Rodzina wobec problemów bezrobocia i ubóstwa

Bardzo duży wpływ na funkcjonowanie rodziny, a tym samym na rozwój i zdrowie jej członków mają:

- ubóstwo;

- bezrobocie;

- dzietność;

- wykształcenie;

- styl życia (dieta, aktywność fizyczną, palenie tytoniu. nadużywanie alkoholu itp.).

Ubóstwo jest czynnikiem utrudniającym pełnienie przez rodzinę jej funkcji. Zgodnie z propozycją S. M. Millera biedę i trudną sytuację życiową można rozpatrywać z punktu widzenia dwóch kryteriów - sytuacji materialnej (zarobkowej) i preferowanego stylu życia. Ze skrzyżowania tych dwóch kryteriów powstaje typologia środowiska biedy i rodzin dotkniętych tym problemem. Wyodrębni zatem można:

a) „biednych stabilnych” - osoby zarabiające, którym niskie dochody nie pozwalają na zaspokojenie wielu potrzeb egzystencjalnych. Dzieci wychowywane w takich rodzinach, żyją co prawda w trudnych warunkach ekonomicznych, jednak są zwykle zadbane.

b) „biednych niestabilnych” - osoby nie pracujące, a jednocześnie nadużywające alkoholu czy uzależnione od środków odurzających, które nie mają środków utrzymania.

c) „borykających się z życiem” - osoby mające ustabilizowany tryb życia i trudności życiowe związane z niezaspokojonymi potrzebami egzystencjalnymi.

d) „żyjących w napięciu” - osoby o bardzo niskich dochodach, których niestabilność życiowa wiąże się ze zjawiskami dezorganizującymi sytuację rodzinną, takimi jak alkoholizm, rozwód czy choroby.

Poczucie ubóstwa - nieraz bardzo dotkliwe - ma obecnie ok. 30 proc. polskich rodzin.

Z powodu dotkliwego ubóstwa i niemożności przeciwdziałania temu zjawisku, dla coraz większej liczby rodzin jedynym źródłem utrzymania stają się fundusze z pomocy społecznej.. W 1990 roku z pomocy społecznej korzystało ok. 1645 tys. osób a w 1998 już 2123 tys.

Trudna sytuacja ekonomiczna rodziny może być czynnikiem niekorzystnie wpływającym na rozwój dzieci i młodzieży. Problemy finansowe i zaspokojenie podstawowych potrzeb bytowych stajà się dla rodziny centralnym problemem. Niski poziom dochodów oznacza realną groźbę niezaspokojenia podstawowych biologicznych potrzeb członków rodziny i związanego z tym poczucia deprywacji. Zdobycie środków na wyżywienie, ubranie oraz utrzymanie mieszkania pozostaje w centrum zainteresowania nie tylko dorosłych, ale i dzieci.

Poza obszarem możliwości rodziny biednej pozostaje zaspokojenie takich potrzeb, jak ochrona zdrowia, kultura, oświata i wypoczynek.

Można wyróżni kilka charakterystycznych problemów, jakie napotyka rodzina biedna: problemy zdrowotne, psychohigieniczne i społeczne.

Problemy zdrowotne to:

- niedożywienie i/lub niewłaściwa dieta członków rodziny;

- brak wypoczynku, możliwości wyjazdów i związanej z nimi zmiany otoczenia;

- brak odzieży;

- ograniczony dostęp do higieny;

- trudne warunki mieszkaniowe- a czasami brak podstawowych sprzętów (np. własnego miejsca do spania).

Często rodzice rezygnują z opieki służby zdrowia lub nie wykupują leków ze wzglądów materialnych. Bardzo często nie stać ich na leczenie i rehabilitację dzieci chorych.

Najbardziej zagrożone ubóstwem są:

- gospodarstwa osób bezrobotnych;

- rodziny wielodzietne oraz niepełne z dziećmi na utrzymaniu;

- gospodarstwa osób samotnych (szczególnie ludzi starszych);

- rodziny zamieszkujące małe miasta i wsie, których owa legitymuje się niskim poziomem wykształcenia (podstawowe, zasadnicze) .

Jedną z głównych przyczyn niedostatku, a także kolejnym czynnikiem destabilizującym życie rodziny (wpływającym na rozwój i zdrowie jej członków) jest bezrobocie.

W powszechnym użytku istnieją dwa sposoby podejścia do problemu bezrobocia:

1) ujęcie przedmiotowe - charakterystyczne dla nauk ekonomicznych, gdzie bezrobocie traktowane jest jako niezrealizowana podaż pracy, będąca efektem braku równowagi pomiędzy podażą siły roboczej (zasobów ludzkich) a popytem na pracę (chłonnością zatrudnieniową gospodarki).

2) ujęcie podmiotowe - charakterystyczne dla socjologii i psychologii. Bezrobocie oznacza tu stan bezczynności zawodowej osób zdolnych do pracy i zgłaszających chęć jej podjęcia, przy czym dochody z pracy są podstawà ich egzystencji).

Przyczyną bezrobocia są zmiany społeczno - gospodarcze, które zachodzą w kraju.

Bezrobocie pociąga za sobą daleko idące konsekwencje zarówno w rozwoju jednostki, funkcjonowaniu rodziny, jak i społeczeństwa.

Społeczne skutki bezrobocia można sprowadzić do:

- obniżenia popytu na towary i usługi;

- poczucia zagrożenia utratą pracy przez osoby zatrudnione;

- bierności politycznej bezrobotnych;

- dużych kosztów świadczeń na rzecz osób bezrobotnych, które obciążają budżet państwa i samorządów lokalnych, co często powoduj wzrost podatków.

Na indywidualne skutki bezrobocia składają się:

- pogorszenie standardu życia, ubóstwo

- poczucie obniżenia statusu społecznego

- izolacja społeczna

- problemy z zagospodarowaniem czasu wolnego

- konflikty i napięcia w rodzinie

- dyskomfort psychiczny, poczucie bezsilności

Bezrobocie ma także znaczny wpływ na funkcjonowanie rodziny, narażając ją na szereg niedogodności, sublimację´ wielu ważnych potrzeb, niewłaściwe kształtowanie osobowości, utratę sensu życia itp.

Z badań D. Graniewskiej wynika, że bezrobocie prowadzi do poważnych zakłóceń w konsumpcyjno - usługowej działalności rodziny i pociąga za sobą konieczność zmiany dotychczasowego stylu gospodarowania budżetem. Zmiana ta polega m.in. na zastępowaniu wysokogatunkowych artykułów spożywczych mniej wartościowymi i tańszymi. Według S. Dzięcielskiej - Machnikowskiej większość bezrobotnych zaciąga pożyczki na zaspokojenie podstawowych potrzeb żywieniowych. Coraz bardziej widoczne staje się zjawisko niedożywienia dzieci. .

Do kolejnych konsekwencji bezrobocia można zaliczyć nieplanowe, bez zadaniowe funkcjonowanie rodziny, bez określonych bliżej celów i hierarchii celów czekających na realizacja´.

Warunkiem planowego stylu _życia rodziny jest poczucie bezpieczeństwa socjalnego. Świadomość realnych podstaw materialnych i zapewnienia ich w przyszłości sprzyja planowaniu kierunku działań, a także norm i sposobów realizacji aspiracji, zamierzeń wynikających z potrzeb członków rodziny.

.

Bezrobocie może spowodować rezygnację z części lub całości wcześniej zaplanowanych działań.

Bezrobocie i wynikające stąd ubóstwo, brak stabilnych warunków życia, niezdrowy styl życia są przyczynami nie najlepszej kondycji zdrowotnej dzieci i młodzieży.

U 15 proc. dzieci występują zaburzenia rozwoju psychospołecznego, u ok. 16 proc. zaburzenia rozwoju somatycznego, wzroku u ok. 15 proc., statyki ciała u 19 proc., a u 90 proc. uczniów - próchnica zębów.