ZAWIŁOŚCI POLITYKI EUROPEJSKIEJ
WOJNA O SUKCESJĘ POLSKĄ 1733-1738
W czasie ostatnich lat panowania Augusta II w Polsce, wobec niechęci większości szlachty do dynastii Wettinów, ambasadflrowi francuskiemu udało się zorganizować wpływowy obóz magnacko-szlachecki popierający Stanisława Leszczyńskiego, teścia króla francuskiego Ludwika XV jako kandydata do tronu polskiego. Po śmierci Augusta II Mocnego (luty 1733 - interreksem został zwolennik Leszczyńskiego), szlachta zobowiązała się głosować w elekcji jedynie na "Piasta". Wobec ewentualnej groźby zachwiania międzynarodowej polityki równowagi po wojnie o sukcesję hiszpańską, Rosja i Austria poparły kandydata do tronu polskiego w osobie elektora saskiego, Fryderyka Augusta. Ten, za udzielone poparcie, uznal austriacką sankcję pragmatyczną, obiecał Kurlandię faworytowi carycy Anny - Bironowi.
W elekcji część szlachty wybrała królem polskim Stanisława Leszczyńskiego (wrzesień 1733). Reszta szlachty pod osłoną wojsk rosyjskich i saskich obwołała królem elektora saskiego Fryderyka Augusta Wettina - w Krakowie w styczniu 1734 r. koronował się August III Sas ( 1734-1763). Stanisław Leszczyński wycofał się do Gdańska, gdzie oczekiwał posiłków francuskich. W kraju wybuchła wojna domowa, szlachta zgromadzona w konfederacjach popierających obu kandydatów prowadziła walkę między sobą. Kraj został rozbity ("Jedni [ciągnęli] do Sasa [Wettina] drudzy do Lasa [Leszczyńskiego] "). Pomoc francuska dla obleganego w Gdańsku Leszczyńskiego była niewielka. Niebawem miasto skapitulowało. Leszczyński w chłopskim przebraniu uciekł do Prus. W Polsce zawiązała się konfederacja w Dzikowie w obronie praw Leszczyńskiego, król i wielu jego partyzantów wyczekiwali na rozwój wypadków.
Wojna o sukcesję polskg przekształciła się w konflikt europejski, który rozgrywał się przede wszystkim na zachodzie Europy. Przeciwko Austrii stanęła koalicja Francji, Hiszpanii, Królestwa Sardynii. W polu przewagę mieli Francuzi i sprzy
mierzeni, którzy zajęli Lotaryngię, ziemie Habsburgów we Włoszech i pogranicze belgijskie. Ostatecznie działania wojenne ustały w 1738 r. - pokój w Wiedniu między Austrią i Francją: Stanisław Leszczyński zrezygnował z tronu polskiego, zachował tytuł królewski, otrzymał księstwo Lotaryngii, po jego śmierci włączone do Francji; Franciszek Stefan Lotaryński za utracone księstwo otrzymał Toskanię; cesarz Karol VI Habsburg zatrzymał Lombardię, zdobył księstwo Parmy i Piacenzy, księstwo Toskanii otrzymał Franciszek Stefan mąż córki cesarza, Marii Teresy; Królestwo Neapolu i Sycylii połączone w jedno państwo znalazło się w rękach don Carlosa, młodszego przedstawiciela hiszpańskich Burbonów; wszyscy sygnatariusze potwierdzili sankcję pragmatyczną - nienaruszalność posiadłości Habsburgów austriackich. i dziedziczenie w całości przez arcyksiężniczkę Marię Teresę.
W Rzeczypospolitej, wobec przewagi wojsk rosyjskich i saskich grupa zwolenników Leszczyńskiego malała. Jeszcze w 1734 r. została rozbita ,konfederacja dzikowska, w roku następnym opór dzikowian był sukcesywnie tłumiony. W I736 r. na sejmie pacyfikacyjnym Stanisław Leszezyński zrezygnował z tronu polskiego, a jego zwolennicy zostali objęci amnestią.
WOJNY ŚLĄSKIE
Po śmierci w 1740 r. Fryderyka Wilhelma I, króla pruskiego, na tron wstąpił jego syn Fryderyk II. W polityce zagranicznej dążył do zdobycia nowych terenów i zapewnienia Prusom pierwszoplanowej roli w Europie. Wykorzystując zmiany dynastyczne w państwie habsburskim (śmierć cesarza Karola VI, objęcie władzy przez Marię Teresę) wojska pruskie wkroczyły na Śląsk. Wojska austriackie Marii Teresy przystąpiły do działań zbrojnych. Rozpoczęły się wojny o Śląsk.
Pierwsza wojna śląska 1740-1742 przekształciła się w wojnę o sukcesję austriacką (1741-1748) - z pretensjami do ziem habsburskich wystąpił m.in. elektor bawarski. Wojska pruskie w bitwie pod Małujowicami (kwiecień 1741) i pod Chotusicami (maj 1742) pokonały wojska austriackie. Prusko-austriacki traktat pokojowy podpisany we Wrocławiu w 1742 r. oddawał Prusom Śląsk z wyjątkiem ezęści Sląska cieszyńskiego i opawskiego. Wojska austriackie mogły podjąć działania wojenne w Czechach i na Morawach wypierając wojska bawarskie Karola Alberta, który podjął walkę mając poparcie Saksonii, Francji i Hiszpanii, pragnących zdobyć tereny habsburskie we Włoszech. Maria Teresa zaczęła odzyskiwać tereny habsburskie.
Wojna o sukcesję austriacką w latach 1744-1748 zmieniła charakter wojny z lokalnego konfliktu niemiecko-niemieckiego w europejski, a nawet światowy. Francja w połączeniu z Hiszpanią opowiedziały się przeciwko Belgii pozostającej we władaniu Habsburgów austriackich. To zaniepokoiło Anglię, która poparła Austrię. Zwycięstwa odnoszone przez wojska austriackie w Niemczech (zajęcie Bawarii) i wzrost wpływów austriackich w Europie zaniepokoiły Fryderyka II pruskiego obawiającego się rewanżu Austrii i podjęcia próby odebrania Śląska. Licząc na
dalsze sukcesy i nabytki, w 1744 r. Prusy zawarły sojusz z Bawarią, Palatynatem i innymi księstwami niemieckimi. Do sojuszu przystąpiła Francja.
Druga wojna śląska 1744-1745 - wojska pruskie, łamiąc postanowienia pokoju, wkroczyły do Czech, zajęły Pragę i zmusiły Austriaków do ewakuowania się z Bawarii i osłabienia działań wojennych przeciw Francji. Wojska pruskie opuściły Czechy i musiały bronić się przed połączonymi wojskami austriacko-saskimi (sojusz Austrii i Saksonii). W walkach o Śląsk w czerwcu 1745 r. wojska pruskie rozbiły armię austriacką pod Dobromierzem, zaatakowały Saksonię pokonując wojska saskie Augusta III Sasa pod Kotliskami. Rzeczposolita nie wzięła udziału w wojnie rezygnując z próby opanowania choćby części Sląska. Za pośrednictwem angielskim w Dreźnie zawarto w 1745 r. pokój austriacko-pruski - potwierdzał on postanowienia terytorialne pokoju wrocławskiego. Fryderyk II pruski obronił mocarstwową pozycję swego kraju w Europie.
W końcowym etapie wojny o sukcesję austriacką liczyła się już teraz Francja w sojuszu z Hiszpanią i Anglia wspierana przez Holandię. W Rzeszy Niemieckiej doszło do uregulowania sprawy wyboru króla - dzięki poparciu elektora Bawarii, Maksymiliana Józefa, i króla polskiego-elektora Saksonii, Augusta 111 Wettina, królem niemieckim i niebawem cesarzem został mąż Marii Teresy Franciszek I Stefan Lotaryński. Lata 1745-1748 to wielkie sukcesy francuskie w Europie (Belgia, Niderlandy, tereny Italii) i w koloniach. Wobec przedłużających się walk i ogólnego zmęczenia w październiku 1748 r. podpisano francusko-angielski pokój w Akwizgranie, do którego przystąpiły też inne państwa - pozostawiono stan posiadłości w koloniach sprzed wojny, Prusy otrzymały potwierdzenie prawa do Śląska. Habsburgowie, mimo utraty znacznych terenów Sląska i ziem włoskich, wyszli obronną ręką.
W połowie XVIII w. zmieniła się sytuacja międzynarodowa. W maju 1756 r. między Francją a Austrią został podpisany traktat wersalski zapoczątkowujący sojusz dotychczasowych wrogów - "odwrócenie przymierzy" stało się podstawą do ukształtowania się dwóch obozów i bloków militarnych w Europie. Rosja wypowiedziała układ sojuszniczy Anglii i podpisała umowę z Austrią. Związek ten był wymierzony w Prusy i w Anglię popierającą politykę Fryderyka II.
Trzecia wojna śląska 1756-1763 - wojna 7-letnia - w sierpniu 1756 r. armia pruska pod wodzą Fryderyka II wkroczyła do Saksonii. Wojska saskie Augusta III Wettina zostały doszezętnie rozbite, Saksonia stała się terenem eksploatacji wojennej. Wobec wzrostu potęgi Prus Franeja udzieliła wsparcia finansowego Austrii i Rosji. Do wojny z Prusami przystąpiła także Szwecja. Wszystkie państwa - uczestnicy koalicji antypruskiej - liczyły na rozbiór ziem pruskich, Austria miała nadzieję na odzyskanie Śląska. Anglia, zaskoczona rozmiarami koalicji europejskiej, obawiając się wzmocnienia Franeji i zagrożenia angielskich posiadłości w koloniach, poparła Prusy - wysokie subsydia pieniężne. W kampanii 1757 r., po początkowych sukcesach pruskich, przyszła kolej na zwycięstwa sprzymierzonych. Austriacy wkroczyli na Śląsk - podchodzili pod Berlin, Rosjanie zwyciężali w Prusach Wschodnich. Sytuacja Fryderyka II była dramatyezna - od zachodu zbliżała się armia francuska. W takiej sytuacji Fryderyk II pod Rossbach (listopad 1757) w Saksonii i pod Lutynią (grudzień) pokonał wojska francuskie
i austriackie zmuszając Austriaków do opuszczenia Śląska. Kolejna kampania nie przyniosła rozstrzygnięcia, obie strony szykowały się do ostatecznych walk. W sierpniu 1759 r. pod Kunowicami armia pruska została doszczętnie rozbita przez wojska austriackie. Wydawało się, że klęska Prus jest kwestią czasu. Wojska pruskie przeszły do kontrnatarcia. Mimo odnoszonych zwycięstw ptuskie rezerwy kurczyły się i nie udato się odzyskać części utraconych terenów. W 1761 r wojska austriackie i rosyjskie zajęły Śląsk zbliżając się do Berlina. Niewielkim pocieszeniem dla Fryderyka lI były zwycięstwa angielskie w latach 1757-1762 w koloniach. Nieoczekiwanie dla Prus w Rosji zaszły ważne wydarzenia - w 1762 roku zmarła cesarzowa Elżbieta, a Piotr III (wielbiciel Fryderyka II, książę Holstein-Gottorp) nakazał powstrzymanie działań wojsk rosyjskich przeciwko Prusom. Ten szczęśliwy dla Prus zbieg okoliczności nazywa się "cudem domu brandenburskiego ". Piotr III zawarł rozejm, a jego żona, Katarzyna II, Wielka podpisała pokój z Prusami i wycofała ostatecznie wszystkie wojska rosyjskie z Prus. W stanie wojny z Prusami pozostała jedynie Austria. Wojska pruskie z powodzeniem podjęły walki na Śląsku. W lutym 1763 r podpisano traktat pokojowy w Hubertusburgu. Maria Teresa ostatecznie wyrzekła się pretensji do Śląska, August ITI Wettin odzyskał doszczętnie zrujnowaną Saksonię. W Paryżu podpisano pokój między Anglią, Francją i Hiszpanią. Francuzi utracili na rzecz Anglii Kanadę i większość posiadłości w Ameryce Północnej. Resztki Luizjany na zachód od Missisipi król francuski odstąpił Hiszpanii. W Indiach Francuzi zachowali jedynie kilka baz handlowych tracąc resztę posiadłości na korzyść Anglii.