Daniel Knap

III rok Prawo

Miarkowanie szkody

Miarkowanie szkody a zarazem miarkowanie naszego odszkodowania dla naprawienia szkody za czyn niedozwolony ustala się na podstawie reguł ogólnych zawartych w art. 361-362 KC.

Art. 361. § 1. Zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła.

§ 2. W powyższych granicach, w braku odmiennego przepisu ustawy lub postanowienia umowy, naprawienie szkody obejmuje straty, które poszkodowany poniósł, oraz korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono.

Art. 362. Jeżeli poszkodowany przyczynił się do powstania lub zwiększenia szkody, obowiązek jej naprawienia ulega odpowiedniemu zmniejszeniu stosownie do okoliczności, a zwłaszcza do stopnia winy obu stron.

Odstępstwo od tej reguły ogólnej wprowadza art. 440 KC, który wskazuje, że przy ustalani wysokości odszkodowania organ, który tego dokonuje powinien uwzględnić stan majątkowy poszkodowanego lub osoby odpowiedzialnej. Jest to ograniczenie na zasadzie współżycia społecznego. Przy uwzględnianiu tego artykułu należy brać pod uwagę nie tylko stosunki majątkowe stron, ale także zasady moralne.

Jednak zastosowanie tej regulacji w polskim prawie jest znikome ze względu na zakres podmiotowy. Przepis ten odnosi się tylko do stosunków miedzy osobami fizycznymi. Z wyłączeniem, więc stosunków między osobami fizycznymi a osobami prawnymi.

Natomiast regulacje zawarte w Kodeksie pracy przewidują ograniczoną odpowiedzialność pracowników za szkody wyrządzone pracodawcy.

Art. 440. W stosunkach między osobami fizycznymi zakres obowiązku naprawienia szkody może być stosownie do okoliczności ograniczony, jeżeli ze względu na stan majątkowy poszkodowanego lub osoby odpowiedzialnej za szkodę wymagają takiego ograniczenia zasady współżycia społecznego.

Współodpowiedzialność kilku osób

W sytuacji powstania odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną czynem niedozwolonym przez kilka osób, ich odpowiedzialność jest solidarna. Wynika to z normy zawartej w art. 441 § 1 KC. Jest to przykład najczęściej spotykanej solidarności biernej z mocy ustawy.

Art., 441. § 1. Jeżeli kilka osób ponosi odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną czynem niedozwolonym, ich odpowiedzialność jest solidarna.

Do zaistnienia odpowiedzialności za szkodę muszą zaistnieć odpowiednie przesłanki. A mianowicie zdarzenie, z którym związana jest odpowiedzialność, szkoda oraz związek przyczynowy.

Jeżeli zaistnieje sytuacja, że jeden z dłużników solidarnych naprawi szkodę to przysługuje mu regres w stosunku do pozostałych dłużników. Prawo to przysługuje na mocy art. 441 §2 i 3.

§ 2. Jeżeli szkoda była wynikiem działania lub zaniechania kilku osób, ten, kto szkodę naprawił, może żądać od pozostałych zwrotu odpowiedniej części zależnie od okoliczności, a zwłaszcza od winy danej osoby oraz od stopnia, w jakim przyczyniła się do powstania szkody.

§ 3. Ten, kto naprawił szkodę, za którą jest odpowiedzialny mimo braku winy, ma zwrotne roszczenie do sprawcy, jeżeli szkoda powstała z winy sprawcy.

Przy ustalaniu wysokości roszczeń regresowych należy brać pod uwagę różne okoliczności a zwłaszcza winę danego sprawcy oraz stopień, w jakim przyczynił się do powstania szkody.

Aby lepiej zobrazować tą instytucje podam przykład: dwa przedsiębiorstwa przez pewien okres czasu wylewały do tego samego zbiornika wodnego chemikalia, pierwszy przedsiębiorca w danym czasie wlał 80 ton chemikaliów a drugi 20 ton. Z tym, że 100 ton wystarcza na zatrucie wody i śmierć ryb, które się w nim znajdowały. Oba przedsiębiorstwa wyrządziły szkodę i zobowiązane są do jej naprawienia solidarnie. A wyrównanie poniesionych kosztów może nastąpić w wyniku roszczenia regresowego.

Na podstawie § 3 art. 441 KC jest możliwość żądania pełnego odszkodowania od bezpośredniego sprawcy szkody.

Szkoda na osobie

Szkoda na osobie obejmuje uszczerbki wynikające z uszkodzenia ciała, rozstroju zdrowia, pozbawienia życia a także naruszenia innych dóbr osobistych człowieka.

Te ostatnie zostały określone w art. 23 KC

Art. 23. Dobra osobiste człowieka, jak w szczególności zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska, pozostają pod ochroną prawa cywilnego niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach.

Szkoda na osobie może przybrać postać zarówno szkody majątkowej jak i niemajątkowej (krzywdy). Cechą jest tu, że szkody na osobie są w szczególny sposób związane z człowiekiem, nawet z tym nienarodzonym. Ciekawostką jest tu, art. 446¹ KC, który mówi, że dziecko z chwilą urodzenia może żądać naprawienia szkód doznanych przed urodzeniem.

Regułą ogólną jest to, że roszczenie zmierzające do naprawienia tych szkód nie mogą być zbywalne. Zasada ta nie odnosi się jednak do roszczeń już wymagalnych, które zostały uznane na piśmie albo przyznane prawomocnym orzeczeniem. W takich przypadkach roszczenie takie traci swoją szczególną cechę i staje się zwykłym roszczeniem pieniężnym.

Podmiotem legitymowanym biernie jest osoba bezpośrednio poszkodowana czynem niedozwolonym i to ona może żądać pokrycia wszelkich szkód na osobie. Odpowiedzialność osoby, która jest zobowiązana do naprawienia szkody opiera się na podstawie deliktowej.

Naprawienie majątkowe szkody na osobie uregulowane zostało w odniesieniu do dwóch typów przypadków, jest to uszkodzenie ciała lub wywołania rozstroju zdrowia, oraz śmierci człowieka.

Uszkodzenie ciała polega na naruszeniu integralności fizycznej człowieka, natomiast rozstrój zdrowia wyraża się w zakłóceniu funkcjonowania jego organizmu. W tych przypadkach poszkodowanemu przysługuje;

1. Odszkodowanie na pokrycie wszelkich kosztów wynikłych z doznanych obrażeń. W szczególności będą to koszty leczenia Art. 444 § 1 KC

Art. 444. § 1. W razie uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia naprawienie szkody obejmuje wszelkie wynikłe z tego powodu koszty. Na żądanie poszkodowanego zobowiązany do naprawienia szkody powinien wyłożyć z góry sumę potrzebną na koszty leczenia, a jeżeli poszkodowany stał się inwalidą, także sumę potrzebną na koszty przygotowania do innego zawodu.

2. Renta dla wyrównania szkód trwałych art. 444 § 2 KC

§ 2. Jeżeli poszkodowany utracił całkowicie lub częściowo zdolność do pracy zarobkowej albo, jeżeli zwiększyły się jego potrzeby lub zmniejszyły widoki powodzenia na przyszłość, może on żądać od zobowiązanego do naprawienia szkody odpowiedniej renty.

Jeżeli bliżej zajmiemy się kwestią kosztów leczenie to na pewno do nich możemy zaliczyć: koszty transportu, dojazdu osób bliskich, koszty opieki lekarskiej, koszty specjalistycznych urządzeń potrzebnych, aby usprawnić życie osoby poszkodowanej, koszty przyuczenia do nowego zawodu oraz utracony zarobek. Niektóre z tych wydatków można wyłożyć z góry a niektóre tylko w wyłącznie po ich powstaniu.

Roszczenia o rentę przysługują w razie całkowitej lub częściowej utraty przez niego zdolności do pracy, zwiększenia się jego potrzeb oraz w razie zmniejszenia się jego widoków powodzenia na przyszłość.

W razie częściowej utraty zdolności do pracy należy przy ustalaniu wysokości renty ustalić różnice między zarobkami, które osoba poszkodowana otrzymywałaby, jeżeli by nie doszło do zdarzenia, które spowodowało szkodę a zarobkami, które otrzymuje po doznaniu szkody. A jeżeli mówimy o sytuacji, w której osoba poszkodowana jest całkowicie nie zdolna do pracy zarobkowej to wysokość rety powinna uwzględniać pełne wynagrodzenie, które by jej przysługiwało. Renta ma na celu pełne zaspokajanie potrzeb osoby poszkodowanej.

Może się jej domagać także osoba w ogóle nie posiadająca zdolności zarobkowej np. dziecko, w tym przypadku należy uwzględnić także fakt zmiejszononej możliwości zarobkowej w przyszłości.

Jak łatwo można zauważyć że kryteria ustalania renty nie są ostre, co za tym idzie nie dokładne, może to powodować szereg komplikacji i kłopotów z racjonalnym i sprawiedliwym ustaleniem wysokości przyznanej renty. Ustawodawca przyznał sądowi pewną swobodę uznaniową w tej sprawie. Mowa jest o tym w art. 322 KPC

Niekiedy z ważnych powodów sąd może przyznać osobie poszkodowanej zamiast renty odszkodowanie jednorazowe. Takie rozwiązanie może pomóc osobie poszkodowanej w przystosowaniu się innego zawodu albo też założenie własnej działalności gospodarczej. Przy ustalaniu takiego jednorazowego odszkodowania nie ma żadnych szczegółowych wytycznych jedynie nie może ono przekraczać 10-letniej wartości renty.

Trochę inne rozwiązania prawne towarzyszą naprawieniu szkód majątkowych wynikłych z śmierci człowieka. W tym przypadku możemy mówić o rencie dla osób pośrednio poszkodowanych, odszkodowaniu dla najbliższych oraz zwrotów kosztów leczenia oraz pogrzebu.

Ze względów humanitarnych następuje odstępstwo od zasady że odszkodowania przysługują osobom bezpośrednio poszkodowanym. Art. 446 § 2 KC przewiduje odszkodowanie dla osób pośrednio poszkodowanych śmiercią osoby która nastąpiła bezpośrednio za przyczyną czynu niedozwolonego.

§ 2. Osoba, względem której ciążył na zmarłym ustawowy obowiązek alimentacyjny, może żądać od zobowiązanego do naprawienia szkody renty obliczonej stosownie do potrzeb poszkodowanego oraz do możliwości zarobkowych i majątkowych zmarłego przez czas prawdopodobnego trwania obowiązku alimentacyjnego. Takiej samej renty mogą żądać inne osoby bliskie, którym zmarły dobrowolnie i stale dostarczał środków utrzymania, jeżeli z okoliczności wynika, że wymagają tego zasady współżycia społecznego.

Pierwszą grupę osób stanowią osoby na rzecz których ustanowiony był obowiązek alimentacyjny który ciążył na osobie zmarłego. Nie jest tu ważne czy ten obowiązek był faktycznie wykonywany. Jest to renta obligatoryjna.

Drugą grupę osób tworzą inne osoby bliskie, które były na utrzymaniu osoby zmarłego. Jest to renta fakultatywna i wymagane jest faktyczne udowodnienie że osoba zmarła dobrowolnie i stale dostarczała środków utrzymania.

Roszczenia te mają charakter odszkodowawczy w sensie tym że zastępują utracone korzyści jakie bliskie osoby otrzymywały by jeżeli by ona żyła. Renta ta podobnie jak wcześniej wymieniona podlega skapitalizowaniu.

Do szkód majątkowych należy także zaliczyć koszty pogrzebu oraz koszty leczenia.

---