Elwira Brzóska

Notatki z Msp temat I

1. Bezpieczeństwo międzynarodowe

1. pojęcie i istota bezpieczeństwa międzynarodowego

2. Redefinicja bezpieczeństwa międzynarodowego

3. zagrożenia bezpieczeństwa międzynarodowego – spektrum i specyfika

4. działania na rzecz bezpieczeństwa międzynarodowego ( podejście liberalne i realistyczne)

ad.1

Bezpieczeństwo od wieków zajmuje najwyższe miejsce w systemie wartości i interesów państw, ale i systemów społecznych grup oraz jednostek. Jak napisał prof. J. Kukułka jest egzystencjalną potrzebą. Do tego jego jest procesem rozwijającym się dynamicznie, który szybko ewoluuje, wraz z rozwojem środowiska międzynarodowego. Szczególne znaczenie nabrał zaś po zakończeniu zimnej wojny.

Pojęcie bezpieczeństwa

Bezpieczeństwo od łac. securitas w czasach rzymskich – polityczna stabilność. A więc odnosiło się do wnętrza państwa. Potem zaczęto je utożsamiać z ochroną przed przemocą zewnętrzną. W wieku XX stało się częścią polityki zagranicznej, służącej realizacji bezpieczeństwa narodowego, a po zakończeniu okresu zimnej wojny także międzynarodowego.

Definicyjnie bezpieczeństwo jest postrzegane jako wolność od zagrożeń,odwołanie do pewności,trosk, obaw i ograniczeń.

Dla stosunków międzynarodowych jako dziedziny stosunków społecznych jest to podstawowa kategoria służąca analizom i wyjaśnianiu. Bezpieczeństwo wykorzystywane jest jako określenie celu polityki zagranicznej, wartości międzynarodowej ale też na określenie dynamicznego procesu.

Istnieje podział na bezpieczeństwo narodowe i międzynarodowe. Przedmiotem sporu jest charakter subiektywny czy obiektywny, zakres przedmiotowy i jego szerokość,zakres wartości chronionych, podmiotów które są istotne dla zapewnienia bezpieczeństwa. A także czy bezpieczeństwo jest państwo centryczne czy odzwierciedla też inne podmioty. Kontrowersyjne jest też pojęcie bezpieczeństwa jako wszechstronne,wspólne, kooperacyjne.

Istota bezpieczeństwa

W warunkach pogłębionej zależności pomiędzy państwem a środowiskiem międzynarodowym zaciera się granica pomiędzy bezpieczeństwem narodowym a międzynarodowym. Podział na te dwa pojęcia pokazuje jednak odwołanie do pojęć cząstkowych.

Bezpieczeństwo narodowe

ujmowane z perspektywy zewnętrznych zagrożeń wojskowych

Połowa lat 40tych XX wieku – naród jest bezpieczny gdy nie musi rezygnować z podstawowych interesów w celu uniknięcia wojny lub gdy zaatakowany jest w stanie obronić te interesy wygrywając wojnę. ( Lippman)

Tak rozumiana definicja bezpieczeństwa zakłada państwocentrycznośc, założenie że poziom bezpieczeństwa wzrasta lub opada wraz ze zdolnością powstrzymania ataku zewnętrznego, eksponuje rolę państwa

lata 60te Berkovitz i Bock utożsamiali państwo i usuwanie zagrożeń z bezpieczeństwem.

Szczególny nacisk na zagrożenia wewnętrzne i ochronę przed nimi. Celem jest realizowanie polityki bezpieczeństwa – pomimo zmieniającymi się uwarunkowań – dążenie od ochrony państwa i społeczeństwa przez zagrożeniami zewnętrznymi.

Bezpieczeństwo międzynarodowe

łączy bezpieczeństwo państwa i innych uczestników Sm ze sposobem zorganizowania i funkcjonowania środowiska międzynarodowego.

Narodowe interesy są wkomponowane w szersze struktury ładu międzynarodowego, zwłaszcza w mechanizmy jego instytucjonalizacji., przejrzystości, przewidywalności i stabilizacji.

Bezpieczeństwo międzynarodowe nie jest sumą kilku bezpieczeństw państw ale nową jakością

o istocie stanowi też sposób zorganizowanie środowiska mn przez zespoły przede wszystkim instytucji ale też norm i wartości zapewniających uczestnikom, przede wszystkim państwom możliwość rozwoju, tożsamości niezależnej polityki.

Adler – bezpieczeństwo mn wynika z tego co dla zbiorowości oznacza zagrożenia dla bezpieczeństwa narodowego. Jest zjawiskiem systemowym i interakcyjnym, osiąganym przez wzajemną redukcję zagrożeń, które są międzynarodowe w zakresie przestrzennym.

Dylemat charakteru bezpieczeństwa obiektywny czy subiektywny.

R. J Art – bezpieczeństwo jest zjawiskiem subiektywnym i dotyczy większego lub mniejszego poczucia bycia bezpiecznym

O. Waever dane zjawisko staje się problemem bezpieczeństwa jeśli zostanie zdefiniowane jako takie przez piastunów władzy.

Inni – zjawisko obiektywne, określone przez brak zagrożeń, dla istnienia i funkcjonowania państw i innych uczestników Sm

A. Wolfers - godzi stanowiska – obiektywne brak zagrożeń dla wartości istotnych dla państwa i narodu subiektywny brak obaw ze te wartości zostaną zagrożone

analizując bezpieczeństwo w Sm należy pamiętać o obiektywnej rzeczywistości w której powstają zagrożenia. Ale też przesłanki ich ochrony ( uczestników Sm ) oraz sferę świadomości braku bezpieczeństwa lub jego pewności.

Model Freia bezpieczeństwa w Sm

1) stan braku bezpieczeństwa duże zagrożenie zewnętrzne, a postrzeganie prawidłowe

2) stan obsesji występuje wówczas gdy małe zagrożenie postrzegane jest jako duże

3) stan fałszywego bezpieczeństwa poważne zagrożenie jako niewielkie

4) stan bezpieczeństwa zagrożenie nieznaczne postrzeganie prawidłowe

koncepcja dylematu bezpieczeństwa

J. Herz lata 50 XX wieku. Bezpieczeństwo międzynarodowe a raczej jego brak jest wynikiem poliarchcznej zdecentralizowanej, oznaczającej występowanie obok siebie wielu niezależnych organizmów państwowych, struktury środowiska międzynarodowego która ma charakter obiektywny. Środowisko wymusza na państwach politykę „Zosi Samosi „ :D polegania na własnych siłach. Państwa starając się zapewnić bezpieczeństwo sobie, są postrzegane jako używające argumentów defensywnych wobec innych państw.

2. zagrożenia bezpieczeństwa międzynarodowego

Analiza bezpieczeństwa międzynarodowego nie istnieje w oderwaniu od jego zagrożeń. Oba te zjawiska są ze sobą ściśle powiązane. Bezpieczeństwo to to problem przeciwdziałania zagrożeniom lub zredukowania podatności na nie. Kaufman definiuje zagrożenia jako możliwość wystąpienia jednego z negatywnie wartościowanych zjawisk.

Zagrożenia mają charakter subiektywny i dotyczą sfery świadomości ośr. Decyzyjnego,grup społecznych i jednostek które pewne zjawiska postrzegają w sp. negatywny. Z drugiej strony mają char. Obiektywny związany z realiami działania innych uczestników Sm, występującymi procesami oraz warunkującymi je czynnikami.

Analiza zagrożeń bezpieczeństwa sfera rzeczywistości w której powstają oraz sf. Świadomości w której dokonuje się jej postrzeganie. Zagrożenia podlegają definiowaniu. Zagrożeniem jest to, co uznamy za zagrożenie. Zagrożenia są zmienne dynamiczne i podlegają ewolucji. Dzieje się to w warunkach zmian w środowisko międzynarodowym. Wskutek zmian jedne zagrożenia zmniejszają się a drugie wzrastają. Do ewolucji zagrożeń przyczynił sil upadek zimnej wojny,pogłębianie współzależności międzynarodowych i procesy globalizacji, co zaczęło wnosić nową jakość.w efekcie stopniowo odchodzi się od westfalskiego systemu do późnowestfakskiego a w perspektywie po westfalskiego czemu towarzyszy zmiana zagrożę ze starych na nowe.

Po zimnej wojnie mamy do czynienia nie tylko z zagrożeniami militarnymi ale także z politycznymi, społecznymi, gospodarczymi,ekologicznymi a więc wzrasta rola tych niemilitarnych.

Podział zagrozeń wg seminarium OBWE we wrześniu 95

polityczno - militarne ( mentalność po zimnowojenna, niedostatki rozwoju współpracy w dziedzinie bezpieczeństwa, próby tworzenia stref wpływów,proliferacja broni,terroryzm,niestabilne struktury polityczne,używanie siły w sporach wewnętrznych,dominacja koncepcji bezpieczeństwa opartego na równowadze sił)

ludzki wym bezpieczeństwa(naruszanie praw człowieka, nacjonalizm, rasizm, ksenofobia,szowinizm, antysemityzm, łamanie praw mniejszości etnicznych, fundamentalizm religijny,nietolerancja)

gospodarcze(dysproporcje rozwojowe,migracje ludności na tym tle,zależności państw od dostaw surowców,stare bloki militarne = nowe gospodarcze)

społeczne ( dezintegracja społeczeństwa,marginalizacja społeczności, niekontrolowana migracja, handel narkotykami)

ekologiczne( energetyka nuklearna, handel niebezpiecznymi odpadami, degradacja środowiska)

Globalizacja przyczynia się do ewolucji zagrożeń bezpieczeństwa. Tracą na znaczeniu zagrożenia militarne między państwami, a zakres i specyfika nowych wykracza poza to z czym mieliśmy do czynienia

1. wzrost dostępu do produkcji broni masowego razenia

2. większe możliwości działania transnarodowych grup przestępczych,

3. groźba łamania systemów światowych finansów w cyberprzestrzeni

4. konflikty na tle ubóstwa

5. brak przepływu wartości kultury

6. zmiany w środowisku naturalnym

7. wzrost napięć we wnętrzu państw co zagraża stabilności i spójności

globalizacja odsuwa w zapomnienie tradycyjne spojrzenie na bezpieczeństwo. teraz chroni się technologię.

W warunkach procesów globalizacji ewolucji podlega także zakres wartości chronionych w ramach polityki bezpieczeństwa. Tradycyjne rozumienie bezpieczeństwa w sensie ochrony terytorium, instytucji państwa i jego suwerenności jest uzupełniane o ochronę zasobów informacji i technologii. Procesy globalizacji utrudniają państwom kontrolę nad nimi. Przyczynia się do tego także transnacjonalizacja produkcji wojskowej prowadzonej przez korporacje w wielu państwach. W tym kontekście pojawiła się KONCEPCJA NIEFIZYCZNEGO LUB NIEMATERIALNEGO BEZPIECZEŃSTWA. Formułowany jest nawet pogląd, że w XXI wieku zasoby informacji i dostęp do nich będą określały rozkład siły w środowisku międzynarodowym. Podobnie w dziedzinie wojskowości coraz istotniejsze znaczenie ma nie tyle siła ognia, ile tzw. bronie inteligentne oparte na technologiach informatycznych( operacja „Pustynna Burza”, interwencja USA w Iraku, interwencja NATO w Kosowie).

Procesom globalizacji właściwe jest zacieranie wcześniejszego wyraźnego podziału między wnętrzem państwa a środowiskiem międzynarodowym. Następuje interpenetracja problemów międzynarodowych i wewnątrzpaństwowych. Procesy te w powiązaniu z transnacjonalizacją zagrożeń, prowadzą pozacierania tradycyjnego podziału miedzy bezpieczeństwem wewnętrznym a zewnętrznym państw- INTERMESTIC SECIURITY ( VICTOR D. CHA)- koncepcja bezpieczeństwa, która całościowo obejmuje wnętrze państwa i środowisko międzynarodowe, uwzględniając przenikanie się i warunkowanie tych dwóch obszarów.

a) Szczególnym zagrożeniem, wykorzystującym infrastrukturę procesów globalizacji i podlegającym globalizacji jest terroryzm międzynarodowy. Wprowadza on do Sm nowe zjawisko zagrożeń asymetrycznych tj. kreowanych przez podmioty inne niż państwa i dysponujące znacznie mniejszym potencjałem niż państwa. Nowa jakość zagrożenia terrorystycznego, którego symbolem stały się dokonane przez AL. Kaidę 11 września 2001 roku ataki terrorystyczne w Nowym Jorku i w Waszyngtonie, określana jest przez:

b) Religijną motywację

c) Masowość ofiar

d) Wykorzystywanie infrastruktury technicznej obszaru atakowanego

e) Szczególną strukturę organizacji i finansowania utrudniającą zwalczanie

f) Groźbę wejścia w posiadanie broni masowego rażenia i jej zastosowanie

g) Wykorzystywanie do swojej działalności tzw. „upadających państw” których atrybut suwerenności może być „parasolem ochronnym” dla podejmowanych działań.

Zmianie podlega także charakter konfliktów zbrojnych. Charakterystyczne dla westfalskiego systemu Sm wojny między państwami, zwane też wojnami typu klausewiczowskiego, zastępowane są przez konflikty wewnątrz państw, głównie etniczne nazywane mianem „ nowej wojny”, konfliktem postmodernistycznym bądź konfliktem niskiej intensywności.

Dość jednoznacznie określone i globalne zagrożenia okresu zimnej wojny są zastępowane przez wieloznaczne, różnorodne i często bez konkretnej lokalizacji. Tworzą wyzwanie nie tylko dla państw i narodów lecz także dla pozapaństwowych uczestników Sm. Są bardzie złożone i kompleksowe niż te z okresu zimnowojennej konfrontacji.

C. REDEFINICJA BEZPIECZENSTWA MIĘDZYNARODOWEGO

Bezpieczeństwo- proces dynamicznych relacji miedzy podmiotami i ich środowiskiem, w którym potrzeba ich bezpieczeństwa jest zaspokajana.

Radykalne zmiany środowiska międzynarodowego określane przez koniec zimnej wojny, ale też przez pogłębianie współzależności międzynarodowych i procesy globalizacji, wymuszają redefinicję rozumienia bezpieczeństwa i jego dostosowanie do zmienionych realiów. Punkt odniesienia do trwającego procesu reinterpretacji bezpieczeństwa stanowi jego rozumienie ukształtowane w okresie zimnej wojny. Wówczas było ono funkcją istniejącego ładu bipolarnego. Opierał się ona na istnieniu dwóch przeciwstawnych bloków politycznych, militarnych, ideologicznych i gospodarczych oraz realizowanej strategii wzajemnego odstraszania i towarzyszącemu jej wyścigowi zbrojeń. Mechanizmy te zapewniły tzw. „negatywny pokój”. Jego wyróżnikiem były:

a) Koncentracja państw na zapewnieniu narodowego przetrwania

b) Zachowania instytucji państwa i jego terytorium poprzez zdolność odparcia ataku zewnętrznego

c) Dla zapewnienia bezpieczeństwa decydujące znaczenie miała siła wojskowa.

Sposób rozumienia bezpieczeństwa opierał się na kilku założeniach:

a. Zjawisko bezpieczeństwa wiązał ze scentralizowanym i suwerennym państwem narodowym będącym podstawową jednostką Sm. Stąd odwoływano się do bezpieczeństwa narodowego a nie międzynarodowego.- rozumienie państwocntryczne;

b. Bezpieczeństwo traktowano w kategoriach gry o sumie zerowej. Wzrost bezpieczeństwa jednych państw oznaczał spadek bezpieczeństwa innych;

c. Polityka bezpieczeństwa miała chronić ukształtowane polityczne, terytorialne i ideologiczne status quo;

d. Podstawowe znaczenia przypisywano zagrożeniom militarnym ze strony innych państw i efektywnej obronie przed nimi. Bezpieczeństwo= obrona;

e. Bezpieczeństwo definiowano w kategoriach negatywnych, czyli braku zagrożeń, a nie pozytywnych oznaczających promowanie pożądanych sytuacji. Oznaczało wolność państwa od groźby wojny;

f. Bezpieczeństwo miało redukcjonistyczny charakter. Było zorientowane na państwo, jako podmiot działań i przedmiot ochrony oraz militarny wymiar problemów bezpieczeństwa.

Zmiany zachodzące w środowisku międzynarodowym uruchomiły trwającą dyskusję nad nowym rozumieniem bezpieczeństwa, jego redefinicją i dostosowywaniem do nowych realiów. Cztery kierunki (tendencje) tego procesu:

a) Redefinicja w układzie horyzontalnym- dotycząca jego przedmiotowego zakresu;

b) Redefinicja w układzie wertykalnym- dotycząca poszerzenia zakresu podmiotowego w dół od państwa i narodu do uwzględnienia grup społecznych a nawet jednostki;

c) Poszerzenie zakresu przestrzennego i wyjście poza obronę granic państwa;

d) Redefinicja działań i politycznej odpowiedzialności za bezpieczeństwo, która obejmuje powyższe trzy tendencje.

Ad. a) REDEFINICJA ZAKRESU PRZEDMIOTOWEGO

Dotyczy próby określenia obszaru zjawisk, które mogą tworzyć zagrożenie dla narodów i państw ale jednocześnie działania w ich ramach mogą być istotne dla podniesieni poziomu bezpieczeństwa i jego poczucia. Widoczna jest tu wyraźna tendencja do poszerzenia jego pojęcia i obejmowania nim coraz to liczniejszych zjawisk. Prowadzi to do ukształtowania się poglądu o wielowymiarowości zjawiska bezpieczeństwa i jego szerokiego rozumienia. Wymiary przedmiotowego zakresu bezpieczeństwa międzynarodowego

1) Wymiar polityczny- obejmuje polityczne elementy stosunków międzynarodowych. Szczególnie ważne jest tu kształtowanie struktur stabilizujących lad międzynarodowy. Należą do nich mechanizmy pokojowego rozstrzygania sporów czy też proces instytucjonalizacji współpracy w rożnych dziedzinach. W euroatlantyckim obszarze Sm istotna rola w tym zakresie przypada Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie i wypracowanemu w jej ramach w ostatnich latach zespołowi procedur i instytucji służących zapobieganiu konfliktom, rozwojowi współpracy, a przez to stabilizowaniu środowiska międzynarodowego. Istotne znaczenie maja także zespoły działań nakierowanych na stabilizowanie ładu wewnętrznego w państwach Europy Środkowo- Wschodniej w kresie transformacji ustrojowej.

2) Wymiar gospodarczy- systematycznie zyskuje na znaczeniu. E. Luttwak sformułował tezę, iż jedna z cech ewolucji środowiska międzynarodowego jest przechodzenie od geopolityki do geoekonomiki, czyli takiego stanu Sm, w których wojskowe metody realizacji polityki zagranicznej SA wspierane przez gospodarcze. W tych warunkach gospodarczy wymiar bezpieczeństwa zyskuje własną dynamikę i logikę przejawiania się. Oddziałuje na bezpieczeństwo narodowe i międzynarodowe.

Gospodarka warunkuje bezpieczeństwo narodowe w dwojaki sposób:

ü Tworzy podstawy materialnego potencjału państwa, w tym także obronnego. Stąd też państwo jest zagrożone, gdy gospodarka nie jest w stanie się rozwijać.

ü W warunkach współzależności, a jeszcze bardziej zależności, istnieje możliwość instrumentalizacji więzi gospodarczych do osiągania celów politycznych. Służyć temu mogą zależności surowcowe, energetyczne oraz żywnościowe. Stąd tez mowa o bezpieczeństwie surowcowym, energetycznym i żywnościowym. Np. zależność energetyczna Polski od Rosji.

Gospodarka warunkuje także bezpieczeństwo międzynarodowe, w dwojaki sposób:

ü Czynniki gospodarcze mogą być źródłem napięć i konfliktów, z reguły sektorowych, niemniej negatywnie wpływających na bezpieczeństwo międzynarodowe;

ü Współpraca gospodarcza może tworzyć istotne przesłanki stabilności i bezpieczeństwa międzynarodowego. Stąd w Deklaracji Szczytu Budapeszteńskiego KBWE w grudniu 1994 roku jednoznacznie wskazywano, że gospodarka rynkowa i stały rozwój gospodarczy są integralną częścią koncepcji kompleksowego bezpieczeństwa. Formułowana jest teza, że wolność gospodarcza i swobodny dostęp do czynników produkcji ograniczają skłonność do stosowania siły w sm.

3) wymiar społeczny- humanitarny- jest zjawiskiem złożonym. Szczególnie daje o sobie znać w warunkach przezwyciężania dwubiegunowego ładu międzynarodowego i związanych z tym społecznych kosztów, zwłaszcza w odniesieniu do problemów zachowania tożsamości i odrębności kulturowej oraz towarzyszących im nacjonalizmów i napięć na tle etnicznym. Są one głownie źródłem niestabilności w euroatlantyckim obszarze Sm. Era pozimnowojenna zaczęła się tu bowiem od powrotu przez wiele narodów do realizacji prawa samostanowienia i dezintegracji państw wielonarodowych. Doprowadziło to do wielu konfliktów etniczno- religijnych i owiązanych z nimi sporów terytorialnych.

Wymiar ten jest traktowany jako główna tendencja ewolucji bezpieczeństwa po zakończeniu zimnej wojny, związana z odchodzeniem od bezpieczeństwa terytorium w kierunku bezpieczeństwa tożsamości. Społeczny wymiar bezpieczeństwa dotyczy zdolności społeczeństwa do zachowania jego podstawowych cech w warunkach zmienności środowiska międzynarodowego oraz obecnych i przyszłych zagrożeń. Oznacza to zdolność zachowania wzorców zachowań, kultury, języka, wierzeń, a więc tego wszystkiego co składa się na narodową tożsamość. Społeczny wymiar bezpieczeństwa dotyczy nie tylko braku zagrożeń dla tożsamości narodu, grupy etnicznej itp., lecz także pewności ich realizacji. W tym kontekście używane jest także pojęcie „bezpieczeństwa etnicznego” tożsamość grupy etnicznej jest tu główną wartością chronioną.

Zjawisko społecznego wymiaru bezpieczeństwa jest także istotne z tego względu, że problemy społeczne, a zwłaszcza narodowościowe mogą mieć poważne reperkusje dla stosunków miedzy państwami, a więc tradycyjne ujmowanych problemów bezpieczeństwa.

Dla bezpieczeństwa w obszarze euroatlantyckim istotne znaczenie mają także prawa jednostek. Ich łamanie tworzy zagrożenie dla stabilizacji środowiska międzynarodowego i bezpieczeństwa, zaś przestrzeganie w powiązaniu z procesami demokratyzacji i budowy społeczeństwa obywatelskiego, tworzy przesłanki stabilizacji, współpracy i bezpieczeństwa i jego poczucia.

4) Wymiar wojskowy- w okresie zimnej wojny zagospodarował niemalże całą przestrzeń zjawiska bezpieczeństwa, głownie pod postacią wyścigu zbrojeń, nieudolnych prób jego kontrolowania oraz związanego z tym mechanizmu równowagi sił. Obecnie relatywnie traci na znaczeniu, co nie znaczy, że przestał być istotny, tym bardziej, że proces walki z globalizującym się terroryzmem przynosi swoiste dowartościowanie wojskowych instrumentów polityki bezpieczeństwa niektórych państw. Dotyczy to zwłaszcza USA, których polityka zagraniczna podlega swoistej remilitaryzacji.

W warunkach pozimnowojennego ładu międzynarodowego wymiar wojskowy bezpieczeństwa staje się zjawiskiem złożonym, wielopostaciowym.

ü Z jednej strony w euroatlantyckim obszarze Sm obejmuje proces coraz bardziej efektywnej kontroli zbrojeń ich redukcji oraz weryfikacji wynegocjowanych w tym zakresie porozumień. Dotyczy to zbrojeń konwencjonalnych, redukcji stanów osobowych oraz redukcji potencjałów jądrowych Rosji i USA. Istotne znaczenie ma proces redukcji broni chemicznej i biologicznej. Tym pozytywnym zjawiskom towarzyszą jednak zagrożenia w postaci proliferacji zbrojeń konwencjonalnych, która uzupełniana jest niebezpieczeństwem proliferacji broni masowego rażenia i wejścia w jej posiadanie obok kolejnych państw podmiotów pozarządowych, zwłaszcza organizacji terrorystycznych. W warunkach procesów globalizacji i swoistej prywatyzacji handlu uzbrojeniem wzrasta łatwość dostępu do różnego rodzaju uzbrojenia. Wzrastają także zdolności produkowania broni.

ü Z drugiej strony, wojskowy wymiar bezpieczeństwa w coraz szerszym zakresie obejmuje rozwój budowy środków zaufania. Rozwój zimnej wojny stworzył jakościowo nowe możliwości ich kształtowania. Potwierdzeniem tego stały się wypracowane w ramach KBWE/ OBWE kolejne generacje środków budowy zaufania i bezpieczeństwa, przyczyniające się do przejrzystości aktywności wojskowej i eliminacji możliwości przeprowadzenia niespodziewanego ataku jednego państwa europejskiego na inne. Działaniom tym towarzyszy nowe formułowanie doktryn obronnych oraz wojskowa współpraca państw, które jeszcze niedawno należały do przeciwstawnych sojuszy wojskowych. Szczególnym fenomenem stal się proces tworzenia wielonarodowych jednostek wojskowych jak siły szybkiego reagowania UE, brygada polsko- niemiecko- duńska czy bataliony polsko- ukraiński czy polski- litewski. Zmienia się także organizacja i funkcje jednostek wojskowych, które ze struktur statycznych, przeznaczonych do obrony terytorium, staja się siłami szybkiego reagowania w sytuacjach kryzysowych.

5) Wymiar ekologiczny- jest zjawiskiem nowym, kontrowersyjnym, prezentującym własną dynamikę oraz powiązanym z wymiarami niemilitarnymi jak i płaszczyzną militarną bezpieczeństwa. Formułowany jest nawet pogląd, ze stan środowiska naturalnego ma fundamentalne znaczenie dla bezpieczeństwa w europie. Jego zmiany wpływają na fizyczne uwarunkowania istnienia i dobrobytu narodów, zagrażają obniżeniem efektywności procesów gospodarczych, niestabilnościmi wewnętrznymi i międzynarodowymi. Prowadzą do obniżenia poczucia pewności istnienia i funkcjonowania w środowisku naturalnym. Oznacza to, że procesy jego degradacji, z jednej strony, bezpośrednio oddziałują na ludzi, niosąc z sobą zagrożenia dla ich zdrowia i życia. Z drugiej strony, są zmienną zachowań społecznych. Nierozwiązywalne mogą być przyczyną napięć i konfliktów społecznych, w tym międzynarodowych.. rozwiązywane mogą przyczynić się do współpracy, wzrostu zaufania, w konsekwencji stabilizacji środowiska międzynarodowego. Czynnik ekologiczny staje się więc istotnym elementem określającym postzimnowojenny ład międzynarodowy.

Procesowi redefinicji przedmiotowego zakresu bezpieczeństwa w Sm towarzyszy dylemat określany jako securitization lub di- securitization, a więc pytanie o to czy w analizach, ale i w koncepcjach bezpieczeństwa uwzględniać kolejne niemilitarne i właściwe im zjawiska i procesy, czy też ograniczać ich zakres lub wręcz eliminować.

ü Buzan i Waever oraz J. de Wilde uważają, że proces seciuritization oznacza postrzeganie jakiegoś zjawiska jako pilnego, o charakterze egzystencjalnym i tak ważnego, że nie nadaje się do „normalnego” przetargu politycznego, lecz powinno być rozwiązane przez głównych decydentów w państwie, mając priorytet przed innymi problemami, z możliwością stosowania innych środków. Definiowanie problemów życia społecznego kategoriach bezpieczeństwa oznacza niepowodzenie w ich rozwiązywaniu poprzez działania polityczne.

ü Badania naukowe- proces zmniejszenia zagrożeń wojskowych po zakończeniu zimnej wojny prowadził do objęcia pojęciem bezpieczeństwa sfer, które wcześniej do niego nie należały. Tym samym ograniczenia stosowania siły wojskowej prowadziły do wzrostu znaczenia niewojskowych wymiarów bezpieczeństwa. Przesłanki tego procesu tworzył także postępujący wzrost współzależności międzynarodowych.

Ukształtowana po zakończeniu zimnej wojny akceptacja poszerzania przedmiotowego zakresu bezpieczeństwa w Sm nie zmienia w niczym ważnego pytania o granice tego procesu (czy każdą trudność, problem w Sm należy definiować kategoriach bezpieczeństwa, jakie kryteria takiego definiowania stosować).

Ad. b) REDEFINICJA ZAKRESU PODMIOTOWEGO

Dotyczy określenia podmiotów, które podlegają ochronie w ramach polityki bezpieczeństwa oraz podmiotów, których działania w nowych realiach środowiska międzynarodowego SA istotne dla zapewnienia bezpieczeństwa. Zagadnienie to zawiązane jest z pytaniem: czyje bezpieczeństwo? Czy tylko państwa są jedynymi podmiotami bezpieczeństwa w Sm, czy także podmioty pozarządowe, jak zorganizowane grupy społeczne, a nawet jednostki?

Westfalski system Sm- podmiotem polityki bezpieczeństwa i jednocześnie przedmiotem ochrony jest państwo, jego instytucje i terytorium. Bezpieczeństwo jest problemem stosunków wyłącznie miedzy państwami, czasami za pośrednictwem organizacji międzynarodowych.. jest to podejście państwocntryczne do zapewnienia bezpieczeństwa ale także jego analizy.

Obecnie- następuje odchodzenie od państwocentrycznego ujmowania bezpieczeństwa. Oceny tego zagadnienia SA zróżnicowane:

ü K. BOOT- zwolennik szkoły społeczności światowej, odrzuca państwo jako najważniejszy punkt odniesienia dla analizy bezpieczeństwa w Sm, w kontekście pytania czyje bezpieczeństwo jest najważniejsze, wskazuje na jednostki ludzkie;

ü M. SHAW- zwolennik socjologicznego nurtu w badaniu Sm, uważa, że przeciwstawianie bezpieczeństwa jednostek bezpieczeństwu państw nie ma sensu. Potrzebna jest całościowa, wielowarstwowa analiza, gdzie bezpieczeństwo jednostek analizowane jest obok bezpieczeństwa grup społecznych, a to obok zjawisk, które zagrażają bezpieczeństwu państw.

ü BUZAN- zwolennik podejścia neorealistycznego. Podstawowym podmiotem związanym z analizą bezpieczeństwa międzynarodowego jest suwerenne państwo, ale obok niego niepaństwowe zbiorowości ludzkie. Rozróżnia on trzy poziomy analizy bezpieczeństwa w Sm. :

v Poziom jednostek;

v Poziom państw narodowych;

v Poziom międzynarodowy.

ü KOŁODZIEJ- za jednostki analizy bezpieczeństwa w Sm, obok państw, uznaje obywatelskie społeczeństwo gospodarcze, złożone z tych wszystkich grup, jednostek, korporacji itd., które działają na rzecz osiągania dobrobytu bez respektowania granic państwowych oraz obywatelskie społeczeństwo polityczne, złożone z podmiotów wewnątrzpaństwowego życia politycznego, wykraczających w swych działaniach poza granice państwowe.

Podmioty pozarządowe SA zrywno przedmiotem zagrożeń jak i nośnikiem działań na rzecz stabilizacji środowiska międzynarodowego. Podmioty te nie tylko wymagają ochrony w ramach polityki bezpieczeństwa i nie tylko mogą przyczyniać się do jego wzmacniania, ale także mogą być źródłem zagrożeń. W szczególności dotyczy to organizacji terrorystycznych oraz struktur transnarodowe przestępczości zorganizowanej. Ich działania zwłaszcza w kontekście tzw., zagrożeń asymetrycznych, oznaczają, że w poźnowestfalskim środowisku międzynarodowym obserwowana jest redukcja zdolności państw do monopolizacji przemocy. Jej nośnikami staja się także podmioty inne niż państwa.

Konsekwencje redefinicji bezpieczeństwa w Sm poprzez uwzględnianie podmiotów pozarządowych:

1) Przyczynia się do redefinicji wartości chronionych w ramach polityki bezpieczeństwa o te istotne dla podmiotów pozarządowych

2) Prowadzi do uwzględniania bezpieczeństwa jednostek ludzkich w polityce bezpieczeństwa. Podstawy takiego kierunku myślenia stworzył opublikowany w 1994 roku przez UNDP Human Development Report 1994. określono nim istotę koncepcji human security, jej cechy zagrożenia i obszary realizacji. Wskazano, że przedmiotem zainteresowania nie jest państwo, bron lecz życie i godność jednostki ludzkiej, a w szczególności możliwości zaspokajania jej indywidualnych potrzeb. Do głównych zagrożeń zaliczono wówczas:

v Niekontrolowany przyrost demograficzny

v Dysproporcje w poziomie rozwoju

v Procesy migracyjne

v Obciążenia środowiska

v Handel narkotykami

Do głównych obszarów działań na rzecz koncepcji bezpieczeństwa jednostek ludzkich zaliczono szerokie spektrum przedsięwzięć

v gospodarczych,

v ekologicznych,

v politycznych,

v zdrowotnych i innych.

Koncepcja human security spotkała się z poparciem niektórych organizacji systemu ONZ oraz niektórych państw, zwłaszcza Japonii i kanady.

REDEFINICJA ZAKRESU PRZESTRZENNEGO

Jego dynamika związana jest z przechodzeniem od bezpieczeństwa narodowego do międzynarodowego w warunkach lawinowo narastających współzależności. Zmieniając charakter zagrożeń, sprawiają ona, że państwa widzą swoje interesy bezpieczeństwa w coraz szerszym zakresie, a nie tylko w stosownym potencjale obronnym, umożliwiającym odparcie ewentualnej agresji, lecz także w uładzeniu i stabilizacji środowiska międzynarodowego. Następuje więc poszerzenie przestrzennego zakresu interesów bezpieczeństwa. Dotyczy ono obecnie już nie tylko mocarstw, dla których wręcz tradycyjnie środowiskiem ich polityki bezpieczeństwa jest glob jako całość. Tak czynią USA. Jednakże w warunkach zagrożenia globalizującym się terroryzmem, przestrzennemu poszerzeniu i wyjściu poza wymiar regionalny podlegają interesy bezpieczeństwa państw średniej wielkości takich jak Polska. Tendencję te wyraźnie potwierdza przyjęta we wrześniu 2003 roku strategia bezpieczeństwa narodowego oraz obecność wojsk polskich w Afganistanie i Iraku.

Zmiany zachodzące w środowisku międzynarodowym sprawiają, że państwa swoje narodowe interesy bezpieczeństwa „wkomponowują” w szersze struktury ładu międzynarodowego, a więc czymś więcej niż suma bezpieczeństw narodowych poszczególnych państw. Rozwój idei bezpieczeństwa międzynarodowego doprowadził do wykreowania zasady jego niepodzielności. Oznacza ona, że bezpieczeństwo każdego państwa nierozerwalnie związane jest z bezpieczeństwem innych państw i przestaje być gra o sumie zerowej.

Całość zmian składających się na proces redefinicji bezpieczeństwa w Sm uzasadnia wniosek o kształtowaniu się jego nowego oblicza. Przestaje ono być bowiem określane wyłącznie przez zdolność państwa do odparcia ataku zewnętrznego. Staje się zjawiskiem:

ü Złożonym;

ü Wielowymiarowym;

ü Zjawiskiem, którego istotę określa pewność istnienia uczestników Sm- nie tylko państw, pewność niezbędnych warunków ich rozwoju, zachowania tożsamości i aktywności oraz pewność funkcjonowania w środowisku międzynarodowym i jego przewidywalność.

4.działalnośc na rzeczbezpieczeństwa międzynarodowego.

Spada znaczenie obrony przed zagrozeniami i wzrasta znaczenie prewencji ( niektorzy nie lubią tego słowa:P)

W realiach ładu międzynarodowego działania na rezcz ładów wymagają nie tylko usuwania napięc i konfliktów ale takze zjawisk godzacych w możliwosc rozwoju. do tego potrzeba wielu mechanizmów działań których niegdyś nie utożsamiano z polityką bezpieczeństwa.Przyznano pierwszenstwo instrumentom plitycznym nad wojskowymi.To wymusza radykalną zmianę koncepcji bezpieczeństwa.odowłuje sie do idealistycznej koncepcji bezpieczeństwa kooperacyjnego.

Poczatki siegają XVIII w, kierunek myslenia zainicjował kant,traktat o wiecznym pokoju. myslenie kooperacyjne jest kategorią organizującądziałanie na rzecz bezpieczeństwa po zakoczeniu zimenej wojny.

G. Evans 1994 bezpieczenstwokooperacyjne to takie, które przyznaje pierwszenstwo konsultacjom nad konfrontacją.poczuciu pewności nad odstarszaniem,przejrzystości nad utajaniem,zapobieganiu nad reagowaniem po fakcie,wspólzależności nad działaniem jednostronnym.

dyplomacja prewencjna- opiera sie na metodach dyplomatycznych. obejmuje dwa horyzonty czasowe. na I składaja sie działania doraxne, na drugi, zapobieganie na przyszłosc.

ważnym eementem jest udział pozarzadowych organizacji, co odnosi sie do rozowju demokratycznego społeczeństwa,i upodmiotowienie społeczeństw. wypracowanie trwałego ładu wymaga współpracy transnarodowej.

3 generacje operacji ONZ

I operacje utrzymania pokoju i rozdzielajace

II wielofunkcyjne operacje utrzymania pokoju

IIIoperacje wymuszania pokoju