INTERNAT - JAKO PLACÓWKA OPIEKUŃCZO – WYCHOWAWCZA W UJĘCIU TEORETYCZNYM

1. Zadania i funkcje realizowane przez internaty szkolne

Internat szkolny (przyszkolny) to placówka opiekuńczo – wychowawcza związana organizacyjnie z określoną szkołą. Współczesne internaty występują także jako internaty międzyszkolne, przeznaczone dla uczniów różnych szkół, znajdujących się w tej samej miejscowości, niezależne organizacyjnie od żadnej z nich, które określa się mianem burs1.

Internaty jako instytucje opiekuńczo – wychowawcze wykształciły się w społeczeństwach, tworząc trwałe układy kulturowe i strukturalne. Zajmują się rozwiązywaniem problemów opieki wychowawczej i socjalnej, stwarzają wychowankom warunki rozwoju intelektualnego, społecznego i kulturowego. W wielu szkolnych internatach stworzono wychowankom odpowiednie warunki egzystencji, uczenia się w wybranych szkołach, rozwijania zdolności, zachowania zdrowia, poczucia bezpieczeństwa oraz kompensacji braków i niedostatków wyniesionych ze środowisk rodzinnych, często upośledzonych ekonomicznie, społecznie i kulturowo. Internaty stwarzają nie tylko edukacyjne szanse młodzieży zamieszkałej poza siedzibami szkół, ale są także ośrodkami inkulturyzacji, a także przygotowania wychowanków do samodzielnego i odpowiedzialnego życia2.

Podobnie jak każda instytucja ma on do spełnienia określone funkcje:

- funkcję opiekuńczą polegającą na zaspokojeniu potrzeb mieszkańców;

- funkcję wychowawczą, która wyraża się w rozwoju osobowości młodych ludzi;

- funkcję społeczną, którą można ująć jako przygotowanie do życia w społeczeństwie3.

„Na treść i formy działalności opiekuńczo – wychowawczej w internatach – wpływa wiele czynników, takich jak: cele placówki, warunki lokalowe i wyposażenie, kadra wychowawcza, personel administracyjno – gospodarczy, system oddziaływań, reakcje wychowawców i wychowanków, wpływy rodziny, szkoły, środowisk lokalnych itp”4.

Jednym z najważniejszych celów działalności opiekuńczo – wychowawczej w internatach jest wspieranie wielostronnego rozwoju młodych ludzi, a więc stwarzanie optymalnych warunków do prawidłowego rozwoju fizycznego i psychicznego młodzieży – z jednej strony, z drugiej jego stymulowanie5.

Główne zadania realizowane przez placówkę jaką jest internat, poza koniecznością zapewnienia warunków dla właściwego rozwoju psychofizycznego to:

- zapewnienie młodzieży wyżywienia i zakwaterowania;

- stwarzanie odpowiednich warunków sanitarno – higienicznych, warunków do nauki, wypoczynku, do racjonalnego spędzania czasu wolnego, uczestnictwa w kulturze, w życiu społecznym, rozwoju zainteresowań, zamiłowań i uzdolnień;

- organizacja życia codziennego przy współudziale wychowanków;

- wdrażanie młodzieży do współpracy i współdziałania;

- wyrabianie nawyków higienicznych i kulturalnych, uprawiania kultury fizycznej i dbałości o zdrowie;

- pobudzanie aktywności sprzyjającej wzbogacaniu osobowości;

- kształtowanie samodzielności i zaradności życiowej wychowanków;

- przygotowanie do życia w rodzinie i społeczeństwie;

- rozwijanie samorządności;

- współdziałanie z rodziną podopiecznych, ze szkołą, instytucjami i placówkami środowiska6.

2. Adaptacja młodzieży do środowiska internackiego

Absolwent gimnazjum przychodząc do internatu wchodzi w zupełnie nowe środowisko. Poznaje nowe normy i zasady, którymi kieruje się społeczność internacka. Opuszczenie domu rodzinnego i zamieszkanie w internacie powoduje zmiany w jego życiu, wiąże się z pewnego rodzaju zagubieniem i osamotnieniem do czasu zaakceptowania nowego środowiska i opiekunów. Funkcjonowanie wychowanka w internacie w dużej mierze zależy od tego, jak przebiega proces jego adaptowania się do nowych warunków, w jaki sposób poznaje wymagania internatu i stosunki panujące między rówieśnikami, a także od jego własnej aktywności w pokonywaniu różnego rodzaju trudności i problemów7.

Bardzo ważna dla wychowanków jest potrzeba akceptacji przez grupę. Brak jej wiąże się z izolacją od grupy. Każdy wychowanek pragnie być akceptowany przez kolegów, wychowawców i rodziców. Przychodząc do internatu, stara się zdobyć akceptację wychowawców.

Bardzo często wychowankowie chcą mówić to co czują. Według młodzieży różnica poglądów w gronie rówieśników nie utrudnia akceptacji.

Wychowawca odgrywa ogromną rolę w procesie przystosowania się młodzieży do życia w internacie, bo jako pierwszy poddany jest obserwacji wychowanków, którzy stosują różne strategie, żeby ich zauważono8.

Szczególnie w początkowym okresie pobytu w placówce niektórym wychowankom nie jest łatwo odnaleźć się w nowych warunkach, często czują się zagubieni, odczuwają lęk przed nieznanym. Stykają się bowiem z sytuacjami i zadaniami, które są dla nich nowe i przez to trudne9.

Dlatego też działania podejmowane przez wychowawców zmierzają do zminimalizowania stresu spowodowanego zmianą środowiska oraz zapewnienie podopiecznym poczucia bezpieczeństwa. Należy zrobić wszystko, aby młodzież osiągnęła umiejętności właściwej adaptacji.

Realizowane działania mają na celu rozwijanie umiejętności współżycia w grupie. Ważnym elementem adaptacji są zajęcia integracyjne. Zgodnie z zasadą integracji zmierza się do stworzenia społecznie zespolonej, scalonej, zwartej grupy10.

W społecznościach internatowych wielką rolę odgrywa wewnętrzna komunikacja nie tylko wychowawców z wychowankami, ale także wychowanków między sobą. Między nimi powstają układy komunikacyjne będące systemem znaków i reguł. Można przyjąć, że komunikowanie stanowi niezbędny warunek życia społecznego i indywidualnego oraz naturalny proces adaptacji. W internacie komunikowanie się jest formą przekazywania informacji w danym układzie komunikacyjnym, które zwykle uwarunkowane jest wieloma czynnikami społecznymi i kulturowymi, używanymi kodami, nie zawsze zrozumiałymi, zgodnie z intencjami nadawcy.

W internacie proces adaptacji może być zależny między innymi od:

- rozwijania u wychowanków umiejętności uczestniczenia w dialogu oraz rozumienia używanych kodów;

- współżycia w atmosferze wzajemnego zaufania i zrozumienia wychowawców i wychowanków;

- właściwości wychowawcy, który może być osobą znaczącą i wiarygodną dla wychowanków;

- merytorycznych kompetencji wychowawcy w zakresie wiedzy edukacyjnej;

- umiejętności poznawania wychowanków;

- refleksji własnych doświadczeń i realistycznych ocen kontekstów sytuacji;

- rozwijania zainteresowań wychowanków11.

Okres adaptacji jest niezmiernie ważny w całokształcie pracy wychowawczej - to swoisty rodzaj wrastania wychowanków w społeczność internatową12. Wychowawcy zwykle zdają sobie z tego sprawę, dlatego szczególną troską i opieką otaczają nowe osoby przybyłe do internatu, pomagając im w przystosowaniu się do życia i nauki w nowym środowisku.

Opracowała: Agnieszka Sieczak

1 K. Kowalik, Wychowanie w internacie, Warszawa 1975, s. 26 - 27

2 W. Grądzki, Internat potrzebuje reorganizacji, „Problemy Opiekuńczo – Wychowawcze” 2002, nr 10, s. 49

3 Por. Z.Węgierski, Internat jako środowisko wychowawcze, Warszawa 1979, s. 75

4 W. Grądzki, Działalność opiekuńczo – wychowawcza internatów, „Problemy Opiekuńczo – Wychowawcze” 1990, nr 10, s. 385, (za:) J. Maciaszkowa, Swoistość pedagogiki opiekuńczej, „Problemy Opiekuńczo – Wychowawcze” 1985, nr 9

5 W. Grądzki, Oddziaływania...op.cit., s. 68 -70

6 B. Pijanowski, O funkcji kulturalno – wychowawczej burs i internatów, „Problemy Opiekuńczo – Wychowawcze” 1986, nr 3, s. 123

7 H. Paszkowa, „Problemy Opiekuńczo – Wychowawcze” 2002, nr 3, s. 44

8 Tamże, s. 44 - 45

9 W. Grądzki, Działalność...op. cit., s. 386

10 Słownik psychologiczny, pod red. W. Szewczuka, Warszawa 1985, s. 111

11 W. Grądzki, Internat formą opieki wychowawczej, Białystok 2000, s. 66

12 Z. Węgierski, Funkcje internatów szkolnych, Warszawa - Poznań 1980, s. 15