Informacje podstawowe
Norweski Mechanizm Finansowy i Mechanizm Finansowy Europejskiego Obszaru Gospodarczego
to instrumenty finansowe przeznaczone dla nowych państw członkowskich Unii Europejskiej. Są to dodatkowe, obok Funduszy Strukturalnych i Funduszu Spójności, źródła bezzwrotnej pomocy zagranicznej. Państwami - Darczyńcami są 3 kraje EFTA (Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu) - Norwegia, Islandia i Lichtenstein. Kraje te w zamian za możliwość korzystania ze swobód Jednolitego Rynku, zobowiązały się stworzyć
Potencjalni beneficjenci
Zgodnie z Zasadami i Procedurami wdrażania Mechanizmów Finansowych o środki finansowe mogą ubiegać się wszystkie instytucje sektora publicznego i prywatnego (działające w interesie publicznym) oraz organizacje pozarządowe zarejestrowane na terytorium Polski. W szczególności wymienić należy: organy administracji rządowej i samorządowej wszystkich szczebli, instytucje naukowe i badawcze, instytucje środowiskowe i branżowe, organizacje społeczne oraz organizacje społecznego partnerstwa publiczno-prywatnego.
Poziom dofinansowania
Minimalna wartość dofinansowania pojedynczego projektu ze środków Mechanizmu Norweskiego i Mechanizmu Finansowego EOG wynosi 250 000 euro.
Poziom dofinansowania zależy od źródeł finansowania po stronie polskiego beneficjenta. Jeśli projekt finansowany jest z budżetu państwa lub jednostki samorządu terytorialnego, wnioskodawca może uzyskać dofinansowanie maksymalnie do 85% całkowitych kosztów kwalifikowanych. W przypadku realizacji projektu we współpracy z podmiotami prywatnymi, poziom współfinansowania z Mechanizmów Finansowych może wynieść maksymalnie do 60% kosztów kwalifikowanych.
Obszary priorytetowe pomocy
Priorytet 1. Ochrona środowiska, w tym środowiska ludzkiego, poprzez między innymi redukcję zanieczyszczeń i promowanie odnawialnych źródeł energii, w tym:
- rozbudowa miejskich systemów ciepłowniczych w celu eliminowania źródeł niskiej
emisji,
- zastąpienie przestarzałych źródeł energii cieplnej nowoczesnymi(w tym likwidacja
przestarzałych kotłowni węglowych),
- termomodernizacja budynków użyteczności publicznej,
- budowa i modernizacja oczyszczalni ścieków,
- budowa sieci kanalizacyjnych.
Maksymalna wartość dofinansowania dla tego priorytetu wynosi 2.000.000 Euro
Priorytet 2. Promowanie zrównoważonego rozwoju poprzez lepsze wykorzystanie i zarządzanie zasobami, w tym:
- zmniejszanie energo-, materiało i wodochłonności produkcji i usług poprzez poprawę
efektywności wykorzystania zasobów produkujących,
- wykorzystanie odnawialnych źródeł energii,
- wspieranie procesu tworzenia „zielonych” miejsc pracy i „zielonych zamówień”
- działania na rzecz poprawy poziomu edukacji ekologicznej,
- działania zachęcające do ochrony, poprawy i przywracania różnorodności biologicznej,
- działania na rzecz wsparcia gospodarki leśnej
Priorytet 3. Ochrona kulturowego dziedzictwa europejskiego, w tym transport publiczny i odnowa miast, w tym:
- rewitalizacja i adaptacja na cele kulturalne obiektów historycznych i zespołów
zabytkowych,
- rewitalizacja historycznych obszarów miejskich,
- rewitalizacja obiektów poprzemysłowych o wysokiej wartości historycznej na cele
kulturalne,
- renowacja, ochrona i zachowanie miejsc pamięci i martyrologii
Wartość dofinansowania dla tego priorytetu wynosi powyżej 1.000.000 Euro
Priorytet 4. Rozwój zasobów ludzkich poprzez m.in. promowanie wykształcenia i szkoleń, wzmacnianie w samorządzie i jego instytucjach potencjału z zakresu administracji lub służby publicznej, a także wspierających go procesów demokratycznych, w tym:
- promowanie szkoleń zawodowych dla pracowników administracji samorządowej,
- sporządzanie standardów kompetencyjnych w zakresie integracji z UE,
- wspieranie doradztwa i informacji dla jednostek samorządu terytorialnego oraz
sektora pozarządowego,
- modernizacja usług administracji centralnej i samorządowej przy wykorzystaniu
technologii informatycznych,
- wspieranie współpracy władz samorządowych z organizacjami pozarządowymi,
Priorytet 5. Opieka zdrowotna i opieka nad dzieckiem, w tym projekty w zakresie:
- promocji zdrowia i programów profilaktyki,
- poprawy opieki perinatalnej,
- podnoszenia stanu wiedzy o nowoczesnych metodach planowania rodziny,
- integracji środowisk zagrożonych patologią oraz zapobieganie przestępczości
nieletnich,
- integracji dzieci niepełnosprawnych z pełnosprawnymi,
- tworzenia ogólnodostępnych stref rekreacji dziecięcej,
- terapeutycznych systemów telemedycznych i medycznych internetowych systemów
edukacyjnych,
- podnoszenia dostępności i jakości usług medycznych,
Priorytet 6. Dotacje na badania naukowe projektów badawczych ze wszystkich dziedzin i dyscyplin naukowych realizowanych w ramach Mechanizmu Finansowego EOG oraz Norweskiego Mechanizmu Finansowego.
Dotacje pochodzące z Norweskiego Mechanizmu Finansowego mogą być przekazywane na współfinansowanie projektów realizowanych w ramach wymienionych powyżej priorytetów. Ponadto, na zasadach pierwszeństwa, środki finansowe Norweskiego Mechanizmu Finansowego mogą wspierać realizację przedsięwzięć w zakresie następujących obszarów:
- wdrażanie przepisów z Schengen, wsparcie Narodowych Planów Działania z Schengen
oraz wzmacnianie sądownictwa,
- ochrona środowiska, z uwzględnieniem administracyjnych zdolności wprowadzania w
życie odpowiednich przepisów UE istotnych dla realizacji projektów inwestycyjnych,
- polityka regionalna i działania transgraniczne,
- pomoc techniczna przy wdrażaniu acquis communautaire.
Typy projektów
Norweski Mechanizm Finansowy i Mechanizm Finansowy Europejskiego Obszaru Gospodarczego umożliwiają pozyskanie dofinansowania na realizację zadań w postaci:
- pojedynczych projektów - inwestycji, które mogą istnieć samodzielnie.
Wysokość wnioskowanego dofinansowania na realizację pojedynczego projektu
nie powinna być mniejsza niż 250 000 euro;
- grup projektów - programów składających się z równorzędnych i oddzielnych
projektów, służących osiągnięciu
- grantów blokowych - w sytuacji gdy identyfikacja ostatecznego beneficjenta jest
utrudniona
- funduszy kapitału początkowego - mających na celu wspieranie przygotowania
projektów
Środki finansowe Unii Europejskiej gromadzone są przez państwa członkowskie i przekazywane do unijnego budżetu. Według prawa środki te stanowią zasoby własne Unii Europejskiej.
Środki w budżecie Unii Europejskiej pochodzą z trzech podstawowych źródeł:
z ceł pobieranych od towarów importowanych z państw, które nie są członkami Unii Europejskiej (tzw. tradycyjne zasoby własne Unii);
z dochodów z VAT (czyli podatku od wartości dodanej) - jest to określony procent, który dane państwo ma zapłacić Unii od środków pochodzących z podatku VAT;
ze środków uzależnionych od dochodu narodowego każdego z państw członkowskich (każde państwo płaci 0,73 proc. swojego Produktu Narodowego Brutto (PNB) do budżetu Unii); jest to obecnie największe źródło środków finansowych Unii Europejskiej.
Oprócz wymienionych wyżej źródeł zasilania budżetu Unii Europejskiej, trzeba jeszcze wymienić mniej znaczące, takie jak: podatki od wynagrodzeń pracowników instytucji Unii Europejskiej, składki wpłacane przez państwa spoza Unii Europejskiej do niektórych programów unijnych oraz kary finansowe nakładane na przedsiębiorstwa za łamanie prawa konkurencji i innych przepisów. Środki te stanowią w przybliżeniu ok. 1 proc. budżetu Unii Europejskiej.
Duża część przychodów do budżetu Unii Europejskiej uzależniona jest od poziomu gospodarczego państw członkowskich. Oznacza to, że państwa bogatsze wpłacają do Unii Europejskiej więcej niż kraje biedniejsze, mimo to nie otrzymują więcej dotacji unijnych. Przykładowo, Polska należy do tych krajów, które wpłacają o wiele mniej, niż otrzymują od Unii Europejskiej.
W 2007 roku do Polski trafiło 7,8 miliarda euro (7,4 proc. wszystkich unijnych wydatków). Po zapłaceniu składki, „na czysto” Polska zarobiła około 5,1 miliarda euro. Inaczej mówiąc suma, którą wpłacamy do budżetu Unii stanowi tylko ¼ tego, co otrzymujemy. W porównaniu z 2006 rokiem, jest to ponad dwa razy więcej. Szacuje się, iż w latach 2007-2013 Polska otrzyma od Unii Europejskiej w sumie 87 miliardów euro, a do budżetu odda 22 miliardy euro, co oznacza, iż „na czysto” otrzyma około 65 miliardów euro. To zdecydowanie najwięcej ze wszystkich krajów członkowskich.
Na co Unia Europejska przeznacza zebrane środki? Przede wszystkim na realizację wspólnej polityki rolnej (w tym rybactwa i rybołówstwa), a także polityki spójności, które mają pomóc w podniesieniu konkurencyjności Unii Europejskiej oraz wpłynąć pozytywnie na rozwój m.in. rolnictwa, kultury, infrastruktury, szkolnictwa, wymiaru bezpieczeństwa. Z budżetu finansowane są również koszty administracyjne utrzymania instytucji Unii Europejskiej oraz pomoc humanitarna i rozwojowa dla krajów spoza Unii Europejskiej. Poniższy wykres przedstawia te dziedziny, na które obecnie wydawane są unijne pieniądze. W aktualnym okresie programowania 2007-2013 po raz pierwszy w historii Unii Europejskiej mamy do czynienia z sytuacją, w której środki na wsparcie konkurencyjności i spójności przewyższają fundusze na rolnictwo i rozwój obszarów wiejskich.
Dotacje - element polityki spójności
Warto zauważyć, iż dotacja, którą możesz otrzymać jako przedsiębiorca, gmina, szkoła, organizacja pozarządowa itp. nie pochodzi w całości ze środków Unii Europejskiej, lecz częściowo finansowana jest ze środków krajowych. Jest to zgodne z jedną z zasad polityki spójności, a mianowicie z zasadą dodatkowości.
Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego to największy fundusz. Jego celem jest wspieranie regionów, a dokładniej wyrównywanie różnic w stosunku do regionów bogatszych, lepiej rozwiniętych. EFRR finansuje wszystkie programy unijne, które mają na celu pomoc opóźnionym w rozwoju regionom. Poniżej przedstawiamy dziedziny, które mogą być finansowane z tego Funduszu:
inicjatywy na rzecz rozwoju lokalnego oraz zatrudnienia, jak też działalności małych i średnich przedsiębiorstw;
rentowne inwestycje produkcyjne umożliwiające tworzenie lub utrzymywanie trwałego zatrudnienia;
infrastruktura;
rozwój turystyki oraz inwestycji w dziedzinie kultury;
ochrona i poprawa stanu środowiska;
rozwój społeczeństwa informacyjnego.
Dzięki inwestycjom w wyżej wymienionych dziedzinach finansowanych z EFRR, Unia Europejska wspiera rozwój i tworzenie nowych miejsc pracy, a także wpływa pozytywnie na rozwój gospodarki.
Europejski Fundusz Społeczny najczęściej kojarzy się z możliwością finansowania szkoleń, warsztatów, wspieraniem zatrudnienia itp. W istocie EFS został stworzony po to, aby poprawić jakość i dostępność miejsc pracy i możliwości zatrudnienia w Unii Europejskiej. EFS zajmuje się następującymi dziedzinami:
promocją aktywnej polityki rynku pracy mającą na celu przeciwdziałanie i zapobieganie bezrobociu;
przeciwdziałaniem zjawisku wykluczenia społecznego;
kształceniem ustawicznym;
doskonaleniem kadr gospodarki;
rozwojem przedsiębiorczości;
zwiększeniem dostępu i uczestnictwa kobiet na rynku pracy.
Fundusz Spójności wspiera dwa sektory: środowisko i transport. Z Funduszu Spójności można otrzymać dofinansowanie na duże projekty inwestycyjne z zakresu ochrony środowiska. Głównymi odbiorcami pomocy w ramach Funduszu Spójności są jednostki samorządu terytorialnego, tworzone przez nie związki gmin lub inne podmioty publiczne, np. przedsiębiorstwa komunalne będące własnością gminy. Fundusz ten wspiera następujące dziedziny:
poprawa jakości wód powierzchniowych;
polepszenie jakości i dystrybucji wody przeznaczonej do picia;
racjonalizacja gospodarki odpadami i ochrona powierzchni ziemi;
poprawa jakości powietrza;
zapewnienie bezpieczeństwa przeciwpowodziowego;
zapewnienie spójności sieci komunikacyjnej kraju i poszczególnych regionów z innymi krajami Europy;
rozwój bezpiecznej infrastruktury drogowej.