Filozofia współczesnego pielęgniarstwa

Wszyscy ludzie mogliby się zgodzić,

Że mądrość powstaje z wiedzy i z poszukiwania rzeczy,

Które filozofia umożliwia nam pojąć;

Więc powinniśmy bez wahania zająć się filozofią.

Arystoteles „Zachęta do filozofii”

FILOZOFIA

• pogląd na świat, mądrość

• refleksja nad rzeczywistością

• dziedzina rozważań ogólnych na temat istoty bytu, źródeł poznania rzeczywistości, sensu życia i innych zagadnień dotyczących poglądu na świat i na człowieka

Istota filozofii

Dochodzenie ( w oparciu o logiczne rozumowanie niż metody empiryczne) przyczyn i praw stanowiących podstawę badanej przez człowieka rzeczywistości, która to rzeczywistość dotyczy świata, życia, itd…

Filozofia pielęgniarstwa

Ogólna refleksja, uogólnienie obrazujące, jak rozumiane jest pielęgniarstwo oraz jakie czynniki warunkują utrzymanie zdrowia człowieka lub powrót do niego.

Podstawą refleksji jest praktyka pielęgnowania – istota opieki pielęgniarskiej.

Filozofia pielęgniarstwa

Przyjęty przez środowisko pielęgniarskie, zwerbalizowany system twierdzeń, sądów i przekonań dotyczących zagadnień kluczowych dla własnej dyscypliny, tj.:

• istoty pielęgniarstwa,

• cele, wartości, prawdy jakimi kieruje się pielęgniarstwo.

„FILOZOFIA” PIELĘGNIARKI

• suma określonych przekonań i poglądów pojedynczej pielęgniarki,

• to bardziej lub mniej uświadomione odzwierciedlenie filozofii pielęgniarstwa bądź odpowiednich teorii i nurtów filozoficznych

Filozoficzne pytania dla pielęgniarki:

• Kim jest dla mnie drugi człowiek, jak postrzegam podopiecznego, jakie nawiązuje z nimi relacje?

• Jaką wartością jest zdrowie i życie moje oraz innych ludzi, jakie działania podejmuję na rzecz własnego zdrowia i zdrowia innych?

• Jakie problemy występują w moim środowisku zawodowym, jaki mogę mieć wpływ na ich rozwiązanie?

• Co jest podstawowym celem i sensem mojej pracy zawodowej?

• Czym jest pielęgnowanie?

• Kim jestem, co wiem i umiem, w czym wyraża się moja niezależność i samodzielność zawodowa?

KONSEKWENCJE FILOZOFII

• danie ogólnego, czytelnego obrazu pielęgniarstwa wraz z ukazaniem zasadniczych idei leżących u jego podstaw

• racjonalne podporządkowanie programów kształcenia i doskonalenia zawodowego, praktyki zawodowej

• poprawa jakości pielęgnowania (profesjonalne pielęgnowanie zostaje oparte na określonych ideach, przy czym dokładnie wiadomo na jakich i dlaczego)

• wykluczenie wąskiego, schematycznego rozumienia pielęgniarstwa

DEFINICJA FILOZOFII PIELĘGNIARSTWA POLSKIEGO (1996)

„ … Pielęgniarstwo to działalność teoretyczna

i praktyczna, z własną udokumentowaną tradycją, do której odwołuje się i z której czerpie. Korzenie swoje ma silnie osadzone w praktyce zawodowej. Stosunkowo nowym i młodym obszarem jest nauka o pielęgnowaniu, która rozwija się u boku nauk medycznych i humanistycznych.
Obszary zainteresowań: podmiot opieki, środowisko życia i bytowania człowieka, własna grupa zawodowa (profesja), zdrowie…”

Nurty filozoficzno – kulturowe:

• ascetyzm – pielęgnowanie rozumiane jest w kategoriach możliwości spełnienia powinności wobec Boga; usługiwanie chorym, biednym, potrzebującym pomocy innych osób – to działania w których istotę wpisane jest umartwianie się.

• pielęgniarstwo jest powołaniem do spełnienia woli Boga; pielęgniarka /pielęgniarz poświęcają swoje życie, siebie i swoje serca aby pomóc chorym, którzy najbardziej tej pomocy potrzebują

• Romantyzm – idea ta oznacza idealizowanie życia, bohaterstwo a także heroizm.

Pielęgniarstwo u wielu kobiet ( z pozycją społeczną) staje się pożądaną działalnością w której mogą się odnaleźć i być osobą pełną oddania; wykonywanie pracy pielęgniarki jest:

• wielką radością, satysfakcją

• jedną z ciekawszych form spełnienia się jako człowiek

• Pragmatyzm – pielęgnowanie to działalność użyteczna, niosąca w sobie wartości poznania podmiotu opieki na drodze określonych działań praktycznych skierowanych na jego osobę.

Pragmatyzm sprawił, że opiekę pielęgniarską potraktowano jako działalność instrumentalno–techniczną, podejmowaną w celu zaspokojenia określonych potrzeb terapeutycznych.

Wiodące nurty filozoficzne współczesnego pielęgniarstwa

Nurty o orientacji fenomenologicznej:

• Humanizm

• Egzystencjalizm

• Personalizm

• Filozofia dialogu i spotkania

• Filozofia troski

Inne:

• Hermeneutyka

• Filozofia życia

• Strukturalizm

HUMANIZM

To światopogląd, ruch społeczny i intelektualny oparty na przekonaniu, że człowiek w pełni samodzielnie kształtuje swój obraz świata, system wartości i swoje życie oraz samodzielnie nadaje mu sens.

Humanizm odrzuca wiarę w istnienie nadprzyrodzonych bytów i sił, oraz wiarę w ich wpływ na losy świata.

Humanizm :

• koncentruje uwagę na sprawach ludzkich,

• najwyższe wartości to: godności i wolności człowieka,

• propaguje rozwój fizyczny, psychiczny i intelektualny istoty ludzkiej oraz harmonijne współżycie w społeczeństwie,

• podkreśla możliwości ludzkiego rozumu, oraz wartość wiedzy o świecie

Konsekwencje dla pielęgniarstwa:

podmiot opieki jest najważniejszy; człowiek sam w sobie jest wartością najwyższą i najważniejszą.

HUMANIZM UZNAJE:

• Naczelną wartością jest człowiek i jego wolność wewnętrzna i zewnętrzna. Humanizm jest wyrazem moralnego przekonania o wadze tej wartości.

• Wolność człowieka może być ograniczona jedynie koniecznością poszanowania wolności innych ludzi.

• Humanizm jest nie tylko postawą etyczną, lecz także próbą zrozumienia świata i życia w oparciu o ludzkie możliwości, bez potrzeby uciekania się do autorytetów ideologii i religii.

• Humanizm oznacza uznanie ludzkiej współzależności i potrzeby wzajemnego szacunku.

• Prawem każdego jest dążenie do szczęścia, do nadania sensu życiu i do spełnienia.

HUMANIZM UZNAJE:

• Człowiek staje się człowiekiem w społeczeństwie. Społeczeństwo powinno zapewnić warunki najpełniejszego możliwego rozwoju każdej jednostki.

• Rozwój człowieka wymaga stałego poprawiania warunków wolnego dociekania oraz istnienia społeczeństwa otwartego.

• Postęp społeczny wyraża się w zwiększeniu wolności osobistego wyboru.

• Humanizm zakłada równość i wartość każdego człowieka niezależnie od płci, rasy, narodowości, religii i światopoglądu.

• Nikt nie ma prawa narzucać innym swoich przekonań lub zmuszać do ich wyznawania.

• Wartości humanistyczne powinny być propagowane nie przez pouczanie, lecz przez kształtowanie emocjonalnej i intelektualnej dojrzałości do ich przyjęcia.

• Humanistyczny system wartości może być ukształtowany jedynie podmiotowo, w drodze osobistego rozwoju.

• Żaden cel nie uświęca środków.

EGZYSTENCJALIZM

• odsłania zagadnienie sensu istnienia

• istnienie jest zjawiskiem „beztreściowym”; to człowiek je wypełnia poprzez ustawiczne stawanie się „ja”, formowanie się jestestwa człowieka

• człowiek zmuszony jest do ciągłego rozstrzygania o swojej egzystencji, do konfrontacji z wartościami – odpowiedzialności, wolności, troski, godności …

• to człowiek nadaje sens istnieniu

EGZYSTENCJALIZM TEISTYCZNY:

• relacja z Bogiem przełamuje bezsens istnienia

• istnienie ludzkie zmierza ku temu co boskie

• uczestnictwo w boskim bycie następuje poprzez realizacje wartości miłości, nadziei i wierności

• być – znaczy być ciągle w drodze, stale przekraczać siebie, być ciągle bardziej, głębiej

• sytuacje graniczne są szansą urzeczywistnienia egzystencji

EGZYSTENCJALIZM ATEISTYCZNY:

• sens egzystencji wyjaśniany w obszarze antropologii

• los ludzki to absurd

• bunt przeciw chaosowi zaświadcza o godności ludzkiej, nadaje sens istnieniu

• człowiek jest twórcą absolutnym

PERSONALIZM:

Nurt uznający:

• osobowy byt człowieka

• materialny i duchowy wymiar człowieka

• rozumność i wrażliwość na wartości wyższe

• nadrzędna wartość osoby ludzkiej wobec świata rzeczy oraz struktur ekonomiczno – społecznych i politycznych

PERSONALIZM:

• człowiek od początku swego istnienia – a nie tylko od momentu urodzenia - jest człowiekiem

• osoba to całość psychofizyczna + wewnętrzne „ja” – samotożsamość

• szansą dla własnego rozwoju jest włączenie się w świat ludzi i Boga

Personalizm

Po raz pierwszy pojęcia „personalizm” w XIX wieku użył F. Schleiemacher. Głównymi przedstawicielami personalizmu są M. Scheler, J. Maritain, E. Mounier, K. Wojtyła.

W personalizmie terminem podstawowym jest pojęcie „osoby ludzkiej”. Człowiek jako osoba rozumna, wolna, posiadająca świadomość, wolną wolę ma możliwość i zdolność szukania istoty rzeczy, odkrywania zasad moralnego postępowania, wolnego wyboru. Może też dokonywać wyboru dotyczącego czynów dobrych lub złych. To właśnie z racji rozumności przysługuje człowiekowi godność niezależnie od koloru skóry, płci, wyznania, pochodzenia społecznego, wykształcenia. Człowiek ze względu na posiadaną godność jest osobą i przynależy do siebie, decyduje o sobie, określa siebie i wyznacza cel swojego doskonalenia. Osoba jest indywidualnością, niepowtarzalnością, podmiotem wszystkich cech oraz działań — jest za nie odpowiedzialna. Osoba w swoim dobru, prawdzie i pięknie jest również podmiotem praw i obowiązków. Nie może zatem być traktowana instrumentalnie i przedmiotowo, jako środek do celu, ale cel sam w sobie. Pogląd uznający godność człowieka jest podstawą etyki humanistycznej, a u podłoża humanizmu i humanistycznego widzenia świata oraz człowieka istnieją godność i wolność osoby ludzkiej.

FILOZOFIA DIALOGU I SPOTKANIA:

• człowiek jest osoba dialogiczną, egzystującą poprzez dialog

• dialog to nowy sposób myślenia i traktowania relacji międzyludzkich (podmiotowo, równorzędny partner, wyrażanie siebie, autentyczność …)

FILOZOFIA TROSKI

To autentyczny ludzki stan bycia, wartość, do wyrażenia której dochodzi się w naturalnych kontaktach międzyludzkich, ze szczególnym zwróceniem uwagi na stany i sytuacje, w których troszczenie się ma wartość terapeutyczną.

FILOZOFIA HUMANISTYCZNEJ OPIEKI wg J. WATSON

ISTOTA I CEL OPIEKI

Istotą jest opiekuńczość, urzeczywistniająca się w międzyosobowych relacjach między pielęgniarką a chorym.

Cel opieki: pomoc podopiecznemu w zrozumieniu samego siebie, w ujawnieniu i wyjaśnieniu jego przeżyć, zaakceptowaniu własnej osoby, co stanowi podstawę dla uzyskania pozytywnych rezultatów.

Podstawy teorii

• Człowiek jest istotą duchową. Dusza / duch człowieka zmierza do osiągania harmonii wewnętrznej (psychika, ciało, duch), transpersonalnej i z naturą. Doświadczenie harmonii w procesie zdrowienia wymaga zaangażowania sił ludzkiego ducha.

• Pielęgniarstwo jest określonym typem humanistycznej troskliwości, służącej pomocą w przywracaniu harmonii i w zdrowieniu.

• Humanistyczna troskliwość pielęgniarska jest realizowana w relacjach transpersonalnych pomiędzy pielęgniarką a pacjentem – jako dwiema duchowymi istotami.

ZAŁOŻENIA TEORII OPIEKUŃCZOŚCI

opiekuńczość:

• główna działalność pielęgniarstwa

• demonstrowana i praktykowana w działaniu interpersonalnym

• czynniki opiekuńczości zapewniają realizację potrzeb człowieka

• wspiera zdrowie i rozwój jednostek / rodzin

• akceptuje człowieka / podopiecznego

• warunkuje rozwój możliwości pacjenta do wyboru najlepszych dla niego w danym czasie działań

• jest działaniem bardziej prozdrowotnym niż leczenie (łączy biofizyczną wiedzę i wiedzę o zachowaniach ludzkich); bez wątpienia – działaniem uzupełniającym

CZYNNIKI „KARATOWE” OPIEKUŃCZOŚCI:

• Kształtowanie humanistycznego systemu wartości.

• Wpajanie wiary i nadziei.

• Kultywowanie wrażliwości własnej i pacjentów.

• Rozwijanie stosunków zaufania.

• Promocja i akceptacja przejawianych uczuć.

• Stosowanie naukowej metody procesu pielęgnowania.

• Promowanie międzyosobowego nauczania i uczenia.

• Zabezpieczenie wspierającego środowiska.

• Udzielanie pomocy w zaspokajaniu ludzkich potrzeb.

• Uwzględnienie egzystencjalno – fenomenologicznych czynników.

Humanistyczno – altruistyczny system wartości pielęgniarki:

• cechowanie się wysokim poziomem szacunku dla zjawisk życia, zdumiewających i niedostępnych dla ludzkiego rozumu

• uznawanie ludzkich sił umożliwiających wzrost i zmienianie się człowieka

• uznawanie duchowego wymiaru życia

• uznawanie wewnętrznej siły procesu ludzkiej troskliwości

• cechowanie się wysokim szacunkiem i poważaniem dla duchowo – subiektywnego centralnego ośrodka człowieka

• przywiązywanie wysokiej wartości do tego, jak osoby (pacjent, pielęgniarka) percypują i doświadczają różnych uwarunkowań związanych ze zdrowiem i chorobą

• akceptowanie wartości niepaternalistycznych, uznających ludzką autonomię i wolność dokonywania wyborów własnych

• niezależnie od aktualnych uwarunkowań zdrowia / choroby – przyznawanie podstawowego znaczenia zapewnieniu takiej pomocy, jaka jest konieczna do: bogacenia wiedzy o sobie, samokontroli, gotowości do przywracania sobie zdrowia

• przyznawanie wysokiej wartości relacjom pielęgniarka - pacjent

WYZNACZNIKI FILOZOFII PIELĘGNIARSTWA

• pielęgniarstwo: praktyka, nauka, teoria, wiedza

• pielęgniarka: rola i funkcje zawodowe

• zdrowie: przyjęte koncepcje i konsekwencje praktyczne

• podmiot opieki pielęgniarskiej: społeczeństwo, człowiek

1. Pielęgniarstwo

Istota pielęgniarstwa – pielęgnowanie; samodzielna, autonomiczna dyscyplina z racji obecności własnej nauki, teorii, wiedzy i praktyki.

Struktura - złożona działalność praktyczna:

• świadczenia bezpośrednie na rzecz podmiotu opieki

• zarządzanie pielęgniarstwem

• kształcenie i doskonalenie pielęgniarek

• prowadzenie prac naukowo – badawczych

PIELĘGNOWANIE …

Działania mające na celu pomoc ludziom w czynnościach przyczyniających się do utrzymania, przywracania zdrowia; czynnościach które podopieczny mógłby wykonać sam, gdyby miał ku temu siłę, wiedzę i motywację, przy wykorzystaniu takich metod pracy, które w jak najkrótszym czasie dawałyby niezależność klienta od świadczeń pielęgniarskich.

Pomaganie i towarzyszenie człowiekowi w zdrowiu, chorobie czy niepełnej sprawności, m.in. poprzez uczenie i kształtowanie umiejętności, niezbędnych do utrzymania jakości i komfortu życia klienta.

Celem pielęgnowania

jest pomaganie, wspieranie, asystowanie pacjentowi przy rozwiązywaniu problemów dotyczących jego zdrowia i życia, kształtowanie zdolności do samoopieki i samopielęgnacji w zdrowiu, stanach zagrożenia, chorobie i niepełnosprawności, w możliwie najwyższym stopniu, jaki można osiągnąć w danym przypadku, a jeśli to niemożliwe – pomoc i zapewnienie choremu warunków godnego umierania i śmierci

2. Pielęgniarka – rola i funkcje zawodowe

• postępowanie zgodne z społecznymi oczekiwaniami, z obowiązującymi normami oraz znaczące dla statusu zawodowego

• realizacja kompetencji (uprawnień, obowiązków, umiejętności i odpowiedzialności) i kwalifikacji (wykształcenie), z uwzględnieniem samodzielności, niezależności zawodowej, umiejętności współdziałania w grupie zawodowej, w zespole interdyscyplinarnym i współpracy z podopiecznymi

Filozofia a misja pielęgniarstwa…

Filozofię się wyznaje, ma się w świadomości, natomiast misje się pełni.

Misja – myśl przewodnia, obietnica dana otoczeniu, szczególny powód, racja bytu, credo i sens istnienia organizacji wyróżniający ją spośród innych.

Misja pielęgniarstwa …

Pielęgnowanie to szczególny rodzaj posłannictwa, ważne zadanie, jakie pielęgniarstwo ma do spełnienia wobec społeczeństwa w danym kraju, regionie czy instytucji ochrony zdrowia.

Misją pielęgniarstwa …

Jest udzielanie pomocy jednostkom, rodzinom, grupom w ocenianiu rozmiaru i osiągania ich własnego fizycznego, psychicznego i społecznego potencjału, a także realizacja tego zadania w pełnym wyzwań środowisku, w którym ludzie mieszkają, uczą się i pracują.

J. Salvage, 1997

Zadania współczesnej pielęgniarki wynikające z misji …

• Współuczestniczenie w tworzeniu i realizowaniu narodowego planu i programu ochrony zdrowia.

• Promowanie wysokiego poziomu pielęgnowania oraz świadczenie takiej opieki ludziom zdrowym, narażonym na zachorowanie, chorym i niepełnosprawnym.

• Przygotowanie społeczeństwa do brania coraz większej odpowiedzialności za zdrowie i życie swoje oraz swoich najbliższych.

Zadania współczesnej pielęgniarki wynikające z misji …

5. Inwestowanie w rozwój praktyki pielęgniarskiej, głównie poprzez wprowadzanie nowych form opieki, wnoszenie własnego, autonomicznego wkładu

6. Rozpoznawanie nowych, istotnych dla pielęgniarstwa obszarów badań oraz udział w ich realizacji oraz właściwe wykorzystanie uzyskanych wyników.

Misja pielęgniarstwa …

Realizuję poprzez funkcje zawodowe i wynikające z nich zadania

Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dn. 07.11.2007 w sprawie rodzaju i zakresu świadczeń zapobiegawczych, diagnostycznych, leczniczych i rehabilitacyjnych udzielanych przez pielęgniarkę albo położną samodzielnie bez zlecenia lekarskiego.

Dz.U. Nr 57, poz. 602 z 2001r

Funkcje zawodowe

• zestawy dających się wyodrębnić działań, przedsięwzięć, czynności, przyczyniających się do realizacji misji zawodowej

• oczekiwane zachowania i postawy określone w kodeksie etyki zawodowej - zasadniczym wyznaczniku profesjonalizacji każdego zawodu.

I. Funkcja opiekuńczo - pielęgnacyjna.

• pomaganie, asystowanie w rozwiązywaniu indywidualnych problemów wynikających ze stanu zdrowia, choroby, zastosowanego procesu diagnostyki, leczenia czy rehabilitacji;

• pomaganie podopiecznemu w realizacji czynności dnia codziennego

• stwarzanie optymalnych warunków do podtrzymywania biologicznych funkcji życiowych organizmu

• motywowanie podopiecznych do podejmowania świadomej odpowiedzialności za zdrowie swoje i osób najbliższych

• udzielanie wsparcia podopiecznemu i jego najbliższym w cierpieniu i umieraniu

• przygotowanie podopiecznego i jego najbliższych do współpracy w procesie pielęgnowania

• przygotowanie podopiecznego do samoopieki i do świadczenia opieki nieprofesjonalnej swoim najbliższym

II. Funkcja terapeutyczna, rehabilitacyjna, profilaktyczna, promowania zdrowia:

• w procesie leczenia - realizacja zleceń lekarza

• w usprawnianiu podopiecznych – stosowanie rożnych metod rehabilitacji

• współuczestnictwo / realizacja kampanii i programów na rzecz zdrowia i profilaktyki zdrowotnej społeczeństwa

• propagowanie zachowań prozdrowotnych i stylu życia wspierającego zdrowie

• nauczenie pacjenta sposobów wzmacniania i utrzymania zdrowia

III. Funkcja kształcenia, naukowo – badawcza i zarządzania.

• stałe samokształcenie, doskonalenie wiedzy i umiejętności

• współpraca w zespołach interdyscyplinarnych zajmujących się kwestiami zdrowia, jakością usług pielęgniarskich, opracowywaniem i wdrażaniem innowacyjnych metod pracy

• aktywny udział w zmianach systemowych w ochronie zdrowia

• określanie obszarów badań w pielęgniarstwie i czynne w nich uczestniczenie

Swoiste funkcje dla pielęgniarstwa:

• opiekuńcza, wychowawcza i promocji zdrowia – stanowią o istocie zawodu i zasadniczą treść profesjonalnego pielęgnowania

• funkcja profilaktyczna, terapeutyczna i rehabilitacyjna są realizowane jako część składowa funkcji całego systemu opieki zdrowotnej, we współpracy z przedstawicielami innych zawodów medycznych

Podstawowe umiejętności wymagane od pielęgniarki:

• samodzielność

• odpowiedzialność

• poprawne komunikowanie z podmiotem opieki, w grupie zawodowej i w interdyscyplinarnym zespole

• racjonalne planowanie i organizowanie pracy z podopiecznym, własnej i zespołu pielęgniarek

• wykonywanie zabiegów i czynności pielęgnacyjnych zgodnie z obowiązującymi zasadami i procedurami

Inny podział funkcji pielęgniarstwa:

• Funkcje ukierunkowane na rzecz podmiotu opieki (osobę, rodzinę, grupę):

• funkcja promowania zdrowia

• opiekuńcza

• profilaktyczna

• wychowawcza

• terapeutyczna

• rehabilitacyjna

Inny podział funkcji pielęgniarstwa cd:

II. Funkcje ukierunkowane na rozwój zawodu i podsystemu pielęgniarstwa:

• funkcja kształcenia

• zarządzania

• naukowo - badawcza

3. Zdrowie - przyjęte koncepcje i konsekwencje praktyczne

• Biomedyczna

• Holistyczna

• Społeczno – ekologiczna.

Konsekwencje praktyczne paradygmatu biomedycznego:

Pielęgniarka koncentruje się na:

• człowieku chorym, jest pomocnikiem lekarza

• działania na rzecz likwidowania objawów choroby i /lub ograniczania jej skutków

• działania prewencyjne na rzecz konkretnej choroby – oświata zdrowotna, szczepienia ochronne

Konsekwencje praktyczne paradygmatu holistycznego:

• rozpoznawanie funkcjonowania człowieka w sferze biologicznej, psychicznej i społecznej

• zaspokajanie potrzeb człowieka w/ sferach

• współudział w terapii ludzi chorych

• zabezpieczenie warunków do kompensowania w życiu codziennym deficytu funkcjonalnej sprawności człowieka

• pomoc w funkcjonowaniu psychicznym, społecznym

Konsekwencje praktyczne paradygmatu społeczno – ekologicznego:

Pielęgniarka koncentruje się na:

• wspieraniu samodzielnego i twórczego życia człowieka

• aktywizowaniu człowieka

• mobilizowaniu do wyrażania siebie, pomoc i stwarzanie warunków do tego aby człowiek mógł, chciał i umiał wykorzystać wszystkie możliwości jakie ma

• doradzanie i pomoc pacjentom w zakresie wzmacniania, ochrony i kontroli zasobów zdrowia

Zdrowie jest …

WARTOŚCIĄ – dzięki której jednostka / grupa może realizować swoje aspiracje i potrzebę osiągania satysfakcji oraz zmieniać środowisko i radzić sobie z nim

ZASOBEM – bogactwem dla społeczeństwa, gwarantującym jego rozwój społeczny i ekonomiczny, tylko zdrowe społeczeństwo może tworzyć dobra materialne i kulturowe, rozwijać się i osiągać odpowiednią jakość życia

ŚRODKIEM – do osiągania lepszej jakości życia

KONCEPCJĄ - eksponującą korzyści (dobre samopoczucie, sprawność fizyczna), a nie negatywne skutki (choroby i zaburzenia). Zdrowie to m.in. efekt troski o siebie i innych

DETERMINANTY ZDROWIA:

• styl życia – 50%

• otoczenie społeczne – 25%

• medycyna naprawcza – 10-20%

• środowisko fizyczne – 5-10%

• czynniki genetyczne – 5-10%

4. Podmiot opieki pielęgniarskiej

• podmiotowe postrzeganie człowieka – warunek indywidualizowania pielęgnowania

• podmiotowe traktowanie – to przyjęcie zasady, że każdy człowiek ma prawo do poczucia niezależności i odrębności osobistej, postępowania i zachowania odbiegającego od ogólnie przyjętych wzorów i standardów życia, reagowania w swoisty dla siebie sposób na różne zewnętrzne bodźce

Dobra medycyna bez dobrej opieki jest równie nieużyteczna,
jak dobra opieka pozbawiona dobrej medycyny

Paracelsus (1493–1541)