Więziennictwo po 1989 r.

Organizacja i zasady działania więziennictwa

(wykł.z 20.02.2010)

Synonimiczne określenie zespołu instytucji powołanych do izolowania osób pozbawionych wolności:

1. więziennictwo

2. system więzienny

3. system penitencjarny

4. system zakładów karnych

Więziennictwo to ogół zakładów karnych, ich organizacja i system odbywania kary.

3 elementy zasadnicze:

1. „ogół zakładów karnych”

2. „system organizacyjny” (łączy te zakłady karne w jedną całość)

3. „system, w którym wykonywana jest kara pozbawienia wolności”;

Nazwy instytucji odpowiedzialne za funkcjonowanie więzień ( rys historyczny)

1. Wydział Więzień i Obozów Resortu Bezpieczeństwa Publicznego (Polska Ludowa)

2. Departament Więzień Ministerstwa bezpieczeństwa Publicznego (Polska Ludowa)

3. Centralny Zarząd Więziennictwa (od 7.12.1954 r.)

4. Centralny Zarząd Zakładów Karnych i Aresztów Śledczych ( 01.01.1970 r.)

5. Centralny Zarząd zakładów Karnych (od 1977 r.)

6. ostatnia - aktualna : Centralny Zarząd Służby Więziennej

(od 26.04.1996 r.)

Wraz z 1989 r. nastąpiły zmiany w więziennictwie;

Kilka okresów reform:

I okres - to reforma Moczydłowskiego (dyrektor CZZK, lata 89 - 96)

II okres - to czas od 1996 r. (uchwalenie ustawy o Służbie Więzienne)

od/do (?) 1.09.1998 r. (wprowadza Kodeks Karny Wykonawczy z 1997)

III okres - wprowadzenie nowej kodyfikacji karnej.

H. MACHEL reforma systemu penitencjarnego spowodowała:

1. wprowadzenie podmiotowości w traktowaniu więźniów i wzrost humanitarnego postępowania z nimi;

2. rezygnuje się z wielu elementów dyscypliny formalnej o cechach dolegliwościowych;

3. rezygnuje z surowej niehumanitarnej odpowiedzialności dyscyplinarnej (szczególnie z kary umieszczenia na 6m-cy w izolatce - zmiana na dyscyplinarna izolację na czas do 1 miesiąca)

4. odbywanie kary we własnej odzieży;

5. możliwość korzystania z większej liczby własnych przedmiotów w celi (RTV, video)

6. zwiększenie możliwości korzystania z przepustek;

7. wprowadzenie korzystniejszych zasad zatrudniania więźniów i lepszego wynagrodzenia (lata składkowe, uprawnienia do emerytury i renty);

8. zwiększenie liczby informacji medialnej na temat celów, sposobów i warunków wykonywania kary pozbawienia wolności;

9. zwiększenie rozmaitych uprawnień więźniów (skargi, prośby, wnioski)

10. wprowadzenie na szeroką skalę duszpasterstwa więziennego;

11. udoskonalenie leczenia osób uzależnionych od narkotyków, alkoholu oraz podjęcie problemu AIDS/HIV wśród więźniów.

Podstawowe akty prawne

Ustawa o Służbie Więziennej - 26.04.1996 r.

Kodeks Karny Wykonawczy - 06.06.1997 r.

Kodeks Karny Wykonawczy z 1997 r.

1. wyznacza ramy prawne funkcjonowania systemu więziennego;

2. określa cele kary pozbawienia wolności;

3. zasady wykonywania kary

4. określa status prawny skazanego

Ustawa o Służbie Więziennej

nadaje kształt i organizuje więziennictwo w Polsce.

Zasady organizacji więziennictwa w Polsce:

1. reguła hierarchicznego podporządkowania (miedzy funkcjonariuszami jak i jednostkami organizacyjnymi)

2. paramilitarny charakter służby więziennej

3. reguła apolityczności SW

4. reguła otwartości na wszelkie kontakty zewnętrzne związane z wykonywaniem kary, z zaspakajaniem potrzeb osób izolowanych oraz badaniami naukowymi;

5. antynomia regulacji ustawowych

Jednostki organizacyjne w Polsce:

• Centralny Zarząd Służby Więziennej (CZSW)

• Okręgowe Inspektoraty Służby Więziennej

• Zakłady Karne i Areszty Śledcze

• ośrodki szkoleniowe i ośrodki doskonalenia kadr Służby Więziennej

Karę pozbawienia wolności wykonuje się w zakładach karnych:

1. dla młodocianych

2. dla odbywających karę po raz pierwszy;

3. dla recydywistów penitencjarnych

4. dla odbywających karę aresztu wojskowego

Zakłady Karne mogą być organizowane jako:

1. ZK typu zamkniętego

2. ZK typu półotwartego

3. ZK typu otwartego

Klasyfikacja skazanych:

• płeć

• wiek

• uprzednie odbywanie kary pozbawienia wolności

• umyślność lub nieumyślność czynu

• czas pozostałej do odbycia kary pozbawienia wolności;

• stan zdrowia fizycznego i psychicznego w tym stopień uzależnienia od alkoholu, środków odurzających lub psychotropowych;

• stopień demoralizacji i zagrożenia społecznego

• rodzaj popełnionego przestępstwa.

WIĘZIENIE JAKO JEDNOSTKA RESOCJALIZACYJNA

Resocjalizacja penitencjarna

• to przekazanie pewnej wiedzy i zalecenie nowych zachowań;

• zalecenie nowych stylów zachowań (zmiana osobowości), zmiana nawyków, charakteru, wyeliminowanie niekorzystnych, aspołecznych, antyspołecznych postaw.

• Resocjalizacja penitencjarna jest bardzo trudna, gdyż dotyczy przestępców, jest prowadzona w warunkach izolacji społecznej.

Działalność resocjalizacyjna - czynności zmierzające do takiej zmiany cech osobowości jednostki, aby była ona zdolna do funkcjonowania w społeczeństwie.

Cele stawiane przed resocjalizacją penitencjarną.

• Cel minimum - czyli stan osobowości więźnia, który po zwolnieniu umożliwi więźniowi funkcjonowanie w społeczeństwie bez naruszania norm prawnych (zabezpieczenie przed recydywą);

• Cel maximum - stan osobowości więźnia, który umożliwi mu działanie w społeczeństwie, nie tylko w sposób nie naruszający norm prawnych, ale także w sposób respektujący normy moralne.

Zmiany (cel minimum)

1. umiejętność powstrzymywania się od zachowań przestępczych;

2. unikanie sytuacji kryminogennych;

3. brak umiejętności respektowania norm moralnych;

4. ucieczka w środki odurzające;

5. częste lub bardzo częste konflikty z innymi;

6. brak lub poważne zaniedbanie życia rodzinnego brak dalszych celów życiowych;

↓

efekt

1. słaba readaptacja

2. minimalna reintegracja

zmiany (cel maximum)

1. przekonanie o bezsensowności zachowań przestępczych

2. zorganizowanie życia osobistego wykluczającego udział sytuacja kryminogennych;

3. sporadyczne konflikty z innymi lub ich brak

↓

efekt

1. szybka readaptacja

2. trwała reintegracja

System penitencjarny.

Elementy systemu penitencjarnego wg Górskiego:

1. przepisy określające sposób wykonywania kary oraz instytucja prawa penitencjarnego,

2. architektura, typ i rodzaj Zakładów Karnych;

3. podstawowe środki oddziaływania na więźniów;

4. status prawny więźniów,

5. personel penitencjarny

6. sposób zarządzania i kontroli

7. środki kontroli i bezpieczeństwa,

8. interakcje zachodzące między personelem a więźniami.

5

---