AKCELERACJA: międzypokoleniowe przyspieszenie rozwoju i dojrzewania, a więc wcześniejsze osiąganie kolejnych etapów rozwoju.

DYMORFIZM PŁCIOWY: zróżnicowanie osobników męskich i żeńskich tego samego gatunku.

FAZA MOTORYCZNA WŁAŚCIWA: faza, w której następuje opanowanie postawy wyprostnej, rozwój ruchów manualnych oraz przyswojenie chwytu obcęgowego, dziecko ma możliwość kształtowania ruchów lokomocyjnych.

FAZA PREMOTORYCZNA: w tej fazie decydującą rolę odgrywają odruchy wykształcone w filogenezie, odruchy bezwarunkowe - zapewniające podstawowe funkcje życiowe.

FAZA PROTOMOTORYCZNA: faza, w której ruchy dziecka są ruchami mimowolnymi, impulsywnymi, motoryczność dziecka pozbawiona jest akcji zamierzonych i dowolnych.

FILOGENEZA: droga rozwoju rodowego, pochodzenia i zmiany ewolucyjne grup organizmów, zwykle gatunków. Jednym z zadań tej systematyki jest ustalenie relacji pokrewieństwa pomiędzy znanymi organizmami, zarówno współczesnymi jak i wymarłymi, czyli ich filogenezy.

INWOLUCJA: uwstecznienie, zanikanie narządów w historii rodowej organizmów.

KIERUNKI ROZWOJU:

Cefalokaudalny – (głowowo-ogonowy) od części głowowej, następnie rozwijają się w części tułowia, a na końcu część nożna.

Proksymalny – (odśrodkowy)

Proksymodystalny - zmiany postępują w kierunku od osi podłużnej ciała na boki, najpierw rozwijają się mięśnie położone blisko kręgosłupa, następnie mięśnie ramion, przedramion, dłoni i palców.

KSZATŁTOWNIE SIĘ RUCHÓW, SZUMANA: Szuman wyróżnił cztery kolejno pojawiające się rodzaje ruchów dziecka:

- ruchy błędne

- ruchy sensomotoryczne

- ruchy manipulacyjne

- praksje

LATERALIZACJA: inaczej "stronność" - asymetria czynnościowa prawej i lewej strony ciała ludzkiego, która wynika z różnic w budowie i funkcjach obu półkul mózgowych. Wyraża się np. większą sprawnością ruchową prawych kończyn od lewych, a także rejestrowaniem przez mózg większej liczby bodźców zmysłowych z prawej strony ciała. Większa sprawność ruchowa jednej ze stron ciała nie przejawia postaci gotowej u noworodków, lecz nasila się stopniowo w procesie ogólnego rozwoju. Lateralizacja może być: jednorodna, niejednorodna i nieustalona.

PERCEPCJA: jest to postrzeganie, odbieranie wrażeń z otoczenia. Percepcja w szerokim sensie oznacza rejestrację (uchwycenie) przedmiotów i zdarzeń środowiska zewnętrznego: ich odbiór sensoryczny, zrozumienie, identyfikację i określenie werbalne oraz przygotowanie do reakcji na bodziec

LOKOMOCJA: zdolność jednostki do przemieszczania się w przestrzeni.

Łokciowo-promieniowy – ten kierunek rozwoju oznacza, że w osi poprzecznej ciała rozwój przebiega od piątego małego palca dłoni do kciuka.

MIELINIZACJA: proces tworzenia osłonki tłuszczowej (mielinowej) wokół włókien nerwowych w mózgu i rdzeniu kręgowym przebiegający w życiu płodowym, warunkuje efektywny przebieg impulsów nerwowych i jest wskaźnikiem dojrzałości układu nerwowego .

MOTYWACJA EFEKTYWNOŚCI: pragnienie dziecka aby stawać się skuteczniejszym w oddziaływaniu na otaczający je świat.

ODRUCH BEZWARUNKOWY: są to reakcje wrodzone (odruchy), automatyczne, zachodzą przez pobudzenie odpowiednich receptorów zakończeń nerwowych nerwów czuciowych oraz pobudzenie organów efektorowych (głównie mięśni) poprzez nerwy ruchowe. Reakcja odruchowa przebiega bez uświadomienia. To znaczy, że nerwy wykonują odruch przed powiadomieniem mózgu

Odruchy bezwarunkowe noworodka dzielimy na 2 grupy:

1. Odruchy wspólne dla noworodka i człowieka dorosłego

Jest to grupa odruchów kluczowych dla dalszego rozwoju odruchów warunkowych w procesie ontogenezy. Zabezpieczają niezbędne funkcje życiowe organizmu – odruchy:

- oddychania

- ssania

- połykania

- krzyku

- ziewania

- czkawki

- kichania

- odruch spojówkowy

2. Odruchy obecne u noworodka i/lub niemowlęcia, a zanikające lub patologiczne u człowieka dorosłego.

Odruchami należącymi do tej grupy są:

Odruch Babińskiego - objawia się uniesieniem palucha podczas drażnienia podeszwy stopy. Zanika on w okresie niemowlęctwa, a jeżeli występuje u człowieka dorosłego jest symptomem patologii centralnego układu nerwowego - jest bardzo przydatny w diagnostyce klinicznej.

Odruch chwytny - drażniąc wewnętrzną powierzchnię dłoni noworodka, wywołujemy reakcję silnego zaciskania ręki na przedmiocie, który jest bodźcem. Uchwyt jest tak mocny, że możemy unieść dziecko do góry, podnosząc przedmiot. Odruch chwytny zanika około 2 miesiąca życia.

Odruch toniczno-szyjny - jeśli głowę noworodka leżącego na plecach skierujemy w lewo, to dziecko wyprostuje lewą rękę, a prawą skuli.

Odruch Moro - odruch obejmowania; nagły silny bodziec (ostre światło, głośny dźwięk, mocne szarpnięcie) spowoduje, że noworodek wyprostuje ręce i przyciągnie je do tułowia.

Odruch oczno-karkowy Peipera - kiedy do oka noworodka dociera silne światło, on cofa głowę.

Odruch marszu automatycznego - jeżeli stopy dziecka zetkną się z jakimkolwiek podłożem, wykonuje ono rytmiczne ruchy chodzenia.

ODRUCHY WARUNKOWE: są to odruchy nabyte (wyuczone), w których zasadniczą rolę odgrywa kora mózgowa. Powstają one w trakcie rozwoju i życia osobniczego na skutek wielokrotnego kojarzenia bodźca bezwarunkowego (wywołującego odruch bezwarunkowy) z bodźcem obojętnym. kojarzenie to jest możliwe gdy oba bodźce występują w tym samym momencie lub jeden z nich poprzedza drugi. przykładem na powstawanie odruchu warunkowego jest doświadczenie przeprowadzone na psach przez Pawłowa. Udowodnił on, nie tylko, że bodziec bezpośredni (np. pokarm) powoduje wydzielanie śliny u psa, ale zwierzę można nauczyć reagowania na zupełnie inny, nieswoisty bodziec (np. dźwięk dzwonka, światło).

OKRES SENSYTYWNY: to okres optymalnej wrażliwości na działanie bodźców danej kategorii. Nauczanie powinno wyprzedzać rozwój.

ONTOGENEZA: zespół przemian zachodzących w ciągu życia organizmu od momentu zapłodnienia do śmierci.

PRAKSJA: zdolność dziecka do wykonywania złożonych ruchów celowych.

PRAWIDŁOWOŚCI ROZWOJU MOTORYCZNEGO:

1. Rozwój ruchów u niemowlęcia następuje w określonym kierunku: od głowy w dół i od osi głównej ciała ku obszarom peryferyjnym.

2. Najpierw powstają reakcje ogólne angażujące duże grupy mięśni, a potem wyspecjalizowanie się zlokalizowanych reakcji specyficznych.

3. Wcześniejsze przyswajanie sobie przez niemowlę ruchów cyklicznych niż acyklicznych.

4. Narastająca intelektualizacja procesów ruchowych.

RETARDACJA: jest to opóźnienie lub zatrzymanie się w rozwoju narządu w stosunku do całego organizmu, następujące w toku ewolucji lub rozwoju osobniczym.

SKALA APGAR: opracowana przez lekarkę Virginię Apgar.Pozwala ona ocenić stan noworodka bezpośrednio po narodzinach i po upływie 5 minut. Noworodek otrzymuje 0,1 lub 2 punkty w każdym z 5 kryteriów:

1.częstość akcji serca

2. częstość czynności oddechowych

3. napięcie mięśniowe

4. reakcja stóp na dostarczone bodźce

5. barwa ciała

Wynik 0 do 3 oznacza, że dziecko znajduje się w stanie krytycznym.

Wynik 4, 5 i 6 punktów oznacza, że dziecku będzie potrzebna pomoc w wypracowaniu prawidłowego wzorca oddechowego.

Wynik od 7 do 10 punktów oznacza, że dziecku nic nie zagraża.

STADIA ROZWOJU RUCHOWEGO, CHWYTY:

STADIUM I:

Dziecko w wieku 4-5 miesięcy zbliża obydwie ręce do widzianego przedmiotu. Ręce są proste jest to chwyt łokciowy – dłoniowy.

STADIUM II:

W wieku 5-6 miesięcy wyciąga rączki w kierunku przedmiotu. Następuje ruch w stawach barkowych i łokciowych. Chwyt następuje przy łokciu 4 palców z wyłączeniem kciuka. Jest to chwyt dłoniowy prosty.

STADIUM III:

W wieku 7-8 miesięcy dziecko przy chwytaniu posługuje się kciukiem. Dziecko chwyta przedmiot między kciuk a cztery pozostałe palce. Jest to chwyt nożycowy.

STADIUM IV:

Od 9 miesięcy kciuk przeciwstawia się pozostałym palcom. Dziecko chwyta przedmiot między opuszkami palców. Wskazującego i kciuka. Jest to chwyt pęsetkowy.

STANY ŚWIADOMOŚCI NOWORODKA: jest to pięć różnych stanów aktywności:

1.głęboki sen

2. sen aktywny

3.ciche wybudzenie

4.czynne wybudzenie

5.płacz i hałasowanie.

Te pięć głównych stanów powraca w cyklach około półtorej do dwóch godzin.

TERATOGENY: czynniki pochodzące ze środowiska zewnętrznego, wywołujące wady wrodzone. Mogą wpłynąć na zaburzenia rozwoju motorycznego.

System poznawczo emocjonalny – system regulacji autonomicznej, wewnętrznej motywacji rozwojowej; charakteryzuje się on tolerancją na odroczenie gratyfkacji, antycypacją, zagrażających deprywacji, socjalizacją sposobów, zaspokajania potrzeb, a także koordynowaniem dążeń

Dysonans poznawczy – to stan napięcia psychicznego, wywołany pojawieniem się u osoby dwóch elementów poznawczych (np. myśli, sądy), niezgodnych ze sobą. Powoduje on napięcie motywacyjne, a towarzyszące mu procesy mają za zadanie obniżenie lub eliminacja tego napięcia. Dysonansem poznawczym można nazwać różnicą pomiędzy oczekiwaniami, a rzeczywistością

Redukcja dysonansu poznawczego – odbywa się, poprzez: zmianę zachowania (aby było zgodne z dysonansowym elementem poznawczym), uzasadnienie naszego zachowania (zmiana jednego z elementów poznawczych, aby zmniejszyć jego sprzeczność z zachowaniem; lub dodanie nowego elementu poznawczego, przez co uzasadniają i wspierają nasze zachowanie)

Deprywacja sensoryczna – stan w którym do organizmu dochodzi minimum bodźców zewnętrznych. Jest ona szczególnie niebezpieczna w przypadku dzieci w wieku niemowlęcym. Wg teorii Piageta żywotne znaczenie ma jakość stymulacji zmysłowej we wczesnych etapach rozwoju. U dorosłych ludzi deprywację sensoryczną można wywołać, zanurzając ciało w specjalnym roztworze, odcinając się od wszelkich bodźców zewnętrznych. Taki eksperyment wywołuje nierzadko halucynacje.

Motywacja zadaniowa – tendencja do wykonywania zadań, niezależnie od zewnętrznych wzmocnień, gdzie wykonanie zadania jest autonomicznym celem jednostki.

Motywacja prospołeczna – tendencja do podejmowania działań na rzecz innych. Dostrzeżenie bowiem że ktoś znajduje się w stanie odbiegającym od tego, w jakim chciałoby się go widzieć np. boi się, jest smutny cierpi, jest głodny itd , itp), może rodzic szczególnego rodzaju dysonans poznawczy skłaniać do działań zmierzających do usunięcia go.

Podział potrzeb - potrzeby dzielimy na :

Potrzeby fizjologiczne np. jedzenie

Potrzeby bezpieczeństwa np. opieki

Potrzeby afiliacji np. potrzeba miłości

Potrzeby szacunku i uznania np. potrzeba dominacji

Potrzeby samorealizacji np. spełnianie swoich celów

Konflikt motywacyjny – znany także pod pojęciem konfliktu intrapersonalnego

to wewnętrzny stan sprzeczności pragnień wartości czy przekonań człowieka.

Sublimacja – jeden z mechanizmów obronnych człowieka, polega na zmianie potrzeb nie osiągalnych (ze względów przyjętych społecznie norm) na inne, osiągalne.

Substytucja – jest mechanizmem obronnym polegającym na zmianie potrzeb nieosiągalnych na inne osiągalne. Istnieją dwa główne rodzaje substytucji: sublimacja i kompensacja.

Potrzeba – to stan niespełnienia jednostki, powoduje on motywacje, skłania do aktywności która pozwała na spełnienie. Niezaspokojenie potrzeb niższego rzędu powoduje niemożność zaspokojenia potrzeb wyższego rzędu.

Afiliacja – jedna z podstawowych potrzeb człowieka, wyraża się dążeniem do bycia wśród innych ludzi i bycia akceptowanym przez nich, wynika ona głownie z potrzeby bezpieczeństwa.

Lek separacyjny – to obawa przed oddaleniem się osób do których jednostka jest przywiązana występuje często u dzieci które nie chcą być zostawiane bez opieki matki lub innej osoby z którą zazwyczaj przebywają

Antycypacja - jeden z mechanizmów obronnych człowieka, polega przewidywaniu rożnych sytuacji czy reakcji otoczenia na nasze zachowanie.

Emocja - silne odczucie (świadome lub nieświadome) o charakterze pobudzenia pozytywnego (pod wpływem szczęścia, zachwytu, spełnienia) lub negatywnego (pod wpływem gniewu, odrazy, strachu).W szerszym znaczeniu emocje (procesy emocjonalne) to procesy psychiczne, które poznaniu i czynnościom podmiotu nadają, jakość oraz określają znaczenie, jakie mają dla niego będące źródłem emocji przedmioty, zjawiska, inni ludzie, a także własna osoba.

Komponenty określające emocje

-Znak zależy od kierunku reakcji do jakiej pobudza człowieka dany bodziec. Ze względu na to wyróżnia się dwa rodzaje emocji: dodatnie (przyjemne), i ujemne (przykre)

-Intensywność, określa mniejszy lub większy wzrost pobudzenia organizmu, spowoduje słabszą lub silniejszą jego aktywację a następnie większą lub mniejszą mobilizację energi do działania, (np. tok myśli)

-Treść zróżnicowanie jakościowo w zależności od tego czym są wywołane i do jakiego rodzaju reakcji skłaniają (np. lęk do ucieczki, a gniew do zachowań agresywnych).

Uczucia – względnie stałe, emocjonalne ustosunkowanie wobec pewnych przedmiotów, osób czy sytuacji. Oznaczają gotowość do reagowania na określony obiekt określonymi emocjami, powstałymi w wyniku przeżywania ich wobec tego obiektu w przeszłości. Uczucia stanowią świadomą interpretację emocji, dokonywaną na podstawie zakodowanych w pamięci człowieka wzorów kulturowych i doświadczeń oraz podyktowanej nimi oceny sytuacji

Funkcje emocji:

a) przystosowawcza (umożliwiająca wykrycie w otoczeniu tego, co ma dla człowieka znaczenie)

b) komunikacyjna (demaskuje nasze próby ukrycia przed innymi tego, co czujemy i zamierzamy)

c) informacyjna (umożliwiają wykrycie wartości bodźców)

d) regulacyjna (wpływa na działanie – na wielkość mobilizacji, energii i kierunek jej wydatkowania)

e) motywacyjna (pobudza nas do podjęcia działania dotyczącego jakiegoś doświadczonego lub wyobrażonego zdarzenia)

Czynniki wywołujące emocje:

1. Pierwotne bodźce emocjonalne (bezwarunkowe):

a) bodźce związane ze stanem zaspokojenia potrzeb fizjologicznych organizmu (np. z głodem, sytością, zmęczeniem, sennością, niedoborem tlenu)

b) wszystkie doznania zmysłowe pochodzenia zewnętrznego (np. wzrokowe, słuchowe, dotykowe)

c) wrażenia kinestetyczne odbierane w wyniku własnych czynności (np. aktywność ruchowa mniejszego dziecka, aktywność intelektualna starszego dziecka)

2. Wtórne bodźce emocjonalne (oparte o doświadczenie):

np. -słowa

-poglądy

-wspomnienia

-marzenia

-wygląd swój i otoczenia

- przedmioty

-kontakty

-poglądy, opinie innych ludzi

-procesy poznawcze

-nasze wyobrażenia

-samoocena

-wyobraźnia wspomnienia sny

-biologiczne, chemiczne

3. Poznawcze źródła emocji – określają relacje, w jakich pozostają emocje wobec określonych nastawień czy oczekiwań człowieka, są odpowiedzialne za poszczególne bodźce (np. przedmioty, zjawiska, zdarzenia)

Procesy rozwoju emocji:

a) warunkowanie - występowanie specyficznej reakcji na działanie bodźca biologicznie obojętnego, dzięki wielokrotnemu łączeniu go z bodźcem bezwarunkowym ( np. zadowolenie dziecka widzącego butelkę z mlekiem, lub płacz czy negatywna reakcja na przygotowania do kąpieli gdzie dziecko wcześniej zostało poparzone)

b) generalizacja - dodatnia lub ujemna emocje powstała w wyniku warunkowania (reagowanie na podobny bodziec przez tę samą reakcję np. dziecko pogryzione przez psa może bać się w późniejszym czasie wszystkich psów)

c) uszczegółowienie – zabieg pozwalający na wyodrębnienie już konkretnego zjawiska, osoby lub przedmiotu który wzbudza w nas określoną emocje

Inteligencja emocjonalna – zdolność do rozpoznawania i nazywania stanów emocjonalnych; umiejętność radzenia sobie z nimi i dobierania ich adekwatnie do sytuacji

Empatia – wrodzona umiejętność współodczuwania

Przywiązanie – poczucie bezpieczeństwa jednostki, doznanie specyficznego wrażenia bezpieczeństwa i komfortu płynącego z obecności drugiej osoby, którą można potraktować również, jako „bezpieczną bazę”, z której można wyruszyć.

Bezpieczna baza – najważniejsza dla dziecka osoba /np. matka/, która daje mu poczucie bezpieczeństwa i jest przystanią, z której dziecko może wyruszać na poznawanie świata, w każdej chwili mogąc do niej wrócić

Reakcje przywiązaniowe - zachowania przywiązaniowe przejawiają się w: ssaniu (usta występują tu, jako narzędzie poznawcze, tak jak u Piageta) i przywieraniu, które wzmacniają więź poprzez kontakt fizyczny, uśmiechaniu się oraz podążaniu, za (które służą podtrzymaniu bliskości), a także płaczu-krzyku - mającym na celu zwrócenie na siebie uwagi opiekuna.

Mary Ainsworth – wyróżniła rodzaje przywiązania przy pomocy procedury zwanej nieznaną sytuacją

Przywiązania bezpieczne i pozabezpieczne:

( wg M. Ainsworth ) na podstawie badań laboratoryjnych gdzie dziecko po kolei przechodzi przez etapy: przebywania z matką, potem z matką i osobą obcą, samo z osobą obcą, zupełnie samo przez kilka minut, ponownie z matką, jeszcze raz samo, znów z obcymi i na koniec wraca matka:

1. Przywiązanie bezpieczne – dziecko z łatwością znosi rozłąkę z opiekunem i szybko angażuje się w badanie otoczenia. W poczuciu zagrożenia aktywnie poszukuje kontaktu i łatwo je uspokoić, nie unika i nie opiera się kontaktom zainicjowanym przez matkę. Po powrocie ciepło ją wita, i łatwo się uspakaja.

2. Przywiązanie pozabezpieczne: odłączenie/unikanie – dziecko unika kontaktu z matką zwłaszcza po jej powrocie. Nie poszukuje kontraktu z matką, ale też nie przeciwstawia się jej próbom nawiązania kontaktu. Nie stawia matki ponad obcymi.

3. Przywiązanie pozabezpieczne: opór/ambiwalencja: dziecko nie przejawia zainteresowań badaniem otoczenia, jest nieufne wobec obcego. Bardzo się niepokoi, gdy zostanie oddzielone od matki jednak nie cieszy się, gdy ta wraca i nie reaguje na jej próby uspokojenia. Jest odporne na próby uspokojenia przez osobę obcą, może okazywać złość wobec matki po jej powrocie.

4. Przywiązanie pozabezpieczne: dezorganizacja/dezorientacja – oszołomienie zagubienie lub obawa. Dziecko może wskazywać jednocześnie przeciwstawne wzorce zachowań, takie jak ruch w kierunku matki przy jednoczesnym odwracaniu głowy w inną stronę

John Bowlby – twórca teorii przywiązania, zaproponował trzy fazy rozwoju przywiązania

Fazy rozwoju dziecięcego przywiązania:

1. FAZA I Niesprecyzowane ustosunkowanie i sygnalizacja (od 0 do 3 mies.) – dziecko rodzi się wyposażone w zestaw wzorców i zachowań za pomocą, których sygnalizuje swoje potrzeby (u noworodka: płacz, nawiązywanie kontaktu wzrokowego, tulenie się). Na tym etapie dziecko nie kieruje gestów w kierunku konkretnej osoby, ale do szerszego grona. Zaczyna budować swoje schematy, i zdolność odróżniania mamy od taty.

2. FAZA II Skupienie na jednej lub większej liczbie osób (od ok. 3 do 6 mies.) – zawężenie pola działania własnych gestów przez dziecko, częściej uśmiecha się do osób regularnie zajmujących się nim, ale nie tak chętnie do obcych. Pomimo tych zmian przywiązanie dziecka nie jest jeszcze kompletne, nadal kierowane jest do większej liczby osób. W tej fazie nie wykazują jeszcze lęku przed rozstaniem i strachu przed obcymi.

3. FAZA III Zachowanie oparte na bezpiecznej bazie (od ok. 6 do 24 mies.) – w tym wieku zmienia się główny repertuar zachowań dziecka. Poprzez umiejętność poruszania się są w stanie zbliżyć się do opiekuna, ale nadal mają zdolność przywołania go do siebie. Głównym sygnałem, że przywiązanie już istnieje jest wyznaczenie przez dziecko jednej osoby na to by była jego bezpieczną bazą, z której może wyruszyć.

Habituacja- w sytuacji występowania wielokrotnie tego samego bodźca, organizm wykazuje coraz mniejsze reakcje na niego (uodparnia się) / np. podczas długiej pracy przed komputerem stajemy się nieczuli na jego szum

Synchronia – harmonia miedzy zachowaniem oraz potrzebami dziecka i opiekuna pozwalająca na utworzenie więzi i stymulacje wzajemnych zachowań na dane sytuacje / np. uśmiech za uśmiech

Labilność – chwiejność emocji, najczęściej występująca w okresie dorastania, / np. po żywiołowej radości następuje wielki smutek i na odwrót

Strach przed obcymi – występuje już około 10 miesiąca życia.

Rozpoznawanie matki - ok. trzeciego miesiąca życia dziecko zaczyna rozróżniać opiekunów którzy się nim zajmują od obcych

Pierwszy uśmiech -„Uśmiechy”, które pojawiają się na twarzyczce noworodka czasem nawet już kilka dni po urodzeniu, to jedynie odruchowe grymasy, mające bardzo prozaiczną przyczynę: przesuwanie się w jelitach pęcherzyków gazu. Chociaż w pewnym sensie one również są dowodem zadowolenia: taka „minka” pojawia się, bowiem najczęściej po karmieniu. Maluszek jest syty, nic mu nie dolega i sprawia wrażenie, jakby uśmiechał się– stąd też wzięła się taka urocza nazwa pierwszych „uśmiechów”. W 3 mies. Życia dziecko uśmiecha się na widok dorosłej osoby. Prawdziwy uśmiech natomiast jest wyraźnie skierowany do kogoś. Jego adresatem nie muszą być jednak rodzice, zdarza się, że dziecko obdarza nim np. pluszaka. Angażuje przy tym całą buzię. Gdy maleństwo śmieje się świadomie, widać, jak np. mruży oczka.

AFEKTY – uczucia powstające najczęściej pod wpływem silnych bodźców zewnętrznych, zwłaszcza działające nagle, (gniew, złość, rozpacz, radość i strach). Posiadające wyraźny komponent fizjologiczny i ograniczające racjonalność działania. Pojęcie używane niekiedy, jako synonim emocji. .

NASTROJE – uczucia długotrwałe o małej sile i spokojnym przebiegu (zadowolenie lub niezadowolenie, wesołość lub smutek, niepokój, tęsknota).

NAMIĘTNOŚCI – to trwałe skłonności do przeżywania różnych nastrojów i afektów w związku z określonymi celami dążeń człowieka. Namiętności mają dużą siłę pobudzającą, ukierunkowują myśli, spostrzeżenia, pamięć i inne procesy psychiczne. Są charakterystyczne dla wieku młodego, z czasem słabną, ale niektóre (np. chciwość) mogą narasta