Po co chronić przyrodę?
Podstawowe formy ochrony przyrody w Polsce.
Wstęp
Działalność człowieka prowadzi do postępującej degradacji środowiska przyrodniczego. Objawia się to między innymi ubożeniem różnorodności przyrody ożywionej - wymierają gatunki roślin i zwierząt, zanikają ekosystemy.
W Polsce oprócz terenów silnie zdegradowanych istnieją obszary unikatowe pod względem przyrodniczym w skali Europy. Czy warto je chronić? Jak można to robić?
Cele
W wyniku udziału w zajęciach uczeń:
uzasadnia sens ochrony przyrody,
omawia różne formy ochrony przyrody w Polsce,
wyjaśnia pojęcie różnorodności biologicznej,
rozpoznaje zagrożenia obszarów chronionych,
przyjmuje postawę wrażliwości na problemy ochrony przyrody.
Materiały
strony internetowe:
http://www.mos.gov.pl/mos/news/materialy-inform/bioroznorod/1.html - definicja różnorodności biologicznej,
http://ciuw.warman.net.pl/alf/biodiversity/framep.htm - definicja różnorodności biologicznej,
http://www.eko.org.pl/prawo/4_a_1.html - prawne formy ochrony przyrody w Polsce,
http://www.mos.gov.pl/mos/akty-p/op_n.html - ustawa o ochronie przyrody,
http://www.eko.org.pl/prawo/4_a_4.html - lista ograniczeń i zakazów w obiektach prawnie chronionych,
http://www.mos.gov.pl/kzpn/index.htm - parki narodowe - lista, wybór,
http://ciuw.warman.net.pl/alf/ios/baza1/mapa.pl.html - mapa obszarów chronionych,
http://www.cyf-kr.edu.pl/tpn/ - strona Tatrzańskiego Parku Narodowego, m.in. przepisy, gospodarka, turystyka, olimpiada,
http://www.mos.gov.pl/bialowieza/ - informacje w sprawie ochrony Puszczy Białowieskiej.
Przebieg zajęć
Na początku zajęć uczniowie analizują znaczenie pojęć przyroda i środowisko. Jak można je zdefiniować? Czy oznaczają to samo? Które z tych pojęć jest szersze, ma więcej znaczeń?
Kolejny etap to postawienie pytania: Po co właściwie chronić przyrodę? Uczestnicy zapisują wszelkie pomysły, które na ten temat przyjdą im do głowy (burza mózgów).
Jednym z powodów kompleksowej ochrony przyrody jest zachowanie różnorodności form życia na Ziemi - wprowadzamy pojecie różnorodności biologicznej. Z czym to pojęcie nam się kojarzy? Spróbujmy je zdefiniować. Aby uściślić naszą definicję, zaglądamy na strony http://www.mos.gov.pl/mos/news/materialy-inform/bioroznorod/1.html, http://ciuw.warman.net.pl/alf/biodiversity/framep.htm.
Skoro już znamy powody, dla których powinniśmy chronić przyrodę, zastanówmy się, w jaki sposób możemy to robić? Spróbujmy w grupach ustalić, kto i jak może chronić przyrodę (począwszy od najwyższego szczebla - międzynarodowego i rządowego, a kończąc na nas samych). Aby dokładniej dowiedzieć się, jakie są najwyższe prawne formy ochrony przyrody w Polsce, zaglądamy na strony internetowe http://www.eko.org.pl/prawo/4_a_1.html, http://www.mos.gov.pl/mos/akty-p/op_n.html.
Znamy już prawne formy ochrony przyrody w Polsce, a więc i definicję parku narodowego. Możemy zatem odpowiedzieć sobie na pytanie, czym się on różni od zwykłego miejskiego parku? Pracując w grupach, uczniowie zapisują na planszy istniejące różnice i podobieństwa, a następnie reprezentanci grup omawiają wyniki tej pracy.
Posługując się uzyskanymi informacjami, uczniowie w parach układają regulamin zachowania się w parku narodowym. Co można, a czego nie można robić w parku narodowym? Po odczytaniu przez wszystkie pary propozycji regulaminów zapisujemy najważniejsze i najczęściej powtarzające się wnioski. Aby uzupełnić ten regulamin, sięgamy na strony internetowe http://www.mos.gov.pl/mos/akty-p/op_n.html, http://www.eko.org.pl/prawo/4_a_4.html, http://www.cyf-kr.edu.pl/tpn/.
Na pewno każdy z uczestników zajęć słyszał o różnych parkach narodowych w Polsce, a być może na świecie. Korzystając z tej wiedzy, uczniowie wymieniają znane im parki narodowe. A może ktoś był w jakimś PN? Jeśli tak, niech opowie o swoich wrażeniach. Czy mu się podobało? Co tam interesującego zobaczył?
Aby zapoznać się z istniejącymi w Polsce parkami narodowymi, zaglądamy na stronę internetową http://www.mos.gov.pl/kzpn/index.htm. Możemy zaobserwować na mapie rozmieszczenie obszarów chronionych w Polsce i określić, gdzie jest ich najwięcej i na jak ukształtowanych terenach się znajdują http://ciuw.warman.net.pl/alf/ios/baza1/mapa.pl.html.
Uczniowie, pracując w parach, zwiedzają za pośrednictwem internetu parki narodowe w Polsce http://www.mos.gov.pl/kzpn/index.htm. Każda para wybiera sobie jeden park narodowy i zbiera na jego temat informacje, które przedstawi podczas kolejnej lekcji.
Na zakończenie proponuję dyskusję na temat zagrożeń obszarów chronionych. Jeszcze raz skorzystamy tutaj z techniki burzy mózgów. Aby poszerzyć swoje wiadomości na ten temat, zaglądamy na strony http://www.cyf-kr.edu.pl/tpn/, http://www.mos.gov.pl/bialowieza/.
Wariant I
Kolejna lekcja może być poświęcona prezentowaniu przez uczniów informacji, które udało im się zebrać na temat wybranego parku narodowego. Każda para przedstawia swój park narodowy, korzystając z informacji znalezionych w internecie, a także w innych źródłach (mogą to być książki, albumy, rysunki, fotografie - również własne, filmy, itp.). Taką prezentację najlepiej przygotować w formie graficznej, na dużych planszach, z krótkimi informacjami dotyczącymi danego parku opatrzonymi rysunkami. Wskazana jest tu jednak duża dowolność co do sposobu prezentacji - im większa różnorodność prac, tym lepiej.
Wariant II
Bardzo interesującym uzupełnieniem zajęć o parkach narodowych byłoby obejrzenie filmu o Puszczy Białowieskiej pt. "Tętno pierwotnej puszczy", który dostępny jest na kasetach wideo.
Wariant III
Korzystając ze zdobytych wiadomości i własnych doświadczeń, uczniowie odgrywają scenki obrazujące sytuacje konfliktowe, które mogą zaistnieć między osobami reprezentującymi różne interesy, takimi jak: dyrektor parku narodowego, przemysłowiec, rolnik, turysta, działacz ochrony przyrody, mieszkaniec terenów sąsiadujących z parkiem. Kto jeszcze mógłby mieć coś do powiedzenia? Niech spróbują dojść do porozumienia, znaleźć rozwiązania kompromisowe. Czy jest to łatwe? Co sprawia największe trudności w nawiązaniu współpracy?
Wariant IV
Zdobytą wiedzę na temat obszarów chronionych warto poszerzyć oraz skonfrontować z rzeczywistością, wybierając się na wycieczkę do parku narodowego. Jeszcze lepiej, jeśli będzie tam można porozmawiać np. z pracownikiem parku lub inną osobą, która może nam o życiu parku opowiedzieć ze swojej perspektywy.
Magdalena Cheda