Lista zagadnień na kolokwium z socjologii prawa

1. TYPOLOGIA SPOSOBÓW INDYWIDUALNEGO PRZYSTOSOWANIA- Merton:

-konformizm-  zachowanie lub postawa polegająca na przyjęciu i podporządkowaniu się wartościom, zasadom, poglądom i normom postępowania obowiązującym w danej grupie społecznej. Konformizm utożsamiany jest na ogół z nadmiernym, bezkrytycznym przyjmowaniem i stosowaniem się do owych norm, zbyt intensywnym identyfikowaniem swoich celów z celami grupy, mechaniczną akceptacją wszelkich zasad i wartości, biernej uległości, bezmyślnej aprobacie reguł głoszonych przez innych.

- innowacja- oznacza akceptację celów dyktowanych przez istniejące w grupie społecznej lub społeczeństwie wartości, przy jednoczesnym odrzuceniu tradycyjnych sposobów ich osiągania w danym systemie aksjonormatywnym. Jest to jedna z dewiacji społecznych, czyli odchyleń od konformizmu. Zachowaniem innowacyjnym może być zarówno działanie przestępcze jak i działanie, którego rezultatem jest np. upowszechnienie nowej, sprawniejszej metody badań naukowych. Początkowo działania będące innowacyjnymi mogą spotykać się w społeczeństwie czy grupie społecznej z lekceważeniem lub ostrą krytyką, często jednak upowszechniają się i stają się w końcu zachowaniami konformistycznymi.

-Rytualizm- kurczowe trzymanie się pewnych tradycyjnych sposobów postępowania w obrębie grupy społecznej lub społeczeństwa, gorliwe przestrzeganie norm, przy zupełnym abstrahowaniu od celów, do realizacji których dąży dana grupa czy społeczeństwo. Ignorowanie wartości uznanych w społeczeństwie lub grupie społecznej

- Wycofanie- to jeden z przejawów dewiacji społecznej polegający na całkowitym odrzuceniu norm społecznych lub wartości uznawanych w danym społeczeństwie. Oznacza ono też odrzucenie celów grupowych oraz środków realizacji tychże celów. Przejawami tego typu dewiacji może być bezdomność, prostytucja czy narkomania we współczesnym społeczeństwie. Jeżeli jednak osoby wycofujące się z systemu aksjonormatywnego tworzą alternatywne normy i wartości, wówczas zachowanie takie określane jest jako bunt. Wycofanie może przybierać formę np. hobby, pasji, którym człowiek oddaje się bez reszty, co jest równoważne z nieuczestniczeniem w społeczeństwie. Formą wycofania jest subkultura. Skrajnym zaś przypadkiem wycofania jest samobójstwo.

- Bunt- pojęcie z zakresu nauk społecznych. W jego koncepcji oznacza sposób przystosowania jednostki poprzez odrzucenie celów społecznych grupy oraz społecznie uznawanych środków realizacji celów społecznych oraz zastąpienie ich własnymi celami i środkami ich osiągania. Zachowania tego typu pojawiać mogą się pod wpływem długotrwałej anomii, jak również w przypadku odrzucania kultury dominującej i zastępowania jej kontrkulturą.

2. Ignorantia iuris nocet?

-nieznajomość prawa szkodzi

- Fikcja powszechnej znajomości prawa

- oznacza, iż nikt nie może szukać usprawiedliwienia w nieznajomości prawa. Jest to zasada uznająca fikcję powszechnej znajomości prawa

3. Świadomość prawna i jej elementy składowe

- Świadomość prawna jest częścią świadomości społecznej. Pozostaje również w bliskim związku ze świadomością moralną. Na świadomość prawną danego społeczeństwa składa się całokształt występujących w nim poglądów, wyobrażeń, przekonań, idei, przedstawień o prawie danego państwa i prawie innych państw, a także o prawie międzynarodowym. Nie ma znaczenia czy te poglądy i idee są prawdziwe czy fałszywe. Elementem świadomości prawnej są również oceny dotyczące obowiązującego prawa oraz zachowań ludzi, z punktu widzenia ich zgodności lub niezgodności z wymogami prawa, legalności lub nielegalności. To także całokształt postulatów co do tego jakie powinno być prawo aby było sprawiedliwe, skuteczne i bliskie wg przekonania oceniającego.

Na świadomość prawną składają się więc trzy elementy: znajomość prawa i jego zasad, ocena prawa i postulaty co do tego jakie ono powinno być.

Świadomość prawna obejmuje także ideologię prawną, czyli pewne uogólnienia teoretyczne na temat państwa i prawa. Angażuje rozumową i uczuciową stronę psychiki ludzkiej. Jest ona zjawiskiem społecznym i psychicznym gdzie obok elementu racjonalnego i uczuciowego występuje też element woli

M. Borucka-Arctowa

- umiejętność rozpoznania tego, co jest prawem

- to specyficzny typ świadomości społecznej

- znaczenie definicja sytuacji

- elementy świadomości prawnej:*znajomość prawa,*ocena prawa*postawy wobec prawa,*postulaty wobec istniejącego porządku prawnego

Podgórecki – Świadomość Prawa = znajomość prawa

- czynniki kształtowania się świadomości prawnej: uwarunkowania klasowe* zmienne struktury społeczne* zmienne socjodemograficzne *wiek, płeć*stosunek normy prawnej do innych systemów norm* doświadczenie z prawem i kontakty z prawem* czynniki sytuacyjne

4. - HIPOTEZA TRÓJSTOPNIOWEGO DZIAŁANIA PRAWA- ADAM PODGÓRECKI:

= treść, znaczenie, jakie przepisowi nadaje rodzaj stosunków społ- gosp

= rodzaj, typ podkultury który działa jako łącznik

= typ osobowości adresata przepisu, który jest ostatecznych realizatorem zaleceń danego przepisu

- zjawiska prawne- możemy je wyjaśniać, np. jak się zachowuje sędzia, itp.

- zmienna objaśniająca- socjologowie odnoszą się do tego prawa

- koszty transakcyjne- koszty związane z zawarciem umowy w obrocie gospodarczym (np. honorarium dla prawnika, kształtowanie image firmy)

- jeśli prawo ma stanowić instytucję racjonalizujący koszty wymiany, powinno spełniać warunki:

• Realizacja prawa nie może oznaczać Polit. Tyranii

• Ochrona roszczeń powinna likwidować oportunizm gospodarczy

• Korzyści z legalnych umów powinny być większe niż z nielegalnych

Powody dla których legalizm gospodarczy kłoci się z racjonalnością, to np. słaba funkcjonalność aparatu wymiary sprawiedliwości

5. Prestiż prawa i prestiż zawodów prawniczych

- autorytet – przekonanie wśród odbiorców, że trzeba być posłusznym

Podgórecki

- społeczne uznanie w kręgu społecznym

6. Definicje prawa (Etatystyczno-jurydyczne, Socjologiczno-antropologiczne)

1. (państwowo – prawnicze) – zbiór norm ogólnych, pochodzących od organów państwa, na których straży stoi przymus państwowy (Morawski)

2. Socjologiczno-antropologiczne – całokształt stosowanych w danym społeczeństwie sformalizowanych i nie- środków kontroli nad zachowaniem jednostkowym i zbiorowym, którymi posługują się instytucje władzy

7. Hipoteza pluralizmu prawnego (E. Ehrlich)

- Kodeks Napoleoński (1804r.) – impuls do kodyfikacji i centralizacji prawa w Europie

- Wielość systemów prawnych w Europie przednowoczesnej panów feudalnych itp.

- społeczeństwa niezachodnie

- Kodeks Napoleoński (1804r.) – zespół przepisów i norm prawnych prawa cywilnego wprowadzony we Francji Wprowadzał wiele nowoczesnych rozwiązań, jednak zachowywał elementy poprzedniego stanu prawnego. Utrzymał karę śmierci cywilnej, która orzeczona przez sąd wywoływała dość nieszczęsne skutki dla skazanego (pozbawiała wszelkich praw, majątek skazanego przepadał, bądź był otwarty dla spadkobierców etc.). Ograniczał prawa kobiet (m.in. mąż mógł żądać rozwodu od kobiety, gdy ta cudzołożyła, lecz w przypadku odwrotnym – jedynie gdy kochanka była utrzymywana w domu wspólnym; kobieta pozostawała przez całe życie pod opieką najbliższego męskiego krewnego lub męża; nie mogła rozporządzać majątkiem swoim ani majątkiem małżeńskim; mężowi została powierzona rola wychowania potomstwa). Jego piętą achillesową było prawo spadkowe. Miało to na celu ograniczenie powstawania wielkich rodzin.

8. Specyfika socjologii prawa jako dyscypliny

- badania wewnętrzne (objaśniane prawo) – prawo zmienną zależną (explanandum)

- badanie zewnętrzne (prawo objaśniające) – prawo zmienną zależną (explanans)

9. Prawo w działaniu (law in action) v. prawo w książkach (law in books)

- Roscoe Pound 1910 (funkcjonalizm prawny)

- badac faktyczne skutki praw

- przygotowywac działania pracodawców

- uczynic prawo bardziej skutecznym

- badac hist. skutki praw

- zwiększyc faktyczną równość wobec prawa

- uzyskac ściślejszą kontrolę społ.

- krytyka formalizmu społ.

- (law in action) v. prawo w książkach (law in books)- badać faktyczne skutki praw- przygotowywać działania pracodawców- uczynić prawo bardziej skutecznym- badać hist. skutki praw- zwiększyc faktyczną równość wobec prawa- uzyskać ściślejszą kontrolę społ.- krytyka formalizmu społ.

10. „Prawo żywe”

Eugene Ehrlich

- prawo domeną zjawisk „anormalnych”

- głos życia społ. poza sferą prawa pozytywnego

- prawo państwowe może mieć niewielkie znaczenie w realnej strukturze kontroli społ.

- życie przebiega w stowarzyszeniach, które posiadają swoje prawo – wewnętrzne reguły

- zasadnicza sankcja – lęk przed ekskluzją

- prawo państwowe – jednym z wielu systemów

- prawo żywe vs. prawo pozytywne

- zgodność prawa stanowionego z prawem żywym niezbędna do jego skuteczności

-początek XX w. niemieccy zwolennicy tzw. Wolnego orzecznictwa- decyzje prawne, decyzje sądów, decyzje podejmowane przez urzędników państwowych nie SA dedukowane wyłącznie z ustaw= odrzucenie pozytywistycznej tezy o zgodności ustawy i prawa

-Prawo- zbiór reguł, które bez ingerencji ustawodawcy podlega dynamicznym przemianom, żywo reagując na zmiany społecznego kontekstu [normy moralne i prawa zwyczajowego]

EHRLIH I PETRAŻYCKI- rozstrzyganie różnych sporów między ludźmi odbywa się bez udziału prawa pozytywnego. Prawnicy zakładają ze normy prawa pozytywnego wyznaczają postępowanie ludzi, jednak możemy powiedzieć, że to prawnicy uważają ze prawo jest regulatorem zachowań ludzkich, a tak naprawdę nie jest

ŻYWE PRAWO- jedyny normatywny układ odniesienia, do jakiego stosują się ludzie. Zapobiega ono powstawaniu sporów i służy za podstawę ich rozstrzygnięcia bez odwoływania się do prawa pozytywnego i funkcjonujących na ich podstawie instytucji.

-Prawo pozytywne- pojęcie z zakresu teorii prawa, oznaczające prawo narzucone z góry, przez aparat państwowy. Inaczej prawo tworzone przez człowieka (w odróżnieniu od prawa naturalnego), a konkretniej przez uprawnione do tego władze państwowe (tzw. prawo stanowione).

Prawo pozytywne to prawo pojmowane przede wszystkim jako - zależne od czasu i miejsca - dzieło danego społeczeństwa, tworzone w ramach nowoczesnej demokracji parlamentarnej, uwzględniającej prawotwórczą rolę organów państwa, partii politycznych, organizacji pozarządowych i grup nacisku

11. Miejsce prawa w myśli klasyków (Durkheim, Marks, Spencer, Weber)

Emil Durkheim

- 2 typy solidarności społecznej

- prawo represyjne i restytucyjne

- prawo jako obserwowalny miernik poziomu solidarności społ.

- rozumienie przestępstwa jako urażenia świadomości zbiorowej

- prawo jako mechanizm wytwarzania konsensusu

- normalne i patologiczne fakty społ.

- funkcje przestępstwa

- znaczenie konsensusu ładu, z pominięciem problemów władzy i konfliktu

Karol Marks

– państwo jako narzędzie ucisku klasowego

- prawo element kapitalistycznej nadbudowy – funkcja – legitymizacja nierówności

- wpływ na krytyczne studia prawnicze

- nadbudowa - religia – opium, czynnik łagodzący sytuację w prawie

- baza – sposób rządzenia

- znaczenie przymusu, prawo jako atrybut władzy

Herbert Spencer

- przerwanie najsilniejszych

- zasada państwa minimalnego

- jedyne uzasadnione prawo – wymiar sprawiedliwości

Max Weber

- prawo fundamentem nowoczesnej władzy

- 4 realne typy działania – tradycyjne, emocjonalne, zasadniczo-racjonalne , celowo-racjonalne

- prawo – normy, za którymi idzie przymus prawny

- współcześnie przymus prawny mający postać przemocy stanowi monopol państwa

- dla socjologa prawo to zespół czynników, które faktycznie wyznaczają ludzkie postępowanie

- prawo jako przejaw racjonalizacji

- 3 typy uprawomocnienia władzy i prawa – tradycyjne, charyzmatyczne, legalne

- znaczenie przymusu, prawo jako atrybut władzy

12. Typologia prawa wg Maksa Webera:

-Prawo formalnie irracjonalne- stanowienie bądź interpretacja nie może być kontrolowana siłami rozumu, np. gdy odwołuję się do wyroczni

-Prawo substancjalnie irracjonalne- decyzje podejmowane na jego podstawie są kształtowane przez konkretne okoliczności danych przypadków ocenianych z etycznego emocjonalnego i politycznego pkt widzenia.

-Prawo racjonalne- typ idealny

-Formalnie racjonalne prawo- opiera się na normach ogólnych i bierze pod uwagę tylko te materialne okoliczności, które maja ogólny charakter, profesjonalizm specyficzny i legalistyczne podejście do prawa

-Prawo substancjalnie racjonalne- sposób jego stos. I interpretowania wyznaczony jest przez racje wobec sys. Prawnego zewnętrznie [np. imperatywy etyczne, zasady utylitarne]

- współczesne sys. Prawne odbiegają od typu idealnego (zostawiają furtki by można było uciec)

13. Trzy typy uprawomocnienia władzy i prawa (wg Webera)

-Władza charyzmatyczna- jest sprawowana na podstawie przekonania o szczególnych, osobistych cechach władcy, które powodują ze jego polecenia należy uznawać za obowiązujące

-Władza racjonalno- legalna- odwołuje się do norm prawnych przywoływanych przez osobę wydająca w granicach tych norm określone polecenia czy decyzje, instytucjonalna postać- biurokracja

14. Wewnętrzna Moralność Prawa (L. Fuller)

- WMP jest uzależniona od 7 warunków: ogólność, jawność, nie działą wstecz, jasność, niesprzeczność, możliwość spełnienia, stabilność

-

Jego zdaniem prawo, aby mogło być prawem, musi spełniać, bądź przynajmniej dążyć do spełnienia, określone warunki. Zasady te Fuller nazywał formalnym prawem natury lub wewnętrzną moralnością prawa. Jego zdaniem prawo powinno:

1.być ogólne – normy prawa powinny być uniwersalne a nie kazuistyczne, tzn. nie formułowane ad hoc, dla konkretnej osoby czy sytuacji,

2.być ogłoszone – normy prawa powinny być znane, każdy winien mieć możliwość dotarcia do ich treści,

3.dotyczyć jedynie zachowań przyszłych, nie zaś przeszłych (prawo nie powinno działać wstecz),

4.być jasne – zrozumiałe w swoich sformułowaniach,

5.niesprzeczne - nie może jednocześnie wymagać zachowań sprzecznych

6.możliwe do spełnienia

7.stabilne – nie powinno zmieniać się zbyt często

Fuller dodawał jeszcze jeden warunek, mianowicie zgodność działań urzędowych z ustanowionym prawem. Te warunki decydują o wewnętrznej moralności prawa, nie przesądzając, jakim celom prawo to ma służyć.

15. Funkcje przestępstwa, prawo represyjne i restytucyjne (Durkheim)

- rozumienie przestępstwa jako urażenia świadomości zbiorowej

- funkcje przestępstwa

16. Współczesne koncepcje socjologiczne prawa (Luhmann, Parsons, t. konfliktowe)

Luhmann

- dyferencjacja – złożoność – specjalizacja systemów komunikacji

- prawo – autopojedynczy system komunikacji

- decyzje: tak – nie

- otwarcie kognitywne + zamknięcie normatywne

- autonomizacja systemów – judycjalizacja

T. Parsons

- 2 wymiary funkcji prawa integracyjnej

- interakcje między członkami społ. i subsystemami

- Media symbolicznej wymiany między subsystemami: pieniądze, władza, wpływ normatywny, przywiązanie do wartości

teorie konfliktowe

W Chambliss – studium nt. prawa przeciwko włóczęgostwu

- karalność udzielania jałmużny osobom zdolnym do pracy

- prawo narzędziem systematycznej dyskryminacji biednych i słabych

- Marks – fałszywa świadomość- Pierre Bourdieu – przemoc „miękka”- kanały oddziaływania – język, architektura, atrybuty symboliczne, tytuły, edukacja- prawo jako element przemocy symbolicznej i dominacji klasowejKultura prawna-zespół splecionych ze sobą postaw i zachowań – tak indywidualnych i zbiorowych - a także ich rezultatów wobec prawa wynikających z podzielanego przez tę zbiorowość systemu wartości (S. Russowski) 14.Źródła społecznego uznania prawa- zgodność prawa pozytywnego z systemem wartości danego społeczeństwa- prawo ustanawia podmiot cieszący się dużym autorytetem

Austin Turk

- prawo jako zbiór zasobów, przedmiot rywalizacji

- władza policyjna nad przemocą fizyczną

- władza ekonomiczna nad nagrodami i kosztami nakładanymi przez prawo

- władza polityczna

- władza ideologiczna

M. Foucault

- zanik kaźni – zbytek kaźni to inwestycja w ogólną ekonomię władzy

- burżuazyjna sfera „illegalizmu wobec prawa” vs. ludowy „illegalizm wobec mienia”

- medykalizacja i unaukowienie zbrodni

- nowy cel resocjalizacja, przemiana umysłu a nie ingerencja w ciało

- podstawowa technika zmiany – więzienie

- powstawały obozy robotnicze na wzór obozów wojskowych - ideał civitas

- więzienie – niehumanitarne, gdyż wniknięcie w umysł

- kaźń etyczna bo tylko ingerencja w ciało

- zmiany kary w nadzór

- panoptikom i panoptyzm – więzienie okrągłe

17. Przemoc symboliczna i społeczeństwo dyscyplinarne

- Marks – fałszywa świadomość

- Pierre Bourdieu – przemoc „miękka”

- kanały oddziaływania – język, architektura, atrybuty symboliczne, tytuły, edukacja

- prawo jako element przemocy symbolicznej i dominacji klasowej

18. Kultura prawna

zespół splecionych ze sobą postaw i zachowań – tak indywidualnych i zbiorowych - a także ich rezultatów wobec prawa wynikających z podzielanego przez tę zbiorowość systemu wartości (S. Russowski)

19. Źródła społecznego uznania prawa

- zgodność prawa pozytywnego z systemem wartości danego społeczeństwa

- prawo ustanawia podmiot cieszący się dużym autorytetem

- moralność rośnie -> autorytet rośnie

20. Funkcje prawa

- Meta-funkcja – utrzymanie ładu społecznego

- informacyjna – jak postępować

- motywacyjna – motywować do znajomości prawa, kar, nagród

- kontrolna

- ochronna

- organizacyjna – reguluje relacje między systemami

- wychowawcza / prewencyjna i resocjalizacyjna

21. Rządy prawa

- John Adams – „Rule of low, not of men” 1780

- Monteskuisz – sędziowie jako “usta prawa”

- Sanchez – Cuenca - Prawo nie może rządzić rządzić. Rządzenie jest działaniem, a prawa nie mogą działać”

- rządy prawa, gdy ludzie uznają, że im się to opłaca

Rz P to taka sytuacja, gdzie żadna grupa nie staje się na tyle silna, aby zdominować inne, a prawo nie odzwierciedla innych interesów jednej grupy, lecz jest wykorzystywane przez wiele grup

22. Prawo i moralność

Petrażycki

- prawo w porównaniu z moralnością wywiera silniejsze i bardziej stanowcze oddziaływanie wychowawcze na psychikę indywidualną i masową.

PETRAŻYCKI- PRAWO INTUICYJNE- jest prawem indywidualnym (indywidualno-różnorodnym, nieszablonowym) przynależnym jednostce

lub grupie ludzi, zaś prawo pozytywne obejmuje wszystkich, bowiem to właśnie ono

reguluje stosunki społeczne. I mimo tego, że autor przyznaje wyższość prawa .

pozytywnego nad prawem intuicyjnym, to jednak stwierdza, że faktyczną podstawą

właściwego społecznego »porządku prawnego« i rzeczywistym motorem życia społecznoprawnego jest w istocie rzeczy nie prawo pozytywne, lecz intuicyjne”. Uzupełnić tę kwestię należy jeszcze stwierdzeniem autora, iż prawa te kształtują się wzajemnie, czyli

prawo pozytywne wpływa na kształtowanie się prawa intuicyjnego oraz prawo intuicyjne wpływa na kształt prawa pozytywnego. Z tego też powodu mamy do czynienia z trzema

sferami życia prawa:

- sfera prawa intuicyjnego;

- sfera prawa pozytywnego;

- sfera wzajemnego przenikania się tych dwóch praw

- Według Petrażyckiego prawo i moralność nie są czymś obiektywnym: jeśli nie zaistnieje pewne przeżycie (emocja), to nie możemy mówić ani o prawie, ani o moralności.

Prawo ma charakter przeżycia dwustronnego normującego sytuację dwu osób, w sposób imperatywno-atrybutywny (inaczej: obowiązująco-przyznający). Jedna ze stron przeżywa poczucie uprawnienia, przywileju, druga poczucie powinności, obowiązku. Np. jedna osoba dając komuś pracę przeżywa emocję związaną z obowiązkiem zapłacenia za owoc pracy; osoba uzyskująca i wykonująca pracę odczuwa, że po zakończeniu należy się jej pewne wynagrodzenie. Dla Petrażyckiego prawo pozytywne, czyli prawo stanowione, nie jest prawem, gdyż na ogół nie istnieje w świadomości ludzi - nie jest świadomie przeżywane.

Według Petrażyckiego prawo zwyczajowe nie potrzebuje żadnych dodatkowych wyjaśnień dotyczących tego, dlaczego obowiązuje - wystarcza fakt, że "zawsze tak było". Po wielu lub wieluset latach utrwalania się zwyczaju staje się on bezrefleksyjnie powielanym schematem i najczęściej traci swoje pierwotne znaczenie i oczywistość. Prawo zwyczajowe cieszy się taką pewnością, oczywistością (już oderwaną od pierwotnego znaczenia), że nawet nie ma potrzeby go zapisywać.

Pozbawione przeżyć związanych z prawem są także sytuacje, w których jedna ze stron stosuje przymus do wyegzekwowania swoich "praw", a druga strona odczuwa np. tylko strach. Zgodnie z powyżej opisanym modelem, np. system totalitarny na ogół nie opiera się na prawie.

Według Petrażyckiego każdy dojrzały człowiek ma rozwinięte poczucie prawa, a w przypadku braku takiego poczucia, należy mówić o idiotyzmie prawnym.

Zgodnie z myślą Petrażyckiego, nie wystarczy wprowadzenie pewnego prawa stanowionego np. w kolonizowanym, czy na wyzwalanym terenie, choćby to było czynione w dobrej wierze, a nie szłyby za tym odpowiadające przeżycia prawne.

Moralność jest z kolei przeżyciem jednostronnym, o którym decydują normy wyłącznie imperatywne bezroszczeniowe. Np. osobie żebrzącej nikt/nic nie przyznaje "prawa" do otrzymania pieniędzy. Natomiast osoba dająca jałmużnę może odczuwać np. emocję związaną z wyznawaną religią myśląc "dobrze jest pomagać biednym".

Dzięki swoim zainteresowaniom socjologicznymi i psychologicznymi aspektami prawa Petrażycki zapoczątkował kierunek zwany socjologią prawa oraz psychologiczne, oparte na introspekcji, podejście do prawa. Wśród opublikowanych przez niego prac można znaleźć także takie, które dotyczą emocji w sensie ogólnym, jako sił napędowych życia.

Podgórecki

- każdy zakaz / nakaz prawny indukuje z czasem moralne potępienie czyny zakazane przez prawo i wytwarza poczucie moralnego obowiązku postępowania zgodnego z wymogami prawa.

Wiesław Lang

prawo generuje, kształtuje działania normy i oceny moralne, postawy moralne

23. Diagnoza funkcjonowania polskiego sądownictwa

- odmienne traktowanie zwykłych obywateli i osób znanych

- przewlekłość postępowania

- duża liczba niesłusznych skazań oraz pomyłek sędziowskich

- niespójne orzecznictwo

- upolitycznienie i korupcja

- w konsekwencji – brak zaufania obywateli do sądownictwa

- przegęszczenie więzień

diagnoza wg raportu premiera RP Polska2030

- nieefektywne zarządzanie sądami

- podatności procedur postępowania sądowego na nadużycia

- wzrost liczby spraw sądowych w wyniku jaryzacji (coraz więcej sfer życia podlega sądom)

- słabość instytucji mediacji i arbitrażu

- brak jednolitej wizji oraz planu dla wymiaru sprawiedliwości

- brak konsekwencji w dotychczas wprowadzanych reformach

- bariery w dostępie obywatela innych podmiotów do info prawnego

Przyczyny dysfunkcji

- ponad miarę rozbudowany immunitet sędziowski

- niejawność oświadczeń majątkowych sędziów

- iluzoryczność odpowiedzialności sędziów

- konflikty interesów u sędziów

- powiązania rodzinne sędziów z prokuratorami

- powstawanie sędziowskich dynastii

- brak lustracji środowiska sędziowskiego

- patologiczny system tworzenia prawa wynikający z interwencjonizmu sędziowskiego

Co zrobić żeby to zmienić:

- uproszczenie prawodawstwa i zmniejszenie skali interwencjonizmu państwowego

- wdrożenie jasnych zasad awansu zawodowego sędziów

- wprowadzenie wymogu składania oświadczeń majątkowych

- osłabienie immunitetu sędziów i zwiększenie ich odpowiedzialności za podejmowane decyzje

- uruchomienie mechanizmów obywatelskiej kontroli pracy sądów

- wg środowiska sędziowskiego za małe zarobki, za dużo spraw, męczące – NIEPRAWDA bo,

- wydatki budżetu państwa na sądy ciągle rosną w porównaniu z UE

- liczba spraw na jednego sędziego mniejsza niż w krajach UE

- długość postępowania sądowego najdłuższy

- niska efektywność sędziów

- duża liczba prokuratorów na 100tys. ludzi

24. Opinie Polaków nt. prawa i wymiaru sprawiedliwości

- Tak Polska bezpieczna

- Polacy nie ufają sądom, bo przewlekłość postępowania, mała efektywność itp. itd.

nic więcej z wykładu tegoż nie mam!

25. Dewiacja

dewiacja – odejście od normy

- niezgodne z normą społeczną

- w danych miejscach dewiacja nie jest dewiacją, w innych jest

- dewiacja nie zawsze jest przestępstwem

- dewiacja – racjonalnym dostosowaniem się w teorii funkcjonalnej

- dewiacje uwarunkowane klasowo – dewiacje w klasach niższych u Marksa

26. Teoria naznaczania - labelling theory (E. Lemert)

- teoria samospełniającego się proroctwa

Etapy stawania się przestępcą:

- dewiacja pierwotna np. kradzież

- kary społ. – np. więzienie

- dewiacja powtórna – powtórna kradzież

- silniejsze kary – 2x więzienie

- dalsza dewiacja + resentyment (poczucie frustracji wobec sądu) wobec instytucji

- stygmatyzacja przestępcy – naznaczenie

- wzmocnienie zachowań dewiacyjnych – większe kradzieże

- akceptacja statusu dewianta

27. Biologiczne teorie dewiacji

Cesare Lombroso - genetyczne predyspozycje do przestępczości

28. Panika moralna – wywoływanie poczucia strachu i potęgowanie go, fale strachu przed konkretnymi osobami, grupami

- kozioł ofiarny – outsiderzy

29. Problemy globalizacji prawa

- problem suwerenności narodowej w UE – zasada pierwszeństwa acquis comunaitare (zdobycz wspólnotowa)

- problem prywatyzacji prawa – trend pozasądowego rozstrzygania sporów

- prywatyzacja więziennictwa

30. Profesje prawnicze – charakterystyka profesji, bariery dostępu

- profesja – zawód, którego dostęp jest reglamentowany (pierwotnie: kapłaństwo, prawo, medycyna)

Cechy:

- dugi okres nabywania umiejętności

- kontrola kompetencji

- system licencjonowania

- autonomia pracy

- wewnętrzny kodeks etyczny

- samorząd

- służba publiczna / zaufanie

- rytualizm i idealistyczna oprawa

Bariery dostępu

- blokady kanału dostępu (rodzina, znajomości)

- zmienność stanu prawnego (trudność planowania kariery)

- nepotyzm

31. Poziom przestępczości w Polsce – fakty i mity (na podst. tekstu K. Frieske)

32. Społeczne konsekwencje ewentualnej legalizacji narkotyków w Polsce (na podst. tekstu K. Krajewskiego)

Problem jest taki ze wprost nic tam facet nie pisze.. Luźno wiec podam co mi do głowy przychodzi 
1) Finansowe odciążenie państwa i możliwe zyski z prostego opodatkowania 
2) Możliwy lawinowy wzrost spożycia spowodowany brakiem kultury „ćpania” 
3) On the secondo hand, przykłady z Hiszpanii i Holandii pokazują iż spożycie powinno maleć (brak efektu zakazanego owocu) 
4) Brak penalizacji użytkowników = brak swoistej stygmatyzacji, przeszkód w dalszym życiu (problemy z pracą, zejście na dark side itp.) 
5) Uszczuplenie zorganizowanej przestępczości 

6) glównie wykrywane są przestępstwa po stronie podaży, np. przy wymianie lub za posiadanie przy sobie narkotyków, Poważne czyny znajdujące się po str podazy wykrywane są rzadko i rzadko dochodzi za skazania za nie7)różne substancje psychoaktywne towarzysza społ od zarania dziejów wiec nie istnieje społ wolne od narkotyków8) Im wyższe zagrożenie tym większa zapłata musi być za nie9) W zakresie polityki wobec podaży narkotyków polityka prohibicji opiera się przede wszystkim na mechanizmie odstraszania oraz uniemożliwiania10) Pomimo nieustannej intensyfikacji polityki prohibicji problem narkotyków i narkomanii od lat w większości społeczeństw narasta, a substancje te pomimo swego nielegalnego charakteru są relatywnie łatwo dostępne. Inaczej mówiąc polityka prohibicji nie jest najwyraźniej w stanie wpłynąć w istotny sposób ani na popyt, ani na podaż narkotyków.11) Przede wszystkim polityka prohibicji jest w gruncie rzeczy podstawowym źródłem zjawiska zorganizowanej przestępczości. Ta forma przestępczości jest bowiem immanentnie związana z istnieniem nielegalnych rynków dóbr i usług, a polityka prohibicji stwarza największy taki rynek: czarny rynek narkotyków. Dlatego można mówić, że z punktu widzenia zorganizowanych grup przestępczych, gdyby nie było polityki prohibicji, trzeba by ją czym prędzej wymyślić.12) Stygmatyzacja i piętnowanie eksperymentujących czy okazjonalnych konsumentów tych substancji pociąga za sobą najczęściej więcej szkód niż pożytku, inicjując jedynie poważniejszą karierę dewiacyjną. Natomiast w odniesieniu do osób uzależnionych polityka ta spycha je do podziemia potęgując rozmaite negatywne konsekwencje uzależnienia i pogłębiając ich niezdolność do normalnego funkcjonowania społecznego. Można wręcz powiedzieć, iż tzw. syndrom ćpuna to w znacznym stopniu wynik nie tyle farmakologicznych właściwości narkotyków, co uboczna konsekwencja polityki prohibicji.

33. Pogranicze jako obszar wzmożonej anomii i przestępczości (na podst. tekstu J. Kurzępy)

34. Kultura prawna społeczeństwa polskiego po komunizmie (na podst. tekstu J. Kurczewskiego)

1)Uniformizacja kulturowych wzorów dochodzenia prawa na terenie Polski 
2)Rozwarstwienie kultury prawa – big biznes kupuje prawników dla własnych celów a elita władzy lekceważy prawo i traktuje je jako środek walki o swoje 
3)Demokratyzacja dostępu do prawa i jego tworzenia skutkuje coraz większym wpływem wzorów popularnych na kulturę prawną 
4)Ambiwalentny stosunek do prawa – jest dobre jeśli służy nam! Może służyc tez innym ale jeśli to nie wpływa negatywnie na nasze dobra. 
5)Tendencja do załatwiania spornych spraw poza forum oficjalnym, za pomocą prywatnych negocjacji. Nie liczymy tutaj roszczeń wobec instytucji, handlowych itp. 

roszczeń wobec instytucji, handlowych itp. 6)popularna kultura prawa- wymagania oczekiwania jakie mają Polacy wobec prawa i wymiaru sprawiedliwości, jakie mają instyt prawne i przekonania o swoich prawach i obowiązkach oraz wzory postepowania w którym swoje uprawnienia i zobowiązania realizują7)przeszłość- rzeczywistość prawno-społeczna jest postrzegana jako system zorganizowanej niesprawiedliwości9) z jednej str po 89 nastąpiła „prywatyzacja” sporów i wzrastająca chcęć do zdejmowania sporów z forum publicznego, tylko częśc można wyjaśnić wzrastającymi kosztami sądowymi11. Polacy traktują prawo instrumentalnie12 po 89- postawa roszczeniowa13 maleje znaczenie wolności, rośnie znaczenie równości14 istotna jest równość szans a nie równość dochodów15 rygoryzm wobec tych którym się udało i większa akceptacja dla drobnych kradzieży, wyłudzanie zasiłku, naciągania 16 wieksza tolerancja wśród wykształconych

17 po transformacji ludzie uważają że rzadko inni dotrzymują obietnic choć wcześniej było to sprawą honoru18 biznesmeni teraz znając przepisy, biegłych, sedziów są w stanie wygrywac sprawy

19 prawnicy ludowi- jeden z kanałów komunikacji między wymiarem spraw a ludzmi- instyt i biura do pisania podań, domorośli prawnicy itp. Którzy służą pomoca dla tych których nie stać na fachową pomoc20 instrumentalne trakt prawa przez elity rządzace państwem21 wybór między prawem a lewem- wybór między sądowym a pozasądowym rozstrzyganiem spraw22 instrumentalny stos do prawa utrzymywał się też przez masowy charakter jego produkcji co prowadziło o nazywania Sejmu „fabryką prawa”23 popularna kultura prawa ulega rozwarstwieniu wrz z kształtowaniem się coraz wyraźniejszego podziału kalsowego w którym, wielki biznes umoźliwa wykorzystanie prawników

24 demokratyzacja dostępu do prawa i jego tworzenia sprawia ze wzory popularne coraz bardziej wpływają na prawniczą kulturę prawną25 silne poczucie „swojego prawa” którego można dochodzić zarówno prawem jak i lewem ale nie oznacza to odrzucenia praw cudzych jeśli nie zagrażają naszym interesom26 załatwianie sprawpoza forum oficjalnym metodą prywatnych negocjacji mediacji i kompromisów podczas gdy droga sądowa jest pozostawiona albo do walki z instytucjami lub do legitymizacji uznanych skądinąd uznanych praw i intersów