesyjnym, 16 kwietna 2003 na szczycie UE w Atenach, po uprzednim zaakceptowaniu przez Parlament Europejski i Radę Unii Europejskiej, traktat podpisało 25 krajów. 1 maja 2004 zgodnie z wcześniejszymi ustaleniami nastąpiło poszerzenie Unii Europejskiej. Kolejne kraje, Bułgaria i Rumunia przystąpiły do UE 1 stycznia 2007.

======

Organizacja Narodów Zjednoczonych, United Nations, Organisation des Nations Unies, ONZ-organizacja powstała po II wojnie światowej 24 października 1945, w dniu wejścia w życie Karty Narodów Zjednoczonych będącej statutem tej organizacji. Jest drugą po Lidze Narodów powszechną organizacją międzynarodową.

W czasie trwania II wojny światowej doszło do kolejnych spotkań Wielkiej Trójki (przywódców Stanów Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii, ZSRR), podczas których ustalono, bazując na Karcie Atlantyckiej z 14 sierpnia 1941, że istnieje potrzeba powołania powszechnej organizacji w celu pokojowego rozwiązywania konfliktów. Zasady Karty Atlantyckiej uznane zostały w Deklaracji Narodów Zjednoczonych podpisanej 1 stycznia 1942 przez 26 państw. 2001 ONZ uhonorowane zostało Pokojową Nagrodą Nobla za wkład na rzecz pojednania i pokoju na świecie.

Kolejne etapy tworzenia organizacji to rozmowy i konsultacje Wielkiej Trójki podczas konferencji: moskiewskiej, teherańska, w Dumbarton Oaks, w Jałcie. Konferencja w San Francisco, będąca ostatnim etapem tworzenia ONZ, rozpoczęła się 25 IV 1945 i zakończyła po dwóch miesiącach obrad podpisaniem 26 czerwca Karty Narodów Zjednoczonych. Brało w niej udział 50 delegacji państw będących jej założycielami, 51 państwem-założycielem była Polska, która nie wzięła udziału w konferencji (podpisała Kartę Narodów Zjednoczonych 15 X 1945, a dokumenty ratyfikacyjne złożyła po 11 dniach).

Główne cele działalności ONZ dotyczą współpracy politycznej, gospodarczej i społecznej między narodami, utrzymania pokoju i bezpieczeństwa międzynarodowego, obrony praw człowieka, poszanowania zobowiązań międzynarodowych, pomocy krajom rozwijającym się. Karta Narodów Zjednoczonych ustanowiła szereg organów i instytucji oraz ich kompetencje:

1) Zgromadzenie Ogólne, będące swego rodzaju parlamentem, w którym każde państwo członkowskie ma jeden głos. Decyzje zapadają zwykłą większością głosów, w sprawach ważnych większością 2/3 głosów (wybór nowych członków, deklaracje pokojowe, budżet, w sprawach Rady Bezpieczeństwa czy polecenia użycia sił zbrojnych).

Obraduje podczas corocznych sesji zwyczajnych, a sesje nadzwyczajne mogą być zwoływane przez Radę Bezpieczeństwa lub na wniosek większości członków ONZ. Sesja wyjątkowa zwoływana jest z 24-godzinnym wyprzedzeniem w momencie zagrożenia pokoju światowego.

2) Rada Bezpieczeństwa, którą tworzy pięciu członków stałych: Chiny, Francja, Wielka Brytania, Stany Zjednoczone i Rosja reprezentująca Wspólnotę Niepodległych Państw oraz dziesięciu członków niestałych wybieranych na kadencję dwuletnią (5 z Afryki i Azji, 2 z Ameryki Łacińskiej, 3 z Europy). Ostatni raz Polska była członkiem Rady Bezpieczeństwa 1995–1997.

Stali członkowie dysponują prawem weta, które zawiesza każde postępowanie. W sprawach proceduralnych decyzje zapadają zwykłą większością, a w sprawach merytorycznych większością 9 głosów.

Do najważniejszych kompetencji Rady Bezpieczeństwa należą: wyłączne prawo nakładania sankcji politycznych i ekonomicznych oraz decyzje użycia sił zbrojnych w celu przeciwdziałania agresji lub usuwania jej skutków. Kompetencje te są przejawem dominacji mocarstw, bowiem Rada Bezpieczeństwa jest centralnym ogniwem systemu bezpieczeństwa zbiorowego i utrzymania światowego status quo.

4) Rada Gospodarczo-Społeczna, w której skład wchodzi 54 członków wybieranych na 3 lata przy zachowaniu zasady corocznej rotacji 1/3 członków. Debatuje ona nad sprawami ekonomicznymi i społecznymi, m.in. w sprawie poszanowania praw mniejszości czy narkotyków.

5) Rada Powiernicza, której rola wygasła wraz z ogłaszaniem niepodległości terytoriów powierniczych.

6) Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości z siedzibą w Hadze, powołany do rozstrzygania sporów międzynarodowych w składzie 15 sędziów.

ONZ uczestniczyła w rozwiązywaniu wielu konfliktów międzynarodowych, ale w praktyce nigdy nie brała udziału w konfliktach z udziałem mocarstw-stałych członków Rady Bezpieczeństwa. W okresie zimnej wojny przerodziła się w miejsce prestiżowej rywalizacji pomiędzy supermocarstwami Stanów Zjednoczonych i ZSRR.

Aktualnie ONZ ma ogromne zadłużenie, a państwa członkowskie nie płacą składek. Przez dłuższy czas swojej składki nie płaciły również Stany Zjednoczone (25% całości składek), żądając w ten sposób gruntownej reformy tej organizacji. Jedną z przyczyn kryzysu jest rozbudowana biurokracja. Ostatnie spektakularne akcje ONZ, jak wojna w Zatoce Perskiej czy akcja w Somalii, w niczym nie zmieniły sytuacji. Wypadki w byłej Jugosławii (Jugosłowiańska wojna domowa) wyraźnie wskazują na niedowład wielu organów i agend ONZ.

Wiele wyspecjalizowanych organizacji międzynarodowych zostało powiązanych z ONZ. Są to:

- Międzynarodowa Organizacja Pracy (ILO),

- Organizacja Wyżywienia i Rolnictwa (FAO),

- Organizacja Narodów Zjednoczonych do spraw Oświaty, Nauki i Kultury (UNESCO),

- Światowa Organizacja Zdrowia (WHO),

- Międzynarodowy Fundusz Walutowy (IMF),

- Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju (IBRD),

- Międzynarodowa Agencja Energii Atomowej (IAEA),

- Międzynarodowe Stowarzyszenie Rozwoju (IDA),

- Organizacja Międzynarodowego Lotnictwa Cywilnego (ICAO),

- Światowa Organizacja Meteorologiczna (WMO),

- Powszechny Związek Pocztowy (UPU),

- Międzynarodowy Związek Telekomunikacyjny (ITU),

- Międzynarodowa Doradcza Organizacja Morska (IMCO),

- Światowa Organizacja Własności Intelektualnej (WIPO),

- Międzynarodowe Towarzystwo Finansowe (IFC),

- Światowa Organizacja Turystyki (WTO),

- status zbliżony do wyżej wymienionych posiada także Układ Ogólny w sprawie Ceł i Handlu (GATT).

Można do nich zaliczyć także organizacje utworzone przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych, np.:

- Fundusz Narodów Zjednoczonych Pomocy Dzieciom (UNICEF),

- Urząd Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych do spraw Uchodźców (UNHCR),

- Program Rozwoju Narodów Zjednoczonych (UNDAP),

- Program Narodów Zjednoczonych Ochrony Środowiska (UNEP) i in.

Przystąpienie do organizacji wyspecjalizowanej państwa będącego członkiem ONZ następuje w drodze jednostronnego aktu w formie oświadczenia o akceptacji postanowień jej statutu. Organizacja wyspecjalizowana ma obowiązek składania corocznych sprawozdań ze swej działalności Radzie Gospodarczo-Społecznej. W wypadku Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej sprawozdanie to składane jest również Zgromadzeniu Ogólnemu ONZ.

Każda organizacja wykonuje też wszystkie polecenia Rady Bezpieczeństwa. Organizacje międzynarodowe pozarządowe posiadają status konsultacyjny przy Radzie Gospodarczo-Społecznej ONZ w kategoriach od I do III. Kategorie te oznaczają zakres częstotliwości kontaktów.

Do I kategorii należą m.in.: Światowa Federacja Związków Zawodowych, Międzynarodowa Izba Handlowa, Liga Czerwonego Krzyża, do kategorii II m.in.: INTERPOL, Międzynarodowa Organizacja Prawnicza, Międzynarodowa Organizacja Dziennikarzy, a do kategorii III np. Międzynarodowa Organizacja Samochodowa czy Międzynarodowe Stowarzyszenie Hoteli. Każda z nich ma jednakowe prawa, niezależnie od statusu konsultacyjnego.

======

OPEC, Organization of the Petroleum Exporting Countries, Organizacja Państw Eksporterów Ropy Naftowej-organizacja założona w 1960 na konferencji w Bagdadzie zwołanej w następstwie obniżenia cen ropy naftowej przez międzynarodowe spółki naftowe. Głównym jej celem jest dążenie do kontroli cen ropy. Organizacja skupia 11 państw, których podstawowym bogactwem naturalnym jest ropa naftowa, w większości są to kraje słabo rozwinięte.

W konferencji wzięli udział przedstawiciele Arabii Saudyjskiej, Kuwejtu, Iraku, Iranu i Wenezueli. Formalnie początkiem działania OPEC była konferencja w Caracas w styczniu 1961, kiedy to uchwalono statut. Do państw założycieli dołączyły później Katar (1961), Indonezja i Libia (1962), Zjednoczone Emiraty Arabskie (1967), Algieria (1969), Nigeria (1971), Ekwador (1973) i Gabon (1975). Kraje te dostarczają obecnie ponad 30% produkcji ropy naftowej, a na ich terytorium znajduje się ok. 25% rozpoznanych zasobów tego bogactwa naturalnego na Ziemi.

Siedzibą OPEC jest Wiedeń, najwyższym organem Konferencja, wykonawczym - Rada Gubernatorów wraz z Komisją Ekonomiczną i Sekretariatem. Działalność OPEC dotyczy wszystkich aspektów rynku, takich jak ceny, opłaty eksploatacyjne, limity wydobycia i zyski.

W wyniku kryzysu naftowego w latach 1973-1974 pozycja organizacji ogromnie wzrosła. W 1973 podwyższano wielokrotnie cenę ropy, a państwa członkowskie osiągnęły ogromne dochody stawiające je w rzędzie najbogatszych na świecie. Skutkiem tego był gwałtowny wzrost kosztów utrzymania w wysoko rozwiniętych państwach zachodnich i polityka oszczędnościowa w tych państwach.

Złagodzeniem sytuacji był fakt, że poza organizacją pozostawał jeden z największych producentów ropy - Meksyk. Spadek znaczenia OPEC wynikał także z konfliktów wojennych pomiędzy państwami członkowskimi (wojna iracko-irańska, wojna w Zatoce Perskiej). Znaczenie OPEC jest w dalszym ciągu duże, ale pozycja innych eksporterów, np. Rosji, wzrosła.

======

UNESCO (Organizacja Narodów Zjednoczonych ds. Oświaty, Nauki i Kultury) - porozumienie narodów, współpraca oświatowa, naukowa, kulturalna, ochrona światowych zabytków. Podstawowym celem organizacji jest wspieranie współpracy międzynarodowej w dziedzinie kultury, sztuki i nauki, a także wzbudzanie szacunku dla praw człowieka, bez względu na kolor skóry, status społeczny i religię.

Program działalności UNESCO obejmuje dwa zasadnicze działy:

* działania na rzecz rozwoju nauki i kultury

* udzielanie pomocy materialnej, technicznej i kadrowej w organizowaniu oświaty

FAO (Organizacja ds. Wyżywienia i Rolnictwa)- podnoszenie poziomu wyżywienia i warunków życia narodów, zwiększenie produkcji i sprzedaży żywności oraz płodów rolnych, udzielanie pomocy żywnościowej krajom potrzebującym

WHO (Światowa Organizacja Zdrowia)- zapewnienie opieki medycznej ludności świata' do największych sukcesów należy zwalczanie epidemii groźnych chorób i zmniejszenie śmiertelności niemowląt; organizacja prowadzi też walkę z AIDS

MFW (Międzynarodowy Fundusz Walutowy)- udziela pomocy krajom członkowskim, umożliwia stabilizację ich walut oraz koordynowanie międzynarodowej współpracy gospodarczej

UNICEF (Fundusz Narodów Zjednoczonych na Rzecz Dzieci)- wspieranie rozowju ośrodków zdrowia dla dzieci poprzez zakup sprzętu medycznego i rehabilitacji. Organizacja jest częścią systemu ONZ. Powstała z inicjatywy Polaka dr. Ludwika Reichmana 11 grudnia 1946 w wyniku uchwały Zgromadzenia Ogólnego Narodów Zjednoczonych. Głównym celem UNICEF jest pomoc dzieciom w zakresie wyżywienia, ochrony zdrowia, praca na rzecz ich dobra oraz rozwijanie oświaty. Zakres działania organizacji jest globalny.

EFTA (Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu) (ang. European Free Trade Association, EFTA), międzynarodowa organizacja gospodarcza powstała 3 maja 1960 r. na mocy konwencji sztokholmskiej (podpisanej 4 stycznia 1960), mająca na celu utworzenie strefy wolnego handlu między państwami członkowskimi. Siedziba Sekretariatu EFTA mieści się w szwajcarskiej Genewie.

Do EFTA należą:

-Norwegia

-Liechtenstein

-Islandia

-Szwajcaria

OPEC (Organization of the Petroleum Exporting Countries) to Organizacja Krajów Eksportujących Ropę Naftową z siedzibą w Wiedniu. Celem organizacji jest kontrolowanie światowego wydobycia ropy, poziomu cen i opłat eksploatacyjnych. Utworzona została w 1960 r. w Bagdadzie. Wzrost znaczenia OPEC przypada na okres kryzysu naftowego lat 1973-1974 kiedy to organizacja wielokrotnie podwyższała światowe ceny ropy naftowej.

Do OPEC obecnie należą (w nawiasie rok przystąpienia):

* Algieria (1969),

* Angola (2007),

* Arabia Saudyjska (1960),

* Indonezja (1962),

* Irak (1960),

* Iran (1960),

* Katar (1961),

* Kuwejt (1960),

* Libia (1962),

* Nigeria (1971),

* Wenezuela (1960),

* Zjednoczone Emiraty Arabskie (1967),

Do OPEC należeli również:

* Ekwador (1973-1992),

* Gabon (1975-1994).

======

Światowa Organizacja Handlu, World Trade Organization, WTO, organizacja międzynarodowa utworzona 1994 w Marrakeszu (Maroko), w myśl postanowienia dokumentu końcowego tzw. Rundy Urugwajskiej Układu Ogólnego w Sprawie Ceł i Handlu (GATT). WTO rozpoczęła działalność 1995 z siedzibą w Genewie.

Jej głównym zadaniem jest liberalizacja międzynarodowego handlu dobrami i usługami, obniżanie ceł i taryf, przestrzegania praw własności intelektualnej, prowadzenie wspierającej handel polityki inwestycyjnej, rozstrzyganie sporów dotyczących wymiany handlowej. Kraje przystępujące do WTO zobowiązane są do dostosowania ustawodawstwa wewnętrznego do norm Organizacji oraz udzielania koncesji handlowych podmiotom zagranicznym. Polska należała do państw założycielskich WTO i ratyfikowała 1995 stosowne porozumienie.

Do WTO należą 153 państwa.

======

NAFTA (ang. North American Free Trade Agreement) – Północnoamerykański Układ Wolnego Handlu lub Północnoamerykańska Strefa Wolnego Handlu– umowa zawarta pomiędzy USA, Kanadą i Meksykiem, tworząca pomiędzy tymi państwami strefę wolnego handlu.

W przeciwieństwie do Unii Europejskiej NAFTA nie tworzy ponadpaństwowych ciał rządowych, a jej prawo nie jest nadrzędne w stosunku do prawa narodowego.

Kraje należące do NAFTA zniosły stawki celne w handlu wzajemnym, zachowując jednak autonomiczne stawki celne w handlu z krajami trzecimi.

Porozumienie NAFTA weszło w życie 1 stycznia 1994.

======

Mercosur (hiszp. Mercado Comun del Sur - Wspólny Rynek Południa), czasem nazywany także Mercosul (port. "Mercado Comum do Sul")-jest to międzynarodowa organizacja gospodarcza powołana w roku 1991 traktatem z Asuncion (Paragwaj). Do tej organizacji należą:

* Argentyna

* Brazylia

* Paragwaj

* Urugwaj

* Wenezuela (od 2005 r.) - członkostwo niepełne

Państwa stowarzyszone (korzystają ze strefy wolnego handlu, ale nie biorą udziału w unii celnej):

* Chile od 1996

* Boliwia od 1996

* Peru od 2003

* Ekwador od 2004

* Kolumbia od 2004

Obserwator:

* Meksyk

Protokół z Ouro Preto z 1994 r. usankcjonował MERCOSUR jako podmiot prawa międzynarodowego.

Zadania to wzmocnienie współpracy gospodarczej i zniesienie barier handlowych. Obecnie Mercosur jest najsilniejszą strefą wolnego handlu w Ameryce Południowej, do której chcą dołączyć także inne kraje regionu. Dwa pozostałe regionalne porozumienia integracyjne w Ameryce Południowej to: CACM (Central America Common Market) i Pakt Andyjski.

======

ASEAN (ang. Association of South-East Asian Nations, pol. Stowarzyszenie Narodów Azji Południowo-Wschodniej) - organizacja polityczno-gospodarcza, powstała na gruzach Association of South-East Asia utworzonego przez Malezję, Filipiny i Tajlandię w 1961 roku. Założona 8 sierpnia 1967 w Bangkoku. Jej siedzibą jest Dżakarta. Członkami są (w kolejności przystępowania): Filipiny, Indonezja, Malezja, Singapur, Tajlandia (państwa założycielskie), Brunei (od 8 stycznia 1984), Wietnam (od 28 lipca 1995), Laos i Birma (od 23 lipca 1997), Kambodża (od 30 kwietnia 1999).

======

AIESEC (fr. dawna nazwa:Association Internationale des Étudiants en Sciences Économiques et Commerciales) – pozarządowa organizacja non-profit, jedna z największych międzynarodowych organizacji studenckich. Założona została w 1948 r., a w Polsce działa od 1971 r.

Prowadzona jest przez studentów i niedawnych absolwentów interesujących się problemami otaczającego świata, przywództwem oraz zarządzaniem.

Umożliwia ona swoim członkom odkrywanie własnego potencjału i rozwój wokół interesujących ich zagadnień. Każdy dołączający do organizacji student bierze udział w Programie Rozwoju, w ramach którego ma możliwość stopniowego poszerzania swojej wiedzy i umiejętności. Członkowie AIESEC wyjeżdżają na praktyki zagraniczne i zdobywają doświadczenie w jednym z ponad 107 krajów świata.