RENESANSOWA TEORIA I KRYTYKA LITERATURY
Giovanni Boccaccio
1313-1375 Giovanni Boccaccio - przedrenesansowe poglądy. Przywódca duchowy literatury republikańskiej Florencji, pod wpływem Petrarki zaczął studiować klasyczne greckie teksty.
Boccaccio napisał Krótki traktat na pochwałę Dantego - Dante: poeta-bohater, teologia jest poezją Boga, poezja jednak tworzy fikcję, zaś teologia mówi najwyższą prawdę.
Boccaccio broni poezję przed tymi, którzy mówią, że poezja kłamie, poezja tworzy fikcję, jest alegoryczna i prawdziwa na głębokim poziomie.
Geneologia na szalonych bogów - wchodzi w głąb rozważań etymologicznych. Dwie ostatnie księgi to obrona poezji, która jest darem bożej łaski, dziedziną inwencji. Inne sztuki mają służyć poezji, jest ona najwyżej ze wszystkich sztuk, nie można potępiać fikcji, bo ona przynosi prawdę. Bóg i Duch św. też posługują się fikcją, poezja ukrywa prawdę przed prymitywnymi i niewtajemniczonymi. Boccaccio był otwarty na liczniejsze grupy społeczeństwa, był demokratą, poezja nie musi dotyczyć nielicznych, może trafić do wielu.
Castelverto Ludviko
Castelverto Ludviko (1505-1571) - komentarz do Poetyki Arystotelesa. On ustalił jedność czasu, miejsca jako zasadę obowiązującą w dramacie. Poezja ma służyć rozrywce, jej celem jest utrzymanie zwykłych ludzi w zadowoleniu. Dramaty historyczne nie muszą być oparte na historii, mogą być zmyślone.
Philip Sidney
Philip Sidney - Obrona poezji - reprezentatywne i opiniotwórcze dzieło, zbierało ogólniki. Autor był blisko dworu królewskiego, krewny królowej, humanista, dobrze wykształcony. Filozofia i retoryka nie są tu sobie przeciwstawne, dostarczają ogłady, poezja jest domeną wolności i inwencyjności, kreacyjności. W retoryce nie ma wolności i purytańskie ataki na literaturę oraz atak stały się przyczyną do napisania Obrony poezji.
Sidney nie bronił teatru, jest on nadużyciem, ale alegorie i fikcja bronią poetę przed cenzurą.
Poezja jest mimetyczna, naśladuje. Z jednej strony jest retoryczna - trzeba naśladować dawnych autorów w celu współzawodnictwa, ale także powinna naśladować świat rzeczywisty. Typowość oznacza egzemplaryczność, rzeczywistość wyidealizowaną. Poezja tworzy złote światy, podczas gdy natura jest brązowa. Koloryzuje świat, jest wyżej od historii, bo nie ograniczają jej rzeczywiste wyobrażenia. Poezja jest bliska zmysłom, więc jest dla wszystkich, bo wszyscy mają zmysły. Filozofia jest abstrakcyjna, a więc ma ograniczony zasięg.
Poezja nie kłamie, bo niczego nie twierdzi, a jej celem jest moralność (dla purytanów główną cechą moralności jest asceza), która polega na dostarczaniu przyjemności, bawiąc - uczy.
Obrona metafory - Horacy jest rozumiany błędnie (ud pictura poesis). Poezja używa plastycznych wyobrażeń.
Neoplatońska wizja rzeczywistości - wyższa rzeczywistość w poezji:
Poezja jest lepsza od filozofii, bo jest ona dla większego kręgu odbiorców.
Powołuje się na psalmy Dawida. Dawid w Biblii jest postrzegany jako poeta, ale także jako szaleniec.
Poezja jest apelem do empirii każdego człowieka.
Mazonni
Mazonni (1548-1598) - W obronie komedii Dantego. Filozof, poezja się różnie jawi z różnych perspektyw: jest imitacją - naśladowanie jest tworzeniem idoli (bałwanów). Dostarcza rozkoszy, z pożytkiem dla społeczności.
Bałwany mogą mieć wątpliwy wpływ na religię, poeta imituje i tworzy podobizny. Bałwan jest prawdopodobny, ale nie prawdziwy.
Tasso
Tasso - Dyskurs o poemacie heroicznym - epicka poezja naśladuje jak dramat, a jej celem jest zachwyt a nie katharsis. Zachwyt to nie tylko stan uniesienia, to także zachęta do dobrych czynów. Tragedia dzieła poprzez strach, epika poprzez zachwyt.
Wpływy neoplatońskie:
Ficcino
(1433-1499) - założył i kierował Akademią Florencką. Świat przesiąknięty Duchem, światłem, pięknem i harmonią. Piękno i harmonia reprezentują świat. Piękno jest ponadczasowe.
Giovani Pico Mirandandolla Della
Giovani Pico Mirandandolla Della - szał poetycki, podkreślanie wykształcenia humanistycznego. Znał języki starożytne. Każdy człowiek ma duszę, jest wypełniony boską substancją, ma w sobie godność.
Bacon
Bacon - dusza w poezji góruje nad światem
Doskonalsza od rzeczywistości/historii
Poezja ma większy udział w boskości
Dowartościowywał używanie wyobraźni
Scaliger
Scaliger - 7 ksiąg poetyki
usystematyzowanie gatunków literackich, stylów i figur mowy
wiele ilustracji klasycznych dzieł i swoich własnych
należy naśladować klasycznych poetów, bo oni już przedstawili rzeczywistość (boską)
poezja - przewoźnik dusz, boskie pochodzenie
Polska:
Psalmy Jana Kochanowskiego
2