ęłęóCechy biologiczne i motoryczne dziecka w okresie przedszkolnym i wczesnoszkolnym

ęłęóWczesny 3-4 lat, średni 4-5,5, późny 5.5-7 lat.

3-4lat: mało samodzielne, opanowały podstawy gramatyczne języka, myślenie sensoryczno - motoryczne, rozwiązuje zadania ruchowo spostrzeżeniowe, nie potrafią - zatrzymać uwagi na jednym przedmiocie, szybko zmieniają zainteresowanie, labilność - niestałość emocji i uczuć.

5 lat impulsywne agresywne, niezrównoważone lubią towarzystwo, dzieci garną się do grupy, zadają mnóstwo pytań, żywe, ruchliwe, dociekliwe, wścibskie, jego doświadczenia ruchowe i umysłowe są coraz żywsze, ale poznanie świata nadal powierzchniowe.

6lat: żywe zainteresowanie przyrodą, pracą ludzi, bliższym i dalszym otoczeniem, lepiej przystosowane do pracy w zespole, zdolne do dużego wysiłku i dużego skupienia uwagi na jednej rzeczy, spełnia drobne posługi w domu, bardziej opanowane i mniej impulsywne.

Wczesnoszkolny: rozwinięta sprawność pracy, organizm dziecka ogólnie wzmocniony, nadal dojrzewają komórki mózgowe. przewaga wewnętrznego rozrastania się organizmu nad wzrostem przyrost wagi powolny i stale, uzębienie - wyrastanie stałych zębów, mięśnie duże rozwijają się wcześniej niż drobne, dlatego dużo ruchów szybkich i zbytecznych, duża potrzeba ruchu, ulepsza się praca systemu oddechowego, wzrasta pojemność i trwałość zapamiętywania, zwiększa się pojemność pamięci, brak samokontroli i umiejętności oceny, nabieranie umiejętności skupienia, ukierunkowanie myślenia na zdobywanie wiedzy.

ęłęóCechy biologiczne, psychiczne i motoryczne noworodka i niemowlęcia

ęłęóPo urodzeniu wiotkość tkanek ciała i duże napięcia mięśni kończyn, dłonie ma stale zaciśnięte, zachowania charakterystyczne: odruch ssania, odruch Morro, odruch zaciskania palców. Widzi i potrafi wodzić wzrokiem, dobrze słyszy.

2 miesiąc: nie potrafi stale trzymać głowy, kończyny zaczynają się rozluźniać, zaciskanie palców nie jest tak gwałtowne, potrafi zlokalizować hałas, wydaje dźwięki, uśmiecha się na widok znajomych twarzy - uśmiech świadomy.

3 miesiąc - podnosi głowę leżąc na plecach, przebiera nóżkami, lubi towarzystwo, odwraca głowę w kierunku hałasu.

4 miesiąc - na siedząco ma wyprostowane palce, prosto trzyma głowę, gaworzy - wydaje dźwięki zaczyna podnosić przedmioty do ust.

5 miesiąc: samo odwraca się na plecy, świadomie chwyta przedmioty.

6 miesiąc - unosi się na rękach, zaczyna samodzielnie siadać , zaczyna posługiwać się palcami, dźwięki przypominają sylaby.

8 miesiąc - samodzielnie siedzi, rzuca przedmioty, powtarza sylaby, obiektem miłości jest matka, płacze widząc obcych.

10 miesiąc - chodzi na czworakach, wstaje samodzielnie, wykonuje kilka kroków, podaje przedmioty innej osobie, rozumie ogólny sens zdania.

12 miesiąc- nie wkłada już przedmiotów do ust, może wymówić 2 lub 3 słowa, lubi wzbudzać zainteresowanie swoją osobą, bardzo towarzyskie. Dziecko zaczyna chodzić samodzielnie w 12-16 miesiącu, 24 miesiąc mówi tzn. łączy kilka słów.

ęłęóCo to jest cykl komórkowy, jego fazy, co się z nim dzieje?

ęłęóCykl komórkowy - podział komórkowy (amitoza, mitoza, mejoza) AMITOZA- podział bezpośredni, polega na przewężeniu jądra, centrosomów i cytoplazmy. Charakterystyczny dla form niższych (bakterie, glony itp.)

MITOZA - podział zachodzący w komórkach somatycznych, celem jest równomierny podział chromatyd do potomnych komórek. Składa się z interfazy i mitozy - właściwego podziału. W interfazie wyróżniamy okres syntezy S i 2 krótsze okresy G1 i G2.

PROFAZA - rozejście centrioli do biegunów, miedzy nimi zostaje wytworzona nić wrzeciona podziałowego. Zanika błona jadrowa i jąderko. Z chromatyny tworzą się chromosomy.

METAFAZA - chromosomy ustawiają się w płaszczyźnie równikowej komórki. Do centromerów przyłączają się włókienka wrzeciona podziałowego.

ANAFAZA - podział centromeru w wyniku skracania wrzeciona podziałowego chromosomy potomne przesuwają się w kierunku przeciw ległych biegunów.

TELOFAZA - chromosomy despiralizują się odtworzona błona jądrowa i jąderko.
Po zakończeniu telofazy zwykle następuje podział cytoplazmy, czyli cytokineza. W stadium międzypodziałowym (interfazie) następuje replikacja DNA (czyli podwojenie) umożliwiajace następny podział jądra. Przebieg mitozy jest podobny w komórkach roślinnych i zwierzęcych.

MEJOZA - dwukrotny podział komórki zachodzący u człowieka w gonadach w wyniku czego powstają gamety. Podział redukcyjny w wyniku którego powstają dwa jądra haploidalne. Składa się z 4 faz.

LEPTOTEN - w wyniku spirylizacji chromatyny w jądrze następuje wyodrębnienie chromosomów.

ZYGOTEN - chromosomy homologiczne układają się parami.

PACHYTEN - chromosomy grubieją i skracają się, chromosomy homologiczne skracają się wokół siebie.

DIPTOTEN - ramiona chromosomów rozdzielają się wzdłużnie na dwie chromatydy. Diakineza - zanika otoczka jądrowa, a chromosomy ulegają dalszemu pogrubieniu. METAFAZA - połączone chromosomy homologiczne ustawiają się w płaszczyźnie równikowej komórki.

ANAFAZA - chromosomy homologiczne przesuwają się do przeciwległych biegunów komórki.

TELOFAZA - tworzą się dwie komórki potomne o zredukowanej do "n" liczbie chromosomów.

ęłęóEugenika

ęłęóEugenika (gr. eugenés ‘dobrze urodzony, szlachetny’)

Eugenika to nauka zakładająca możliwość doskonalenia cech dziedzicznych człowieka, której celem jest utrwalenie cech dodatnich i eliminowanie negatywnych np. chorób dziedzicznych.


Eugenika:

- zapobiega rozmnażaniu się osobników słabych (z wadami genetycznymi)

- dąży do tworzenia korzystnych warunków dla rozwoju osobników o dodatnich cechach genetycznych.

- Eugenika negatywna - dąży do eliminacji szkodliwych genów z populacji ludzkich.

- Eugenika pozytywna - zmniejszenie ryzyka pojawienia się ludzi z defektem genetycznym.

ęłęóKonflikt grupowy krwi RH

ęłęóWyróżniamy 4 grupy krwi: A,B,AB,0.

Konflikt serologiczny polega na niezgodności biochemicznej krwi matki i płodu. Sytuacja taka pojawia się wówczas gdy matka jest typu Rh - , czyli nie ma na powierzchni erytrocytów antygenu D, a dziecko odziedziczyło po ojcu allel antygenu D i jest typu Rh +. Gdy dochodzi do wymieszania krew płodu przedostaje się do krwiobiegu matki powoduje w jej krwi aktywizację limfocytów, które podejmują wytwarzanie przeciwciał anty –D. Przeciwciała gdy dostają się do płodu krwi powodują rozpad zaatakowanych erytrocytów oraz uwalnianie hemoglobiny płodu do osocza. W takiej sytuacji dochodzi Do nieprawidłowości w rozwoju płodu, nawet do poronienia.


Do niezgodności serologicznej dochodzi w następujących sytuacjach:

ęłęó

Grupa matki	Grupa noworodka
0 (przeciwciała anty A, anty B)	A B
A (przeciwciała anty B)	B AB
B (przeciwciała anty A)	A AB
AB (brak przeciwciał)	Konfliktu nie ma

ęłęóMechanika oddychania, pojemność życiowa płuc

ęłęóPłuca – to narządy parzyste (płuco prawe i lewe) należące do układu oddechowego. W płucach odbywa się wymiana gazowa, czyli oddychanie.

Częstość oddychania u ludzi dorosłych zdrowych wynosi 16-18 razy na 1 minutę, 20-30 razy u dzieci, 30-35 u noworodka.

W mechanizmie oddychania rozróżnia się fazę czynną –wdech i fazę bierną – wydech.

Wdech- wywołany jest skurczem mięśni wdechowych tj. Przepony i mięśni międzyżebrowych. W czasie wdechu przepona obniża się, a mięśnie międzyżebrowe zewnętrzne unoszą klatkę piersiową ku górze i ku przodowi. To obniżenie ciśnienia w jamach opłucnych powoduje rozciągnięcie elastycznej tkanki płucnej i spadek ciśnienia w pęcherzykach płucnych. W tym czasie dla wyrównania ciśnienia powietrze atmosferyczne wdziera się o płuc przez drogi oddechowe.

Wydech-spowodowany jest rozkurzem mięśni oddechowych. Elastyczna klatka piersiowa opada pod wpływem własnego ciężaru, natomiast przepona unosi się ku górze, wskutek zmniejszenia się wymiarów klatki piersiowej i jam opłucnowych, powietrze z płuc zostaje wypchnięte za zewnątrz, a miąższ płuc, dzięki swej elastyczności powraca do poprzedniego stanu.

Całkowita pojemność płuc - to cała objętość powietrza zawartego w płucach. Dzieli się ją na:

a). pojemność wdechową, którą określa pojemność powietrza wciąganego do płuc w czasie najgłębszego wdechu, po spokojnym wydechu.

b). pojemność zalegającą czynnościową - pojemność powietrza pozostająca w płucach przy spokojnym wydechu.

POJEMNOŚĆ ŻYCIOWA PŁUC – człowiek dorosły wykonuje przeciętnie 18 oddechów na minutę pobierając i wydychając jednorazowo około 500cm3 powietrza – jest to powietrze oddechowe. Przy silnym wdechu można do płuc wciągnąć jeszcze około 1500cm3, jest to tzw. powietrze zapasowe, w sumie pojemność życiowa płuc wynosi 3500cm3. w płucach pozostaje zawsze powietrze zalegające (około 1000cm3) całkowita pojemność płuc równa jest pojemności życiowej plus powietrze zalegające czyli 4500cm3.

ęłęóOdruchy

ęłęóOdruch - to automatyczna reakcja narządu wykonawczego (efektora) na bodziec zewnętrzny lub wewnętrzny, zachodząca przy udziale ośrodkowego układu nerwowego.

Każdy odruch rozpoczyna się pod wpływem bodźca działającego na wyspecjalizowane struktury zwane receptorami. Receptory są rozmieszczone na powierzchni skóry, w mięśniach, narządach wewnętrznych oraz w narządach zmysłów.

Łuk odruchowy – to droga od receptora do narządu wykonawczego

Pierwszym naukowcem, który zajmował się badaniem odruchów, był rosyjski fizjolog I.P.Pawłow (1849-1936). Za swoje dokonania w tej dziedzinie otrzymał w 1904 roku nagrodę Nobla.

Wszystkie odruchy można podzielić na:

Odruchy bezwarunkowe – są to odruchy wrodzone, wykonywane automatycznie, bez udziału naszej woli. Odbywają się one za pośrednictwem rdzenia kręgowego oraz podkorowych części mózgu. Odruch ten jest podstawowy dla utrzymania życia.

Przykładami odruchów bezwarunkowych są na przykład:

- zwężenie źrenicy pod wpływem silnego bodźca świetlnego

- cofnięcie ręki po ukłuciu ostrym przedmiotem

- wymioty, na przykład po dotknięciu twardym przedmiotem tylnej ściany gardła.

Odruch babińskiego - jest to odruch bezwarunkowy polegający na odgięciu do góry palucha i zgięciu pozostałych palców stopy podczas drażnienia skóry podeszwy.

Odruchy warunkowe – są to odruchy nabyte (wyuczone), w których zasadniczą rolę odgrywa kora mózgowa. Powstają one w trakcie rozwoju i życia osobniczego na skutek wielokrotnego kojarzenia bodźca bezwarunkowego (wywołującego odruch bezwarunkowy) z bodźcem obojętnym. kojarzenie to jest możliwe gdy oba bodźce występują w tym samym momencie lub jeden z nich poprzedza drugi. przykładem na powstawanie odruchu warunkowego jest doświadczenie przeprowadzone na psach przez Pawłowa. Udowodnił on, nie tylko, że bodziec bezpośredni (np. pokarm) powoduje wydzielanie śliny u psa, ale zwierzę można nauczyć reagowania na zupełnie inny, nieswoisty bodziec (np. dźwięk dzwonka, światło).

ęłęó

ęłęóOpisowa definicja życia

ęłęóTrzy aspekty:

- biologiczny: widzi w procesach życiowych pewne prawidłowości, tak w rozwoju ontogenycznym (osobniczym), jak i filogenetycznym (historycznym), począwszy od istot najprostszych po najbardziej złożone.

- fizykochemiczny: prowadzi do poznania procesów fizycznych i chemicznych przebiegających w żywych organizmach na różnych poziomach organizacji

- funkcjonalny: w którym badane są rozmaite typy wzajemnych oddziaływań: komórek, tkanek, organów, organizmów, zespołów organizmów

Dla biologa życie jest formą istnienia materii o specyficznej przemianie energii. Istota życia polega na potoku przemian biochemicznych i energetycznych. Z ich ustaniem ginie życie.

Bibliografia:

A. Kuśka: Biomedyczne podstawy rozwoju i wychowania

ęłęóPodstawowe pojęcia związane z zapłodnieniem, rozwojem zarodkowym i płodowym człowieka

ęłęóZapłodnienie – jest to proces połączenie się komórki żeńskiej ( komórki jajowej) z komórką rozrodczą męską (plemnikiem), w wyniku czego powstaje zapłodniona komórka – zygota

Komórka jajowa – to żeńska komórka rozrodcza dojrzewająca w jajniku, u człowieka ma masę ok. 250 razy większą od masy plemnika. Zbudowana jest z jądra, błony przeźroczystej i osłonki promienistej. Nie ma zdolności do poruszania się.

Plemnik - komórka rozrodcza męska, wytwarzana w jądrach, wchodząca w skład płynu nasiennego (nasienia). Dojrzałe plemniki składają się z: główki, wstawki oraz witki, za pomocą której się poruszają.

Zbliżenie się plemników do komórki jajowej nosi nazwę zaplemnienia. Do wnętrza komórki jajowej wnika główka tylko jednego plemnika. Materiał jądrowy zawarty w główce plemnika łączy się z jądrem komórki jajowej, tworząc zygotę – macierzystą komórkę zarodka (zapłodnienie).

Zapłodnione jajo żywi się przez pierwsze dni własnymi zapasami oraz substancjami odżywczymi, pochodzącymi z wydzieliny gruczołów błony śluzowej jajowodu. Przesuwając się wzdłuż jajowodu dzieli się kolejno na 2, 4, , 8, 16 itd. Komórek. Około 4 dnia od momentu zapłodnienia jajo wchodzi do macicy a ok. 6-8 dnia zagnieżdża się w błonie śluzowej macicy.

Bruzdkowanie – to etap, w którym z zygoty na skutek wielokrotnych podziałów powstaje wielokomórkowy „twór”

Gastrulacja – to etap, w którym komórki podobne do siebie przemieszczają się razem i różnicują

Z warstwy zewnętrznej (ektodermy) rozwija się: układ nerwowy, naskórek, włosy, paznokcie, narządy wzroku i słuchu, przysadka mózgowa, gruczoły skórne.

Z warstwy środkowej (mezodermy) powstają: kości, mięśnie, tkanka łączna, krew, narządy moczowo-płciowe.

Z warstwy wewnętrznej (endodermy) powstają: przewód pokarmowy, wątroba, płuca, trzustka

Łożysko wytwarza się około 4 tygodnia po zagnieżdżeniu się zarodka. Za pomocą łożyska zarodek pobiera pokarm, tlen, dostarczany z krwią matki, wydala szkodliwe produkty przemiany materii. Płód połączony jest z łożyskiem tzw. pępowiną – o długości ok.50cm odchodzącą od jego pępka.

Rozwój zarodkowy – to okres rozwoju od momentu zagnieżdżenia się zapłodnionego jaja w błonie śluzowej macicy do końca ósmego tygodnia. Dziecko w najwcześniejszym okresie rozwoju nazywamy zarodkiem (embrionem)

Od 3 miesiąca rozwoju zarodek nazywa się płodem.

Okres od dziewiątego tygodnia do końca ciąży nazywa się okresem płodowym.

ęłęóPokarm i jego składniki, wartość odżywcza i energetyczna pokarmu

ęęłęóPożywienie (pokarm) - to substancje pobierane z otoczenia przez organizm roślinny lub zwierzęcy stanowiące materiał budulcowy i energetyczny organizmu. Prawidłowe pożywienie powinno zaspokajać ilościowe i jakościowe zapotrzebowanie energetyczne ustroju i zawierać trzy podstawowe grupy składników pokarmowych: budulcowe, energetyczne, zapasowe oraz regulacyjne i wodne.

Dzienne zapotrzebowanie na białka, jako źródła związków azotu, wynosi około 70g, z tego połowa powinna być pokryta przez białka pełnowartościowe. Składniki mineralne stanowią około 4% ciężaru ciała i spełniają w organizmie człowieka role budulcową oraz regulacyjną. Zapotrzebowanie na sole mineralne jest różne i zależy od wieku.

Materiałami do budowy elementów kostnych są przede wszystkim sole Ca i P, dzienne zapotrzebowanie na Ca u dorosłych wynosi około 1g dla dzieci i młodzieży, oraz 2g dla kobiet karmiących w ciąży. Dzienne zapotrzebowanie na Fe u dzieci i młodzieży wynosi około6-12mg, a u dorosłego około 12-15mg – składniki energetyczne muszą pokryć dobowe wydatki energetyczne pokarmu.

Znajdując ogólną ilość energii, wydatkowaną na całkowitą przemianę materii, łatwo można obliczyć ile składników pokarmowych należy dostarczyć, aby utrzymać w równowadze bilans przemiany materii. Główną grupę tych składników stanowią węglowodany, na które dzienne zapotrzebowanie wynosi około 400-500g.

ęłęóBudowa wybranych odcinków przewodu pokarmowego i ich funkcja w procesie trawienia i wchłaniania pokarmu

ęłęóUkład pokarmowy (układ trawienny)

- jest to zespół narządów służących do przyjmowania pokarmów, rozkładania większych substancji pokarmowych na mniejsze za pomocą enzymów trawiennych a następnie wchłaniania ich do krwi.

Przewód pokarmowy zbudowany jest z:

- jamy gębowej – początek układu pokarmowego

- gardzieli,

- przełyku - część przewodu pokarmowego łącząca gardło z żołądkiem

- żołądka – narząd układu pokarmowego, który stanowi przejściowy zbiornik i miejsce częściowego trawienia pokarmu.

- jelita, zróżnicowanego na: dwunastnicę, jelito cienkie i jelito grube.

W jamie gębowej znajduje się język, także zęby, język pełni głównie funkcje zmysłowe, zaś zęby służą do rozdrabniania pokarmu ślinianki wydzielają do światła jamy gębowej ślinę, zawarta w niej amylaza powoduje wstępny rozkład wielocukrów na dwucukry. Z jamy gębowej rozdrobniony pokarm przechodzi przez silnie umięśnioną gardziel. Tu połykanemu kęsowi zostaje nadany kierunek, aby nie dostał się do dróg oddechowych.

Przełyk – skurcze mięśni powodują ruchy robaczkowe przełyku, dzięki czemu jest czynnie transportowany do żołądka.

Żołądek -przedstawia rozszerzoną część przewodu pokarmowego w której pokarm zalega dłuższy czas podlegając trawieniu. Jego środowisko jest kwaśne, dzięki obecności kwasu solnego. Tego rola polega na wyjałowieniu pokarmu, częściowej denaturacji białka i uaktywnieniu enzymów w soku żołądkowym znajdują się enzymy trawienne: Pepsyna – rozkładająca białko do wielocząsteczkowych peptydów. Podpuszczka – powoduje ścinanie się kazeiny – białka mleka. Lipidy żołądkowe rozkładają tłuszcz. Nadtrawiony w żołądku pokarm trafia do jelita jego początkowym odcinkiem jest dwunastnica, do której uchodzą przewody trzustki i wątroby. Strawiony pokarm pod wpływem enzymów soku trzustkowego pokarm przechodzi do jelita cienkiego – główne miejsce trawienia.

Wchłanianie polega na przenikaniu produktów pokarmowych ze światła jelita do światła naczyń krwionośnych lub limfatycznych. Nie strawione i nie wchłonięte w jelicie cienkim składniki pokarmu przechodzą do jelita grubego, gdzie tamowane są z nich masy kałowe. Wchłanianie może być bierne (na zasadzie dyfuzji) albo czynne (z wykorzystaniem pewnych ilości energii).

Zespół upośledzonego wchłaniania, to schorzenie polegające na znacznym upośledzeniu wchłaniania substancji pokarmowych z jelita cienkiego. Prowadzi do zaburzeń żołądkowo-jelitowych (takich jak: nudności, wymioty, niestrawność, biegunki), niedożywienia, niedokrwistości i wyniszczenia. Do schorzeń prowadzących do wtórnego upośledzenia wchłaniania należą: stany po rozległych resekcjach żołądka lub jelita cienkiego, nowotwory przewodu pokarmowego, przetoki żołądkowo-jelitowe, zapalenia jelit.