stronica 6 EN 197-1:2000

3 Definicje

W normie EN 197-1 stosuje się następujące definicje:

3.1

tlenek wapnia reaktywny (CaO)

część tlenku wapnia, która w normalnych warunkach twardnienia może tworzyć hydraty krzemianów wapnia lub hydraty glinianów wapnia

UWAGA Do obliczenia tej części całkowita zawartość tlenku wapnia (patrz EN 196-2) jest pomniejszana o część obliczoną'Z węglanu wapnia (CaC0₃) na podstawie zmierzonej zawartości dwutlenku węgla (CO_z) (patrz EN 196-21) i o część obliczoną z siarczanu wapnia (CaS04) na podstawie zmierzonej zawartości trójtlenku siarki (S03) (patrz EN 196-2), pomijając S03 związany przez alkalia.

3.2

dwutlenek krzemu reaktywny (SiOz)

część dwutlenku krzemu, która po działaniu kwasu chlorowodorowego (Hel) przechodzi do roztworu we wrzą­cym roztworze wodorotlenku potasu (KOH)

UWAGA Zawartość reaktywnego dwutlenku krzemu jest oznaczana przez pomniejszenie całkowitej za­wartości dwutlenku krzemu (patrz EN 196-2) o jej część zawartą w pozostałości nierozpuszczalnejw kwa­sie chlorowodorowym i wodorotlenku potasu (patrz EN 196-2), przeliczona, dla obu wartości, na suchą substancję·

3.3

składnik główny

specjalnie wybrany materiał nieorganiczny, którego udział w stosunku do sumy masy wszystkich składników głównych i składników drugorzędnych przekracza 5 % masy

3.4

składnik drugorzędny

specjalnie wybrany materiał nieorganiczny, którego udział w stosunku do sumy masy wszystkich składników głównych i składników drugorzędnych nie przekracza 5 % masy

3.5

rodzaj cementu powszechnego użytku

jeden z 27 wyrobów (patrz tablica 1) z grupy cementów powszechnego użytku

3.6

klasa wytrzymałości cementu klasa wytrzymałości na ściskanie

3.7

badania autokontrolne

wykonywane przez producenta cia.głe badanie próbek punktowych, pobieranych w punkcie(-ach) zwalniania cementu z fabryki (składu)

3.8

okres kontrolny

okres produkcji i wysyłki ustalony do oceny wyników badań autokontrolnych

3.9

wartość charakterystyczna

wartość właściwości objętej wymaganiami, od której odbiega ustalony udział procentowy, percentyl Pk, wszyst­kich wartości z populacji

stronica 7

EN 197-1 :2000

3.10

ustalona wartość charakterystyczna

wartość charakterystyczna właściwości mechanicznej, fizycznej lub chemicznej, która nie powinna być prze­kraczana w przypadku górnej granicy lub może być osiągnięta, jako minimum, w przypadku dolnej granicy

3.11

wartość graniczna pojedynczego wyniku

wartość właściwości mechanicznej, fizycznej lub chemicznej, która - dla żadnego pojedynczego wyniku - nie powinna być przekraczana w przypadku górnej granicy lub może być osiągnięta, jako minimum, w przypadku dolnej granicy

3.12

dopuszczalne prawdopodobieństwo przyjęcia eR

dla danego planu badania dopuszczalne prawdopodobieństwo przyjęcia cementu z wartością charaktery­styczną odbiegającą od ustalonej wartości charakterystycznej

3.13

plan badania

określony plan ustalający (statystyczną) liczność próbki(-ek), percentyl Pk i dopuszczalne prawdopodobień­stwo przyjęcia CR

3.14

próbka punktowa

próbka pobrana w tym samym czasie, z jednego i tego samego miejsca, w celu wykonania zamierzonych badań. Może być uzyskana z jednej lub więcej bezpośrednio po sobie pobranych próbek pierwotnych (patrz EN 196-7)

4 Cement

Cement jest to spoiwo hydrauliczne, tj. drobno zmielony materiał nieorganiczny, który po zmieszaniu z wodą daje zaczyn, wiążący i twardniejący w wyniku reakcji i procesów hydratacji, który po stwardnieniu pozostaje wytrzymały i trwały także pod wodą.

Cement zgodny z EN 197-1, nazwany cementem CEM, odpowiednio odmierzony i zmieszany z kruszywem i wodą, powinien tworzyć beton lub zaprawę, które wystarczająco długo zachowują urabialność i po określo­nym czasie powinny uzyskać ustalony poziom wytrzymałości, jak również powinny zachować długotrwałą stałość objętości.

Hydrauliczne twardnienie cementu CEM następuje głównie przez hydratację krzemianów wapnia, a także innych związków chemicznych, które mogą brać udział w procesie twardnienia, np. glinianów. Suma udziałów reaktywnego tlenku wapnia (CaO) i reaktywnego dwutlenku krzemu (SiOz) w cemencie CEM powinna wyno­sić co najmniej 50 % masy, gdy udziały te są oznaczane zgodnie z EN 196-2.

Cementy CEM składają się z różnych materiałów, lecz pod względem składu są statystycznie jednorodne poprzez zapewnienie jakości w procesach produkcji i postępowania z materiałem. Związek pomiędzy tymi procesami produkcji i postępowania z materiałem a zgodnością cementu z EN 197-1 jest szczegółowo opisa­ny w EN 197-2.

UWAGA Występują również cementy, których twardnienie jest powodowane głównie przez inne związki, np. przez glinian wapnia w cemencie glinowo-wapniowym.

5 Składniki

5.1 Postanowienia ogólne

Wymagane właściwości składników wyszczególnionych w podrozdziałach od 5.2 do 5.5 należy zasadniczo oznaczać zgodnie z metodami badań opisanymi w EN 196, jeżeli nie postanowiono inaczej.

8

stronica 8 EN 197-1:2000

5.2 Składniki główne

5.2.1 Klinkier cementu portlandzkiego (K)

Klinkier cementu portlandzkiego jest wytwarzany przez spiekanie dokładnie zestawionej mieszaniny surow­ców (mąka surowcowa, zaczyn lub szlam) zawierających elementy przedstawiane zwykle jako tlenki - CaO, Si0₂ , A1₂0₃, Fe203 i niewielkie ilości innych materiałów. Mąka surowcowa, zaczyn lub szlam są drobno zmie­lone, dokładnie wymieszane i przez to ujednorodnione.

Klinkier cementu portlandzkiego jest to materiał hydrauliczny, który powinien składać się w co najmniej dwóch trzecich masy z krzemianów wapnia (3CaO . Si0₂ i 2CaO . Si0₂) i pozostałości zawierającej glin i żelazo związane w fazach klinkierowych i z innych związków. Stosunek masy (CaO)/(Si0₂) powinien wynosić nie mniej niż 2,0. Zawartość tlenku magnezu (MgO) nie powinna przekraczać 5,0 % masy.

5.2.2 Granulowany żużel wielkopiecowy (5)

Granulowany żużel wielkopiecowy jest wytwarzany przez gwałtowne chłodzenie płynnego żużla o odpowied­nim składzie, otrzymywanego przy wytapianiu rudy żelaza w wielkim piecu i który zawiera co najmniej dwie trzecie masy żużla zeszklonego oraz wykazuje właściwości hydrauliczne przy odpowiedniej aktywacji.

Granulowany żużel wielkopiecowy powinien składać się co najmniej w dwóch trzecich masy z sumy tlenku wapnia (CaO), tlenku magnezu (MgO) i dwutlenku krzemu (Si0₂). Pozostałość zawiera tlenek glinu (AI₂0₃) razem z niewielkimi ilościami innych związków. Stosunek masy (CaO + MgO)/(Si0₂) powinien przekraczać 1,0.

5.2.3 Pucolany (P, Q)

5.2.3.1 Postanowienia ogólne

Pucolany są to naturalne materiały krzemionkowe lub glino-krzemianowe lub kombinacja obydwu. Jakkolwiek popiół lotny i pył krzemionkowy mają właściwości pucolanowe, są one zdefiniowane w odrębnych rozdziałach (patrz 5.2.4 i 5.2.7).

Pucolany same nie twardnieją po zmieszaniu z wodą, lecz drobno zmielone i w obecności wody reagują w nor­malnej temperaturze otoczenia z rozpuszczonym wodorotlenkiem wapnia (Ca(OHh), tworząc związki krze­mianów wapnia i glinianów wapnia o rosnącej wytrzymałości. Związki te są podobne do związków, które two­rzą się podczas twardnienia materiałów hydraulicznych. Pucolany zawierają, zasadniczo, reaktywny dwutle­nek krzemu (Si0₂) i tlenek glinu (AI₂0₃). Pozostałość zawiera tlenek żelaza (Fe203) i inne tlenki. Udział reak­tywnego tlenku wapnia nie jest istotny dla twardnienia. Zawartość reaktywnego dwutlenku krzemu nie powin­na być mniejsza niż 25,0 % masy.

Pucolany powinny być prawidłowo przygotowane, tj. wyselekcjonowane, ujednorodnione, wysuszone lub pod­dane obróbce termicznej i rozdrobnione, w zależności od stanu, w jakim są produkowane lub dostarczane.

5.2.3.2 Pucolana naturalna (P)

Pucolany naturalne są to zwykle materiały pochodzenia wulkanicznego lub skały osadowe o odpowiednim składzie chemiczno-mineralogicznym i które powinny być zgodne z 5.2.3.1.

5.2.3.3 Pucolana naturalna wypalana (Q)

Pucolany naturalne wypalane są to materiały pochodzenia wulkanicznego, gliny, łupki lub skały osadowe, aktywowane przez obróbkę termiczną i które powinny być zgodne z 5.2.3.1.

5.2.4 Popiół lotny (V, W)

5.2.4.1 Postanowienia ogólne

Popiół lotny jest otrzymywany przez elektrostatyczne lub mechaniczne osadzanie pylistych cząstek spalin z palenisk opalanych pyłem węglowym. Popiół otrzymywany innymi metodami nie powinien być stosowany w cemencie zgodnym z niniejszą EN 197-1.

9

stronica 9

EN 197-1:2000

Popiół lotny może być z natury krzemionkowy lub wapienny. Pierwszy wykazuje właściwości pucolanowe; drugi może wykazywać dodatkowo właściwości hydrauliczne. Strata prażenia popiołu lotnego, oznaczana zgodnie z EN 196-2, lecz przy czasie prażenia wynoszącym 1 h, nie powinna przekraczać 5,0 % masy.

Dopuszczone mogą być popioły lotne, w których strata prażenia mieści się w przedziale od 5,0 % do 7,0 % masy, pod warunkiem że poszczególne wymagania dotyczące trwałości, szczególnie mrozoodporności i kom­patybilności z domieszkami są spełnione zgodnie z odpowiednimi w miejscu stosowania normami illub prze­pisami dotyczącymi betonu lub zaprawy. W przypadku popiołu lotnego, w którym strata prażenia mieści się w przedziale od 5,0 % do 7,0 % masy, maksymalna granica 7,0 % powinna być podana na opakowaniu illub na dokumentach dostawy cementu.

5.2.4.2 Popiół lotny krzemionkowy (V)

Popiół lotny krzemionkowy jest to bardzo drobny pył, złożony głównie z kulistych cząstek, mający właściwości pucolanowe. Składa się, zasadniczo, z reaktywnego dwutlenku krzemu (SiOz) i tlenku glinu (Al_z0₃). Pozosta­łość zawiera tlenek żelaza (FeZ03) i inne związki.

Udział reaktywnego tlenku wapnia powinien być mniejszy niż 10,0 % masy a zawartość wolnego tlenku wap­nia, oznaczana metodą opisaną w EN 451-1, nie powinna przekraczać 1,0 % masy. Dopuszcza się popiół lotny, w którym zawartość wolnego tlenku wapnia jest wyższa niż 1,0 % masy, lecz niższa niż 2,5 % masy, pod warunkiem że spełnia on wymaganie dotyczące rozszerzalności (stałości objętości), która, badana zgodnie z EN 196-3 z użyciem mieszaniny 30 % masy popiołu lotnego krzemionkowego i 70 % masy cementu CEM I zgodnego z EN 197-1, nie przekracza 10 mm.

Zawartość reaktywnego dwutlenku krzemu powinna wynosić nie mniej niż 25,0 % masy.

5.2.4.3 Popiół lotny wapienny (W)

Popiół lotny wapienny jest to bardzo drobny pył, mający właściwości hydrauliczne illub pucolanowe. Składa się zasadniczo z reaktywnego tlenku wapnia (CaO), reaktywnego dwutlenku krzemu (SiOz) i tlenku glinu (Al_z0₃) Pozostałość zawiera tlenek żelaza (FeZ03) i inne związki. Udział reaktywnego tlenku wapnia nie powinien być mniejszy niż 10,0 % masy. Popiół lotny wapienny zawierający między 10,0 % a 15,0 % masy reaktywnego tlenku wapnia powinien zawierać nie mniej niż 25,0 % masy reaktywnego dwutlenku krzemu.

Odpowiednio zmielony popiół lotny wapienny, zawierający więcej niż 15,0 % masy reaktywnego tlenku wapnia, powinien osiągać wytrzymałość na ściskanie co najmniej 10,0 MPa po 28 dniach, badaną zgodnie z EN 196-1. Popiół lotny powinien być przed badaniem rozdrobniony, a stopień zmielenia; wyrażony jako udział masy pozostałości popiołu po przesianiu na mokro przez sito 40 ~m, powinien wynosić między 10 % a 30 % masy. Zaprawę do badania należy sporządzić tylko ze zmielonego popiołu lotnego wapiennego zamiast cementu. Beleczki z zaprawy powinny być rozformowane po 48 h od zarobienia i pielęgnowane do momentu badania w wilgotnej atmosferze o wilgotności względnej co najmniej 90 %.

Rozszerzalność (stałość objętości) popiołu lotnego wapiennego, badana zgodnie z EN 196-3 przy zastoso­waniu mieszaniny 30 % masy zmielonego, jak powyżej, popiołu lotnego wapiennego i 70 % masy cementu CEM I zgodnego z EN 197-1, nie powinna przekraczać 10 mm.

UWAGA Jeżeli zawartość siarczanu (S03) w popiele lotnym przekracza dopuszczalną górną granicę dla zawartości siarczanu w cemencie, należy to uwzględnić przy wytwarzaniu cementu poprzez odpowiednie zmniejszenie zawartości składników zawierających siarczan wapnia.

5.2.5 Łupek palony (T)

Łupek palony, w szczególności łupek palony bitumiczny, wytwarzany jest w specjalnym piecu w temperaturze około 800 oC. Ze względu na skład materiału naturalnego i procesu wytwarzania, łupek palony zawiera fazy klinkierowe, głównie krzemian dwuwapniowy oraz glinian jednowapniowy. Zawiera również, oprócz niewiel­kich ilości wolnego tlenku wapnia i siarczanu wapnia większe ilości tlenków o reaktywności pucolanowej, szczególnie dwutlenek krzemu. W konsekwencji, w drobno zmielonym stanie, łupek palony wykazuje wyraż­ne właściwości hydrauliczne podobnie jakcement portlandzki oraz, dodatkowo, właściwości pucolanowe.

10

stronica 10 EN 197-1:2000

Odpowiednio zmielony łupek palony powinien osiągnąć co najmniej 25,0 MPa wytrzymałości na ściskanie po 28 dniach, badanej zgodnie z EN 196-1. Zaprawę do badania należy przygotować tylko z drobno zmielonego łupka palonego zamiast cementu. Beleczki z zaprawy powinny być rozformowane po 48 h od zarobienia i pielęgnowane do momentu badania w wilgotnej atmosferze o wilgotności względnej co najmniej 90 %.

Rozszerzalność (stałość objętości) łupka palonego, badana zgodnie z EN 196-3 z zastosowaniem mieszani­ny 30 % masy drobno zmielonego łupka palonego i 70 % masy cementu CEM I zgodnego z EN 197-1, nie powinna przekraczać 10 mm.

UWAGA Jeżeli zawartość siarczanu (S03) w łupku palonym przekracza dopuszczalną górną granicę zawartości siarczanu w cemencie, należy to uwzględnić przy wytwarzaniu cementu poprzez odpowiednie zmniejszenie zawartości składników zawierających siarczan wapnia.

5.2.6 Wapień (L, LL)

Wapień powinien spełniać następujące wymagania:

1. Zawartość węglanu wapnia (CaC0₃), obliczona z zawartości tlenku wapnia, powinna wynosić co najmniej 75 % masy.

2. Zawartość gliny, oznaczana błękitem metylenowym zgodnie z EN 933-9, nie powinna przekraczać 1,20 g/100 g. Wapień do tych badań powinien być rozdrobniony do stopnia zmielenia około 5 000 cm²/g, oznaczanego jako powierzchnia właściwa zgod-nie z EN 196-6.

3. Całkowita zawartość węgla organicznego (TOC), badana zgodnie z prEN 13639:1999, powinna spełniać jedno z następujących kryteriów:

- LL: nie powinna przekraczać 0,20 % masy;

- L: nie powinna przekraczać 0,50 % masy.

5.2.7 Pył krzemionkowy (O)

Pył krzemionkowy powstaje podczas redukcji kwarcu wysokiej czystości za pomocą węgla w elektrycznych piecach łukowych przy produkcji krzemu lub stopów żelazokrzemu i składa się z bardzo drobnych kulistych cząstek zawierających co najmniej 85 % masy bezpostaciowego dwutlenku krzemu.

Pył krzemionkowy powinien odpowiadać następującym wymaganiom:

1. Strata prażenia, oznaczana zgodnie z EN 196-2, lecz przy czasie prażenia 1 h, nie powinna przekraczać 4,0 % masy.

2. Powierzchnia właściwa (BET)niespreparowanego pyłu krzemionkowego, oznaczana zgodnie z ISO 9277, powinna wynosić co najmniej 15,0 m²/g.

Do wspólnego mielenia z klinkierem i siarczanem wapnia pył krzemionkowy może być zastosowany w swoim pierwotnym stanie lub ubity, lub zbrylony (z wodą).

5.3 Składniki drugorzędne

Składniki drugorzędne są to specjalnie wyselekcjonowane naturalne mineralne materiały nieorganiczne, mi­neralne materiały nieorganiczne pochodzące z procesu produkcji klinkieru lub składniki wyszczególnione w 5.2, jeżeli nie są one głównymi składnikami cementu.

Składniki drugorzędne, po odpowiednim przygotowaniu oraz uwzględnieniu rozkładu wymiarów ziaren, ulep­szają fizyczne właściwości cementu (takie jak urabialność lub wodożądność). Mogą one być obojętne lub mieć nie znaczące właściwości hydrauliczne, utajone hydrauliczne lub pucolanowe. Niemniej jednak nie sta­wia się im wymagań pod tym względem ..

11

stronica 11

EN 197-1:2000

Składniki drugorzędne powinny być odpowiednio przygotowane, czyli wyselekcjonowane, ujednorodnione, wysuszone i rozdrobnione w zależności od postaci, w jakiej są uzyskiwane lub dostarczane. Nie powinny one zwiększać wodożądności cementu, osłabiać w żaden sposób trwałości betonu lub zaprawy lub obniżać od­porności na korozję zbrojenia.

UWAGA Zaleca się podawanie, na życzenie, informacji o składnikach drugorzędnych w cemencie.

5.4 Siarczan wapnia

Siarczan wapnia jest dodawany do innych składników cementu podczas jego wytwarzania w celu regulacji czasu wiązania.

Siarczan wapnia może występować jako gips (dwuwodny siarczan wapnia, CaS04· 2H_zO), półhydrat (CaS04· 1/zH_zO) lub anhydryt (bezwodny siarczan wapnia, CaS04), lub jako ich mieszanina. Gips i anhydryt występują jako materiały naturalne. Siarczan wapnia jest również dostępny jako produkt uboczny pewnych procesów przemysłowych.

5.5 Dodatki

Dodatki, w rozumieniu EN 197-1, są to składniki nie wymienione w punktach od 5.2 do 5.4, dodawane w celu poprawy wytwarzania bądź właściwości cementu.

Całkowita ilość dodatków nie powinna przekraczać 1,0 % masy cementu (z wyjątkiem pigmentów). Ilość dodatków organicznych w przeliczeniu na stan suchy nie powinna przekraczać 0,5 % masy cementu.

Dodatki takie nie powinny powodować korozji zbrojenia lub pogarszać właściwości cementu lub betonu czy zaprawy wykonanej z cementu.

Gdy do cementu dodaje się domieszki stosowane do betonu, zaprawy lub zaczynów zgodne z serią norm EN 934, na workach lub w dokumencie dostawy należy podać znormalizowaną nazwę domieszki.

6 Skład i nazwa

W tablicy 1 podano 27 wyrobów stanowiących grupę cementów powszechnego użytku objętych przez EN 197-1 oraz ich nazwy. Są one podzielone na pięć następujących głównych rodzajów:

- CEM I

- CEM II

- CEM III

- CEM IV

- CEM V

Cement portlandzki

Cement portlandzki wieloskładnikowy Cement hutniczy

Cement pucolanowy

Cement wieloskładnikowy

Skład każdego z 27 wyrobów z grupy cementów powszechnego użytku powinien być zgodny z tablicą 1.

UWAGA Dla jasności definicji - wymagania dotyczące składu odnoszą się do sumy wszystkich składni­ków głównych i drugorzędnych. Gotowy cement jest rozumiany jako składniki główne i składniki drugo­rzędne oraz niezbędny siarczan wapnia (patrz 5.4) i wszystkie dodatki (patrz 5.5).

12

Tablica 1 - 27 wyrobów grupy cementów powszechnego użytku

stronica 12 EN 197-1:2000

										Skład (udział w procentach masy a)
												Składniki główne																								Skład-
		Nazwy 27 wyrobów								pucolana				popiół													wapień									niki
Główne					żużel			pył						lotny																						drugo-
rodzaje		(rodzajów cementu		klinkier	wielko-			krze-				naturał-												lupek												rzęd-
		powszechnego użytku)			pieco-			mion-		natura 1-				krze-							wa-			palony
												na		mion-							pien-															ne
					wy			kowy		na		wypala-
												na		kowy							ny
				K	S			Ob		P		Q		V							W			T			L						LL
	GEM l	cement	GEM I	95-100								-		-							-			-			-						-			0-5
		portlandzki			-			-		-
		cement	GEM II/A-S	80-94	6-20			-		-		-		-							-			-			-						-			0-5
		portlandzki
		żużlowy	GEM II/B-5	65-79	21-35			-		-		-		-							-			-			-						-			0-5
		cement
		portlandzki	GEM II/A-O	90-94	-			6-10		-		-		-							-			-			-						-			0-5
		krzemion-
		kowy
			GEM II/A-P	80-94	-			-		6-20		-		-							-			-			-						-			0-5
		cement	GEM II/B-P	65-79						21-35																										0-5
		portlandzki			-			-				-		-							-			-			-						-
		pucolano-	GEM II/A-Q	80-94	-			-		-		6-20		-							-			-			-						-			0-5
		wy
			GEM II/B-Q	65-79	-			-		-		21-35		-							-			-			-						-			0-5
			GEM II/A-V	80-94	-			-		-		-		6-20							-			-			-						-			0-5
		cement	GEM II/B-V	65-79	-			-		-		-		21-35							-			-			-						-			0-5
	GEM II	portlandzki
		popiołowy	GEM II/A-W	80-94	-			-		-		-		-							6-20			-			-						-			0-5
			GEM II/B-W	65-79	-			-		-		-		-				21-35							-			-						-			0-5
		cement	GEM II/A-T	80-94	-			-		-		-		-							-			6-20			-						-			0-5
		portlandzki
		łupkowy	GEM II/B-T	65-79	-			-		-		-		-							-			21-35			-						-			0-5
			GEM II/A-L	80-94	-			-		-		-		-							-			-			6-20						-			0-5
		cement	GEM II/B-L	65-79	-			-		-		-		-							-			-			21-35						-			0-5
		portlandzki
		wapienny	GEM II/A-LL	80-94	-			-		-		-		-							-			-			-			6-20						0-5
			GEM II/B-LL	65-79	-			-		-		-		-							-			-			-			21-35						0-5
		cement	GEM II/A-M	80-94		<-------------6-20																									>						0-5
		portlandzki
		wielo-
		składnika-	GEM II/B-M	65-79		<--------------21-35---------" ------>																															0-5
		wy'
			GEM liliA	35-64	36-65			-		-		-		-							-			-			-						-			0-5
	GEM III	cement	GEM III/B	20-34	66-80																-			-			-						-			0-5
		hutniczy						-		-		-		-
			GEMIII/G	5-19	81-95			-		-		-		-							-			-			-						-			0-5
		cement	GEM IV/A	65-89	-					<-----11-35----->														-			-						-			0-5
GEM IV		puco la-
		nowy'	GEM IV/B	45-64	-					<-----36-55----->														-			-						-			0-5
		cement	GEM VIA	40-64	18-30			-		<----18-30--->											-			-			-						-			0-5
	GEMV	wiela-
		składniko-	GEM V/B	20-38	31-50			-		<---31-50---->											-			-			-						-			0-5
		wy'
a	Wartości w tablicy odnoszą się do sumy składników głównych i składników drugorzędnych.
b	Udział pyłu krzemionkowego jest ograniczony do 10 %.
c	W cementach portlandzkich wieloskładnikowych GEM II/A-M i GEM II/B-M, w cementach pucolanowych GEM IV/A i GEM IV/B i w cementach wielo-
	składnikowych GEM VIA i GEM V/B - główne składniki inne niż klinkier należy deklarować poprzez oznaczenie cementu (przykład patrz rozdział 8).

13

stronica 14 EN 197-1:2000

Tablica 3 - Wymagania chemiczne podane jako wartości charakterystyczne

1

2

3

4

5

Właściwość

Metoda

Rodzaj

Klasa

Wymagania a

badania

cementu

wytrzymałości

Strata prażenia

EN 196-2

CEM I

wszystkie

:::: 5,0 %

CEM III

Pozostałość nierozpusz-

EN 196-2 b

CEM I

wszystkie

:::: 5,0 %

czalna

CEM III

32,5 N

CEM I

32,5 R

::::3,5%

CEM II c

42,5 N

Zawartość siarczanów

EN 196-2

CEMIV

42,5 R

Uako S03)

CEM V

52,5 N

52,5 R

::::4,0 %

CEMlll^d

wszystkie

Zawartość chlorków

EN 196-21

wszystkie e

wszystkie

:::: 0,10 % f

Pucolanowość

EN 196-5

CEMIV

wszystkie

wynik pozytywny

a

Wymagania podano jako procent masy gotowego cementu.

b

Oznaczanie pozostałości nierozpuszczalnej w kwasie chlorowodorowym i węglanie sodu.

c

Cement rodzaju CEM II/B- T może zawierać do 4,5 % siarczanów we wszystkich klasach wytrzymałości.

d

Cement rodzaju CEM III/C może zawierać do 4,5 % siarczanów.

e

Cement rodzaju CEM III może zawierać więcej niż 0,10 % chlorków, lecz wówczas maksymalną zawartość

chlorków należy podać na opakowaniu i/lub w dokumencie dostawy.

f

Dla zastosowań do betonu sprężonego mogą być produkowane cementy, dla których wartość wymagania doty-

cząca zawartości chlorków jest niższa. Wówczas wartość 0,10 % należy zastąpić tą niższą wartością i podać ją

w dokumencie dostawy.

7.4 Wymagania dotyczące trwałości

W wielu zastQsowaniach, szczególnie w surowych warunkach środowiskowych, wybór cementu ma wpływ na trwałość betonu, zaprawy i zaczynów, tj. mrozoodporność, odporność chemiczną i ochronę zbrojenia.

Wybór cementu z EN 197-1, szczególnie pod względem rodzaju i klasy wytrzymałości dla różnych zastoso­wań i klas ekspozycji, powinien uwzględniać odpowiednie normy illub przepisy dotyczące betonu lub zaprawy przyjęte w miejscu stosowania.

8 Oznaczenie normowe

Cementy CEM powinny być identyfikowane przez, co najmniej, nazwę rodzaju cementu według tablicy 1 oraz liczby 32,5, 42,5 lub 52,5 wskazujące klasę wytrzymałości (patrz 7.1). W celu wskazania klasy wytrzymałości wczesnej powinna być dodana, odpowiednio, litera N lub litera R (patrz 7.1).

PRZYKŁAD 1

Cement portlandzki odpowiadający EN 197-1, o klasie wytrzymałości 42,5 i wysokiej wytrzymałości wczesnej jest identyfikowany przez:

Cement portlandzki EN 197-1 - CEM 142,5 R

PRZYKŁAD 2

Cement portlandzki wapienny, zawierający między 6 % a 20 % masy wapienia, o zawartości TOC nie przekracza­jącej 0,50 % masy (L), o klasie wytrzymałości 32,5 i normalnej wytrzymałości wczesnej jest identyfikowany przez:

Cement portlandzki wapienny EN 197-1 - CEM III A-L 32,5 N

PRZYKŁAD 3

Cement portlandzki wieloskładnikowy zawierający granulowany żużel wielkopiecowy (S), popiół lotny krze­mionkowy (V) i wapień (L) w łącznej ilości między 6 % a 20 % masy - o klasie wytrzymałości 32,5 i o wysokiej wytrzymałości wczesnej jest identyfikowany przez:

Cement portlandzki wieloskładnikowy EN 197-1 - CEM II/A-M (S-V-L) 32,5 R

15