Okresy rozwojowe w życiu człowieka

Pojęcie rozwoju osobniczego (ontogeneza) człowieka określamy jako przemiany rozwojowe organizmu, które zachodzą od chwili poczęcia

( tzn. zapłodnienia komórki jajowej przez plemnik – powstanie zygoty) do kresu życia w starości ( śmierci).

Cały okres rozwojowy w życiu człowieka dzieli się na dwa zasadnicze etapy: okres życia płodowego (wewnątrzmacicznego, czyli tzw. prenatalny)

oraz okres życia popłodowego (poza organizmem matki).

Okres życia płodowego dzieli się na:

• fazę jaja płodowego (do 15dni)

• fazę zarodka (16-85dnia)

• fazę płodu (86 do chwili narodzin dziecka)

W okresie życia popłodowego wyróżnia się:

• okres noworodkowy,

• okres niemowlęcy,

• okres poniemowlęcy,

• dzieciństwo,

• dojrzewanie,

• dorosłość,

• starość.

Faza zarodkowa

W fazie zarodka ma miejsce tworzenie się układów i narządów w dalszym rozwoju następują jedynie zmiany wielkości,
a nie powstawanie nowych właściwości. Jako pierwsze tworzą się warstwy zarodkowe, które są materiałem formującym wszystkie narządy i tkanki.

Warstwy te to: ektoderma, mezoderma i endoderma. Z pierwszej z nich powstają: naskórek, włosy, paznokcie, tkanka nerwowa itp.

Z warstwy środkowej mezodermy, powstaje skóra, mięśnie, narządy krążenia i wydalania. Natomiast z endodermy,
powstaje tchawica, grasica, trąbka Eustachiusza. W tej fazie rozwijają się również oczy, uszy, usta (z małą żuchwą),
nos (zaopatrzony jest w pojedynczy przewód), głowa (bardzo duża i silnie wychylona do przodu).
Kończyny są stosunkowo bardzo małe i cienkie, górne i dolne początkowo bardzo podobne do siebie.
Tułów jest wydłużony i zaokrąglony, zaopatrzony w dość długi ogon (który ulega potem redukcji).
Budowa serca jest już wyraźna, w końcu trzeciego tygodnia przejawiają się już skurcze mięśni.

Znaczne rozmiary przybiera wątroba, która zaczyna wydzielanie żółci. Stopień zróżnicowania narządów płciowych pozwala na rozróżnienie płci.

Faza zarodkowa kończy się około 8 tygodnia. Zarodek waży wtedy około 1 kg i ma 23 mm długości oraz posiada zaawansowane zawiązki wszystkich organów.

Faza płodu
Rozwijają się narządy wewnętrzne do postaci umożliwiającej życie poza organizmem matki. W trzecim miesiącu wyraźna jest już praca nerek, pracuje także serce płodu. Jest to okres, kiedy płód ma około 10 cm. Jego palce są w pełni wykształcone. Można określić płeć dziecka za pomocą badania ultrasonograficznego USG. Praca serca wyczuwalna jest nawet poprzez ciało matki, rytm jest około dwukrotnie szybszy aniżeli matki. W okresie płodowym formuje się już czucie skórne, odczuwanie bodźców termicznych, smaku, węchu, słuchu, ukształtowany zostaje narząd równowagi. Rozpoczyna się wtedy ssanie kciuka. Płód ma delikatne brwi i rzęsy. Staje się podobny do noworodka. Okres płodowy jest najbardziej dynamicznym etapem rozwojowym w życiu dziecka. Jest to okres bardzo ważny dla prawidłowego rozwoju i zdrowia dziecka po urodzeniu, a nawet dla jego życia.

Okres życia popłodowego

Okres noworodkowy

Noworodkiem nazywamy dziecko urodzone po 22 tygodniu ciąży, ważące ponad 500g aż do ukończenia 28 dnia życia. Okres utraconej równowagi nazywany jest okresem przełomu. Okresami przełomu są: noworodkowy, poniemowlęcy i dojrzewania płciowego. Okresami równowagi są: niemowlęcy, dziecięcy, młodzieńczy. Dziecko rodzi się z wykształconymi narządami zmysłów.

Okres niemowlęcy

Niemowlę to dziecko od urodzenia do końca pierwszego roku życia. W czasie tego okresu następuje zdumiewający wzrost i rozwój. Niemowlę ma charakterystyczny wygląd. Posiada ono stosunkowo dużą głowę, krótką szyję, duży tułów. Dziecko w tym okresie posiada obfitą tkankę tłuszczową nadającą mu okrągłe zarysy.

Okres poniemowlęcy

Wiek poniemowlęcy przypada na drugi i trzeci rok życia. Tempo rozwoju somatycznego jest teraz znacznie wolniejsze. Zmniejsza się zapotrzebowanie na pokarmy, znika podskórna tkanka tłuszczowa. Dziecko staje się znacznie szczuplejsze, ale za to sprawniejsze. Uzębienie mleczne ustala się w pełnym zakresie (20 zębów). W związku z tym zmienia się sposób żywienia dziecka, które coraz bardziej przechodzi z pokarmów papkowatych i półstałych na stałe.

Dzieciństwo

Początek okresu dzieciństwa ustala się z chwilą, gdy dziecko na tyle wydoroślało, że porusza się swobodnie (chodzi, biega), dość łatwo porozumiewa się z otoczeniem za pomocą mowy, świadomie oddaje mocz i stolec oraz ma wszystkie zęby mleczne. Ze względów praktycznych wyróżnia się w nim podokresy przedszkolny i szkolny.

Wiek przedszkolny - trwa od trzeciego do siódmego roku życia. Jego cechą jest dalsza, stopniowa zmiana sylwetki dziecka - głowa powiększa się nieznacznie, wzrasta wyraźnie tułów i kończyny. Pod koniec szóstego roku życia sylwetka dziecka nabiera pewnych cech typowych dla danej płci: u chłopców ulega rozrostowi pas barkowy, u dziewcząt pas biodrowy. Kości i mięśnie rosną szybko. Ich czynności bardziej zbliżają się do funkcji organizmu dojrzałego. W następnym okresie rozwojowym ulega on regresji. Pod koniec wieku przedszkolnego rozpoczyna się zmiana uzębienia mlecznego na stałe. Prawidłowo rozwijające się dziecko we wczesnym wieku przedszkolnym powinno posiadać zdolność koordynacji ruchów. W ostatniej fazie okresu przedszkolnego zwiększają się przejawy woli i możliwości opanowania reakcji impulsywnych, umiejętności zorganizowanej zabawy z rówieśnikami, przestrzeganie norm moralno – społecznych, a także umiejętność podporządkowania się wymaganiom życia zbiorowego. Wiek szkolny - zamyka się w szerokich granicach wieku od siódmego do około dwunastego roku życia, dlatego też różnice rozwojowe u dzieci końcowych roczników tego okresu są bardzo znaczne. Dotyczy to zarówno rozwoju somatycznego, jak i psychicznego oraz społecznego.Ważną cechą somatyczną okresu szkolnego jest rozwój uzębienia stałego. Wyraźnie zaznacza się szereg różnic w rozwoju somatycznym, zależnych od płci. Dotyczy to zarówno tempa, jak i rytmu rozwoju fizjologicznego.

Dojrzewanie

Dojrzewanie to okres między dzieciństwem a dorosłością. Dzieli się na trzy fazy:

• przygotowawcza faza przedpokwitaniowa (prepubertalna) - trwa około 2 lata, początek pokwitania ma przebieg utajony i rozpoczyna się między
6 a 8 rokiem życia, stopniowo nasilając się.

• faza dojrzewania właściwego (pubertalna) - trwa około 5 lat, pomiędzy 11. a 16. rokiem życia,

• popokwitaniowa faza dorastania (postpubertalna) - w większości przypadków ma miejsce między 18. a 25. rokiem życia.

W tym czasie następuje zakończenie wzrastania uzębienia stałego. Dojrzewanie dziewcząt Proces dojrzewania u dziewcząt zaczyna się około 10. roku życia. Pojawia się owłosienie pachowe. Zaczynają się formować piersi. Ostatnia faza okresu dojrzewania to faza dorastania. U dziewczynek zaczyna się około 15-16 roku życia i trwa do 18 roku życia. Dojrzewanie chłopców Fizjologia chłopca jest zupełnie różna do fizjologii dziewczynki, dlatego też dojrzewanie ich wygląda zupełnie inaczej. Chłopcy inaczej dojrzewają niż dziewczynki, później wchodzą we wszystkie fazy dojrzewania, późniejszy jest też szczyt szybkości wrastania. U chłopców szczyt skoku pokwitaniowego występuje około 14. roku życia. Okres młodzieńczy (wczesnej dorosłości) to okres stabilizacji i osiągnięcia harmonii. Okres wczesnej dorosłości to przede wszystkim usamodzielnienie. Wiąże się z tym nagły wybór partnera i konieczność przystosowania się do życia w nowych warunkach, a często także przyjęcie na siebie roli rodzica. Jest to okres pracy zawodowej i podwyższania kwalifikacji. W tym czasie wybiera się również styl życia. Okres dojrzałości trwa od 20 – 25 lat do 40 lat. Pod koniec okresu dojrzałości ma miejsce tzw. przekwitanie, czyli proces odwrotny do pokwitania. Wiek średni charakteryzuje się zmianami fizjologicznymi, które wiążą się z procesem starzenia. Rozpoczyna się proces utraty zębów, pojawiają się zmarszczki, siwe włosy, zmniejsza się aktywność fizyczna.

Starość

Okres starości to proces starzenia się, który postępuje stopniowo, powodując z wiekiem zmiany w funkcjonowaniu i strukturze organizmu.

Czas, w jakim mają miejsce zmiany inwolucyjne dzielony jest na podokresy:

• przedstarczy - trwający od ok. 50 do ok. 60 roku życia;

• wczesnej starości - mieści się między 65 a 74 rokiem życia;

• późnej starości - mieszczący się w granicach 75- 84 roku życia;

• sędziwości - po 85 roku życia;