Uniwersytet w Białymstoku
Wydział Pedagogiki i Psychologii
Pedagogika resocjalizacja
Temat: Nieprzystosowanie społeczne wśród młodzieży.
Specjalizacja: Pedagogika resocjalizacja
Opracowała :
Aneta Olechno
II rok, gr. 1
Zjawisko nieprzystosowania społecznego interesuje badaczy różnych dyscyplin naukowych. Jest też różnie rozumiane przez nich, w inny sposób definiują je psychologowie, pedagodzy, prawnicy, socjologowie, lekarze. W każdej z tych dziedzin nauki istnieje duża liczba definicji nieprzystosowania społecznego. Pojęcie to jest używane nie tylko w literaturze fachowej, ale również weszło do języka potocznego, posługują się nim rodzice, nauczyciele, dziennikarze. Termin ten został bardzo spopularyzowany, co jeszcze bardziej przyczyniło
się do zwiększenia jego ogólnikowości.
L. Pytka podkreślając, że próby określenia istoty nieprzystosowania społecznego są liczne
i mają zróżnicowany zakres, przedstawia kilka definicji tego pojęcia opierając się na własnej pracy i poglądach D. Wójcik, K.Pospiszyla i E. Żabczyńskiej a także Cz. Czapowa. L. Pytka podkreśla także, iż termin "nieprzystosowanie społeczne" bywa zastępowany innymi określeniami, takimi jak: "niedostosowanie", "wykolejenie", "demoralizacja". Zakres pojęciowy jest tu podobny we wszystkich przypadkach.
Nieprzystosowanie społeczne według L. Pytki jest to:
Odmiana rozwoju społecznego dziecka pociągająca za sobą złe skutki dla samego dziecka
i jego otoczenia społecznego
Brak podatności dzieci i młodzieży na normalne (stosowane powszechnie) metody wychowawcze, co skłania rodziców oraz instytucje wychowawcze do poszukiwania specjalnych metod wychowawczych, medyczno- psychologicznych i medycznych.
Rodzaj zaburzeń w zachowaniu, spowodowany "negatywnymi warunkami środowiskowymi" bądź zaburzeniami równowagi procesów ośrodkowego układu nerwowego.
Zaburzenie emocjonalne, wyrażające się w trudności lub niemożliwości współżycia jednostki z innymi ludźmi.
Zaburzenie charakterologiczne spowodowane niekorzystnymi zewnętrznymi lub wewnętrznymi warunkami rozwoju, będące przyczyną wzmożonej trudności w dostosowaniu się do uznawanych norm społecznych oraz w realizacji zadań życiowych.
Złożone zjawisko (psychologiczno-społeczne) wyrażające się w zachowaniu sprawiającym wiele kłopotów i trudności jednostce i jej otoczeniu i jednocześnie powodujące subiektywne poczucie nieszczęścia.
Swoista rozbieżność między systemem norm i wartości uznawanych przez jednostkę i przez grupę, do której przynależy.
Zespół zachowań świadczący o nieprzestrzeganiu przez jednostkę "pewnych podstawowych zasad postępowania obowiązujących młodzież w danym wieku", przy założeniu,
że zachowania te powtarzają się, czyli są względnie trwałe.
Pod względem logicznym jest to pojęcie puste, gdyż niedostosowania na dobrą sprawę
nie ma i nie może być. Samo życie, bowiem pośród ludzi, wchodzenie w określone interakcje jest formą przystosowania czy dostosowania społecznego.
Jest to pewnego rodzaju skrót językowy na oznaczenie stanu wadliwego funkcjonowania jednostki znajdującej się pod presją niekorzystnych czynników biopsychicznych
i socjokulturowych prowadzących w konsekwencji do nieadekwatnego odgrywania przypisanych jej ról społecznych i przejawiania postaw antagonistyczno- destrukcyjnych stymulujących jednostkę do zachowań sprzecznych z powszechnie uznawanymi normami
i wartościami. Zachowania te zwykle ocenia się negatywnie i sankcjonuje społecznie.
Nieprzystosowanie jest zawsze w swej istocie pewnym stanem skłonności, ujmowanym jako: a) manifestacje, b) składniki (składające się na postawę nastawienia) oraz c) determinanty (czynniki przyczynowe i wynikające zeń zdarzenia stanowiące elementy procesu genezy wykolejenia się). Chodzi tu o skłonności tworzące swoiście zintegrowany "zbiór postaw".
L. Pytka podkreśla także, iż "o wiele łatwiej jest odpowiedzieć na pytanie, w jaki sposób nieprzystosowanie społeczne się przejawia, niż na pytanie, czym ono jest".
Istnieje, bowiem zasadnicza zgodność, co do jego objawów, natomiast istotne różnice dotyczą interpretacji mechanizmów i determinantów psychospołecznych.
Na nieprzystosowanie społeczne jednostki wykazują te jej zachowania, które są nieadekwatnymi, powtarzającymi się uporczywie reakcjami na wymogi i nakazy zawarte
w przypisanych jej rolach społecznych. Wspomniana nieadekwatność reagowania na przepisy i nakazy ról społecznych ujawnia się w łamaniu norm społecznych (prawnych, moralnych, obyczajowych) i lekceważeniu przez jednostkę powszechnie uznawanych oczekiwań społecznych.
Wspomniane zachowania, jako sprzeczne z powszechnie uznawanymi standardami społecznymi, budzą zwykle dezaprobatę i podlegają sankcjom rozmaitych instrumentów kontroli społecznej.
Tak pojmowane nieprzystosowanie społeczne może być interpretowane w trzech płaszczyznach:
- behawioralnej, jako charakterystyka występujących form zachowania,
- psychologicznej, jako charakterystyka postaw i motywacji jednostki,
- etiologicznej, jako charakterystyka psychospołecznych uwarunkowań
Literatura przedmiotu obfituje w liczne opisy objawów nieprzystosowania społecznego młodzieży. Jeżeli w ogóle można mówić o zgodności poglądów na temat pojmowania nieprzystosowania społecznego, to dotyczy ona raczej jego symptomów, - chociaż i w tym przypadku można zaobserwować znaczne zróżnicowanie stanowisk, niż jego mechanizmów
i determinantów psychospołecznych.
"Liczba najczęściej wymienianych podstawowych symptomów nieprzystosowania społecznego zawiera się w przedziale 3-15. Do typowych przejawów zalicza się: nadużywanie alkoholu przez młodzież, uzależnienie lekowe, toksykomanię, samobójstwa
i zamachy samobójcze, prostytucje i promiskuityzm, ucieczki z domu, wagary, pasożytnictwo społeczne, uczestnictwo w gangach podkulturowych. Jednak niektórzy autorzy są skłonni uznać za symptomy nieprzystosowania społecznego również takie formy zachowania jak: notoryczne kłamstwa, werbalną agresję(wulgarność), lenistwo szkolne, nieprzestrzeganie wewnętrznych zarządzeń i przepisów szkoły, zaburzenia koncentracji uwagi, lękliwość, konflikty z nauczycielami lub wzmożone konflikty z rówieśnikami"
L. Pytka, autor Skali Nieprzystosowania Społecznego - znormalizowanego
i wystandaryzowanego narzędzia do badania nieprzystosowania społecznego - jako cząstkowe wskaźniki uznał takie symptomy, jak notoryczne kłamstwa, wagary, alkoholizowanie się, ucieczki z domu, kradzieże, niekonwencjonalne zachowania seksualne, różne formy agresji antyspołecznej, łącznie z autoagresją
Natomiast MEN za objawy, które należy brać pod uwagę, przyjęło: "nagminne wagary, ucieczki z domu i włóczęgostwo, sporadyczne lub systematyczne picie alkoholu, odurzanie się (jego próby i faktyczne odurzanie się), niszczenie mienia, stosowanie przemocy, bójki, przywłaszczanie cudzego mienia, kradzieże, udział w grupach negatywnych oraz usiłowanie
i dokonane samobójstwa.
Podsumowując swoje rozważania na temat nieprzystosowania społecznego chcę przytoczyć słowa L. Pytki. Stwierdza on, że "trudno jest podać jednoznaczną i jednorodną charakterystykę nieprzystosowania społecznego i jego psychospołecznych korelatów,
gdyż nieprzystosowanie obejmuje wiele rozmaitych zachowań o wysoce zróżnicowanych manifestacjach, mechanizmach psychologicznych i determinantach. Można jedynie wnioskować, że pojęcie nieprzystosowania społecznego odnosi się do rozmaitych zaburzeń
i wadliwości w społecznej adaptacji jednostki"
BIBLIOGRAFIA
1. Konopnicki J., (1971) Niedostosowanie społeczne. Warszawa. PWN.
2. Pospiszyl K., Żabczyńska E.,(1980). Psychologia dziecka niedostosowanego społecznie. Warszawa. PWN.
3. Pytka L.,(1984). Skala Nieprzystosowania Społecznego. Warszawa. Wydawnictwa Radia i Telewizji.
4. Pytka L.,(1993). Pedagogika resocjalizacyjna. Warszawa. Wyższa Szkoła Pedagogiki Specjalnej im. M. Grzegorzewskiej.
5. Wójcik D.,(1984). Nieprzystosowanie społeczne młodzieży. Analiza psychologiczno - kryminologiczna. Wrocław. Ossolineum.
~ 4 ~