ZAGADNIENIA USTROJOWE

DOTYCZĄCE

UNII EUROPEJSKIEJ

Agnieszka Tyrpień

UE - zagadnienia ustrojowe

1. Historia integracji europejskiej
2. Podział UE na filary
3. Instytucje
4. Źródła prawa

Historia integracji europejskiej

• 9 V 1950r. (Dzień UE: 9 V) – R. Schuman (I ojciec założyciel

wspólnot europejskich) – przedstawił plan powołania I
wspólnoty – Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali (EWWiS)

• 1951r. – Traktat Paryski zawarty na 50 lat, powołanie EWWiS
• 1957r. – Traktaty Rzymskie, utworzenie Europejskiej

Wspólnoty Gospodarczej (EWG) i Europejskiej Wspólnoty
Energii Atomowej (EUROATOM)

• 7 II 1992r. – Traktat z Maastricht – utworzenie Unii

Europejskiej z dniem 1 XI 1993r., przekształcenie EWG we
Wspólnotę Europejską (WE-I filar), dodanie II i III filaru.

• 16 IV 2003r. – traktat akcesyjny podpisany w Atenach,

przystąpienie do UE z dniem 1 V 2004r. 10 nowych państw, w
tym Polski.

Historia integracji europejskiej

• Państwa – założyciele (tzn. państwa, które podpisały

traktaty założycielskie w 1951r. i w 1957r.): RFN,
Francja, Włochy, Belgia, Holandia i Luksemburg.

• Państwa członkowskie – stan na 2007r.: Niemcy,

Francja, Włochy, Belgia, Holandia, Luksemburg, Wielka
Brytania, Dania, Irlandia, Grecja, Hiszpania, Portugalia,
Austria, Finlandia, Szwecja („stara” Europa), Polska,
Czechy, Słowacja, Słowenia, Węgry, Litwa, Łotwa,
Estonia, Cypr, Malta, Bułgaria, Rumunia.

• Państwa aktualnie kandydujące: Turcja, Chorwacja,

kraje bałkańskie.

• Hymn UE – Finał IX Symfonii L. van Beethovena
• Flaga UE – 12 złotych gwiazdek na niebieskim tle

Historia integracji europejskiej – Polska w

UE

• 16 XII 1991r. – Układ stowarzyszeniowy z UE (umowa

międzynarodowa między PL, a Wspólnotami Europejskimi
i ich państwami członkowskimi), podpisany w Brukseli.

• 16 IV 2003r. – Traktat akcesyjny podpisany w Atenach,

rozpoczęcie procesu ratyfikacyjnego przez kraje
członkowskie.

• 7-8 VI 2003r. – referendum w Polsce w sprawie wyrażenia

zgody na przystąpienie do UE: frekwencja 58,85%, „za” –
77,45%, „nie” – 22,55%

• 1 V 2004r. – Polska w UE.

Historia integracji europejskiej

• Na podstawie Traktatu o UE (Traktat z Maastricht)

przewidującego wprowadzenie pełnej unii walutowej
między krajami członkowskimi, z dniem 1 I 2002r. do
obiegu wprowadzono wspólną europejską walutę -
EURO (zastąpiło walutę jedynie rozrachunkową –
ECU).

• Państwami „starej” Europy, które odrzuciły w

referendach narodowych wprowadzenie nowej waluty
są: Dania, Szwecja i Wielka Brytania.

III filary UE (wg Traktatu o

UE)

• I FILAR – tworzą go Wspólnoty Europejskie :

EWWiS (do 2002r.), EUROATOM i EWG (od 1 XI
1993r. – WE) – to współpraca gospodarcza.

• II FILAR – Wspólna Polityka Zagraniczna i

Bezpieczeństwa – to współpraca polityczna.

• III FILAR – Współpraca Policyjna i Sądowa w

Sprawach Karnych (pierwotna nazwa –
Współpraca w Dziedzinie Wymiaru
Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych).

• Projekt Konstytucji UE – znosi wszystkie filary.

Instytucje

•

RADA UNII EUROPEJSKIEJ (potocznie - RADA) – siedziba

w Brukseli, co pól roku zmienia się przewodnictwo w

Radzie (aktualnie Portugalia), jest to organ prawodawczy

UE, w skład którego wchodzą przedstawiciele rządów

państw członkowskich (ministrowie).

•

RADA EUROPEJSKA – siedziba w Brukseli, organ

wykonawczy, w skład którego wchodzą szefowie państw

członkowskich lub szefowie rządów, zajmuje się głównie

II i III filarem, nadaje niezbędne impulsy dla rozwoju UE

(decyduje o jej rozszerzeniu) i ustala ogólne kierunki

polityczne, obraduje 2 razy w roku.

•

PARLAMENT EUROPEJSKI – siedziba w Strasburgu,

eurodeputowani wybierani na 5 lat w wyborach

bezpośrednich, jest organem konsultacyjnym, mającym

wpływ na legislację, w tym na opracowywanie budżetu

UE.

Instytucje

• KOMISJA EUROPEJSKA – siedziba w Brukseli, komisarze

wybierani na 5 lat, reprezentują interesy Wspólnoty, a

nie poszczególnych państw, organ wykonawczy,

nazywana również „strażniczką traktatów”.

• EUROPEJSKI TRYBUNAŁ SPRAWIEDLIWOŚCI –

siedziba w Luksemburgu, sędziowie wybierani na 6 lat,

od ich orzeczeń nie przysługuje odwołanie. W celu

usprawnienia działalności ETS w 1989r. utworzono

• SĄD PIERWSZEJ INSTANCJI – siedziba w Luksemburgu,

sędziowie wybierani na 6 lat, rozpatruje sprawy głównie

wnoszone przez osoby fizyczne i w sprawach dot.

czynów nieuczciwej konkurencji między

przedsiębiorcami, w niektórych sprawach przysługuje

odwołanie do ETS.

Instytucje

• Europejski Rzecznik Praw Obywatelskich –

powoływany na 5 lat przez Parlament Europejski,
siedziba w Strasburgu.

• Trybunał Obrachunkowy – członkowie

powoływanie na 6 lat, siedziba w Luksemburgu.

• Europejski Bank Centralny – siedziba we

Frankfurcie, to bank centralny dla euro.

Prawo wyborcze do PE

(wg polskiej ustawy)

• Wybory: wolne, powszechne, bezpośrednie,

proporcjonalne, tajne.

• Czynne prawo wyborcze – obywatel UE,

skończone najpóźniej w dniu wyborów 18 lat,
stałe zamieszkanie w PL, ujęty w stałym rejestrze
wyborców.

• Bierne prawo wyborcze – obywatel UE, mający

czynne prawo wyborcze, skończone najpóźniej w
dniu wyborów 21 lat, nie karalność za
przestępstwo umyślne, min. 5 lat mieszka na
terytorium UE.

Źródła prawa wspólnotowego (I

filar)

1. PRAWO PIERWOTNE:
•

prawo traktatowe – traktaty założycielskie i
wszystkie traktaty je zmieniające np. Traktat o UE
(Traktat z Maastricht), traktaty akcesyjne i układy
stowarzyszeniowe.

•

niepisane źródła prawa – ogólne zasady prawa
wspólnotowego (wydobywane przez ETS z traktatów)
i Karta Praw Podstawowych.

2. PRAWO POCHODNE (wydawane przez instytucje UE):
 wiążące:


rozporządzenia – bezpośrednia moc obowiązująca,
wiążą w całości wszystkie państwa członkowskie (jak
krajowe ustawy).

Źródła prawa wspólnotowego (I

filar)

 dyrektywy – wiążą co do celu, natomiast sposób i

dobór środków potrzebnych do jego osiągnięcia
pozostawiony jest do swobodnego wyboru państw –
adresatów dyrektywy; państwa mają określony czas
na implementację dyrektyw do krajowych porządków
prawnych.

 decyzje – adresowane do konkretnych państw, to

akty indywidualne (jak decyzje w prawie krajowym).

 umowy międzynarodowe (inne niż prawo pierwotne).

 niewiążące – zalecenia i opinie.

Wybrane zasady prawa

wspólnotowego

1. Zasada kompetencji przyznanych – UE ma tylko

takie zadania i kompetencje, które zostały jej

przyznane przez państwa członkowskie.

2. Zasada subsydiarności (pomocniczości) – wszelkie

decyzje powinny być podejmowane na najniższych

szczeblach (w krajach członkowskich), a nie na

szczeblu międzynarodowym.

3. Zasada równości i zakaz dyskryminacji – zakazana

jest dyskryminacja bezpośrednia, ukryta,

odwrotna. Zakaz ten dot. 4 swobód

gwarantowanych przez UE - swobody przepływu

osób (kwestia obywatelstwa UE), pracowników,

usług i towarów.

Wybrane zasady prawa

wspólnotowego

4. Zasada pierwszeństwa prawa wspólnotowego

nad prawem krajowym – w przypadku zaistnienia
niezgodności obu porządków prawnych,
wykładnia prawa krajowego ma być dokonywana
w zgodzie z prawem wspólnotowym.