DACH
Jest elementem konstrukcyjnym, przykrywającym budynek od góry, zabezpiecza go od wpływów czynników atmosferycznych (wiatr, opady) oraz od wpływu otoczenia bezpośredniego
Konstrukcje dachu są różnorodne. Dachy mogą być: jedno lub wielospadkowe, ze załamanym okapem itp. Kalenica- najwyższa krawędź; Okap- najniższa krawędź Połać dachowa- między okapem a kalenicą ; Kosz- prosta w punkcie przecięcia połaci po różnym kątem.
Kąt pochylenia połaci dachowej może być rożny:
- kąt od 0-15o charakteryzuje dachy płaskie
- kąty większe od 15o charakteryzuje dachy spadziste
W dachach spadzistych bardzo często nad ostatnimi pomieszczeniami sytuuje się strop nad ostatnią kondygnacją, nad którym niezależna konstrukcja tworzy ustrój nośny dachu.
Przestrzeń między stropem nad ostatnią kondygnacją a dachem nazywa się PODDASZEM. Może mieć ono charakter użytkowy lub nieużytkowy. W zależności od spadku połaci zróżnicowane powinno być pokrycie dachowe. Im spadek połaci mniejszy, tym pokrycie bardziej szczelniejsze.
Gdy konstrukcje stropu nad ostatnią kondygnacją jest związane z konstrukcja dachu to taki dach nazywa się STROPODACHEM
DACH- zespół elementów, składający się z konstrukcji nośnej, pokrycia oraz urządzeń do odprowadzania wody deszczowej ( rynny spustowe)
Połączenie różnych połaci dachowych, np. w koszu, połączenie z murem, kominowym, wykończenia przy okapach, szczytach kalenicy musza być z materiału szczelnego (blachy) to wtedy OBRÓBKI i OPIERZENIA BLACHARSKIE
Konstrukcją nośną dachu są najczęściej różnego rodzaju ustroje drewniane, wszelkiego rodzaju konstrukcje metalowe, żelbetowe i inne. W konstrukcja drewnianych dachowych wyróżniamy: * ciesielskie; * Inżynierskie
CIESIELSKIE KONSTRUKCJE - wierzby dachowe- są z drewna, w których przekazywane siły miedzy elementami ustroju są w złączach ciesielskich za pośrednictwem wrębów wpustów i ciągów
W KONSTRUKCJACH INŻYNIERSKICH i nowoczesnych ciesielskich stosujemy połączenia przy pomocy łączników różnego rodzaju, wśród których są:
* gwoździe
* śruby liniowe ( w jednym złączu stosujemy dwa łączniki)
* wkręty
* sworznie
* pierścienie
* wkładki
* płytki ( ukształtowane tak że tworzą zęby wbijające się w konstrukcje)
Ilość łączników w złączu wynika z obliczeń i zależy od ich nośności
KONSTRUKCJE DACHOWE ( WIĘŻBY)- są szkieletem dachu, do którego przymocowuje się podkład pod pokrycie (np. łaty, deskowanie szczelne lub ażurowe)
Zadaniem więźby jest przeniesienie obciążenia z dachu na mury lub ewentualnie stropy. Zasadniczymi elementami wiązarów są: - krokwie (konstrukcyjne); - płatwie ( stropowe, pośrednie, kalenicowe); - słupki; - wieszaki; - miecze; - kleszcze; -zastrzałki
KROKWIE- przenoszą bezpośrednio obciążenia od pokrycia dachowego na niżej usytuowane elementy
PŁATWIE- są ułożone poziomo i są podporą dla krokwi; dołem płatem stropowa, górą kalenicowa, w środku pośrednia. Płatwie biegną równolegle do kalenicy i podparte są słupkami.
* stropowe- leżą na murach zwane są murłatami
Płatwie które opierają się na stropach i znajdują się pod słupkami to PODWALINY. Podwaliny umożliwiają rozkład obciążeń na większą powierzchnię.
SŁUPKI- elementy pionowe przekazujące obciążenia od płatwi w postaci sił skupionych bezpośrednio na strop lub przez podwalinę
MIECZE- elementy służące do usztywniania więźby w kierunku podłużnym i jednocześnie zmniejszają rozpiętość płatwi łącząc płatwie ze słupkami
W celu usztywnienia dachu w kierunku poprzecznym stosujemy pręty ukośne- ZASTRZAŁKI
Słupki z płatwiami i mieczami to RAMY STOLCOWE. W kierunki podłużnym więźbę usztywniają też przybite od spodu do krokwi ukośne elementy prętowe- WIATROWNICE
Rozstaw więzarów zależy od obciążenia krokwi. Kształtuje się od 0,8 do 1 m.
DACHY KROKWIOWE- najprostszy typ konstrukcji dachowej ciesielskiej, składający się z więzarów trójkątnych powstałych przez połączenie pary krokwi z belką stropu drewnianego.
Można te dachy stosować przy szerokości budynku do 6 m, przy tej rozpiętości długość krokwi nie powinna przekraczać 4,5 m
Przekroje belki stropowej zwanych belkami więzarowymi zależnie od rozpiętości i obciążenia stropów maja średnie wymiary : od 14x20 do 20x26 cm
Wymiary przekroju poprzecznego krokwi zależy od obciążenia, rozstawu krokwi i wynosi : od 5x16 do 8x16 cm.
Kąt nachylenia do poziomu krokwi: 30-60o
Przy mniejszym nachyleniu krokwi są wystarczająco usztywnione w kierunku podłużnym przez deskowania lub ołacenie.
W dachach o pochylenie powyżej 45o stosujemy dodatkowo wiatrownice o przekroju 3,5x10 do 5x14 cm przybite ukośnie od dołu do każdej krokwi dwoma gwoździami.
Obciążenia tego dachu na ściany budynku przenoszą się za pośrednictwem belek więzarowych lub belek zwanych MURŁATAMI, wtedy gdy ściana murowana jest z drobnych elementów
Sposób łączenie krokwi z kalenicą zależy od ich grubości i może być wykonany na zwidzenie lub zwidłowanie zespolone kołkiem przy krokwiach grubości powyżej 8 cm, a na nakładkę prostą zespoloną kołkiem przy krokwiach o grubości 7-8 cm, na dotyk z nakładkami lub na dotyk do deski kalenicowej przy krokwiach 5-7 cm
Krokwie z belkami więzarowymi łączymy w rąb czołowy, pojedynczy lub cofnięty. Murłata powinna opierać się na murze kotwami co 1 m lub 1,5 m, aby nie spadły z muru
DACHY JĘTKOWE- przy szerokich budynkach ponad 6 m, konstrukcja krokwiowa nie jest stosowana, stosuje się wiązania jętkowe, które maja dodatkowy element zwany jętką ( dzieli ona krokwie na dwa odcinki w stosunki 3:2, przy czym dolny jest zawsze dłuższy, długość górnego odcinka to ok. 2,5 m a dolnego 4,5 m i długości jętki nie przekraczającej 3,5 m) Nachylenie połaci 37-67o. W budynkach z pokojami na poddaszu jętki stosujemy jednocześnie jako belki lekkiego stropu nad poddaszem.
Dachy jętkowe mogą mieć jętki nieodparte lub podparte lub dwoma rzędami słupów za pośrednictwem łaty. Słupy te nazywa się STOLCAMI stąd dachy: - jednostolcowe, dwustolcowe, bezstolcowe.
Więzary z jętkami nieodpartymi stosujemy przy rozpiętości do 7,5 m. Przy większych rozpiętościach do 9 m stosujemy więzary z jętkami podpartymi w połowie ich długości, natomiast przy rozpiętości ścian 9-12 m dwoma rzędami słupów podpieranymi co 1/3
W celu zmniejszenia rozpiętości płatwi i usztywnienia konstrukcji w kierunku podłużnym stosujemy miecze połączone dołem ze słupem a górą z płatwią. Pochylenie mieczy ok. 45o, a ich długość 1-1,20 m. Tradycyjne połączenia jętki z krokwią wykonujemy na tzw półjaskółczy ogon.
DACH PŁATWIOWO-KLESZCZOWY- najczęściej stosowany; więźba składa się z więzarów pełnych rozmieszczonych co 3-5 m i więzarów pustych.
WIĘZAR PEŁEN- składa się z pary krokwi, pary kleszczy, dwóch słupów oraz belki więzarowej, gdy strop jest drewniany. Gdy strop jest żelbetowy lub stalowo-ceraiczny słupy opieramy na podwalinach czyli8 krawędziakach drewnianych położonych na stropie w kierunku prostopadłym do płaszczyzny więzarów.
WIĘZARY PUSTE- są pośrednie i składają się tylko z dwóch krokwi połączonych dołem na płatwi stropowej.
Kleszcze obejmują z obu stron krokwie i usztywniają dach w kierunku poprzeczny ..Ze słupami Są połączone na wrąb a z krokwiami na półjaskółczy ogon. Stosujemy je przy rozpiętości 9-12 m. Słupki powinny się znajdować w odległości nie większej niż 1,20 m od ściany.
DACHY WIESZAKOWE- stosujemy jeśli w budynku nie ma ścian wewnętrznych podłużnych, filarów lub słupów, na których można by oprzeć słupy więźby dachowej.
W zależności od rozpiętości dachu rozróżniamy:
a) jednowieszakowe -rozpiętość 6-8 m
b) jednowieszakowe z krzyżnkiem- rozpiętość 8-10 m
c) dwuwieszakowe- rozpiętość do 12 m.