Ćwiczenia 6 11.04.2008
Stosunek prawny
charakter krótkotrwały - np. zakup bułki
trwający całymi latami - np. umowa najmu
stosunek prawny - stosunek społeczny uregulowany przez normy prawne. Jest relacją a więc muszą istnieć do najmniej dwa podmioty.
I
świadomy -
nieświadomy - nie mamy wiedzy, że jesteśmy elementem stosunku prawnego - np. Wujek, który widział nas jako dzieci, którego nie pamiętamy, a który zapisuje nam spadek
II
abstrakcyjne -
konkretne - który zachodzi między minimum dwoma zindywidualizowanymi podmiotami prawa w związku z zaistnieniem określonego faktu prawnego
Elementy stosunku prawnego wg. Morawskiego
Fakt prawny
fakt prawny - okoliczność powodująca powstanie, zmianę lub ustanie uprawnienia lub obowiązku - o tym czy coś jest faktem prawnym decydują przepisy
Podział faktów prawnych
zdarzenia - nie zależą od zachowania człowieka
zachowania - zależą od woli człowieka
I
działania - podjęcie działania, które rodzi skutki prawne
zaniechania - nie podjęcie działania, które rodzi skutki prawne
II
czyny - zachowania wywołujące skutki prawne do których podmiot nie dążył
zgodne z prawem - czyny zgodne z prawem
niezgodne z prawem
w prawie karnym - wszystkie przestępstwa wymienione w kodeksie karnym
w kodeksie cywilnym - czyny wyrządzające szkodę
akty prawne (czynności prawne) - świadome zachowania podmiotów prawa zgodnie z prawem i zasadami współżycia społecznego zmierzające do wywołania określonych skutków prawnych
tworzenia prawa
stosowania prawa
…
Przedmiot stosunku prawnego
To do czego strona stosunku prawnego jest zobowiązana lub uprawniona.
Przedmiotem stosunku prawnego są rzeczy i zachowania.
Treść
Uprawnienie i obowiązek
Podmiot stosunku prawnego
podmiot prawa - osoba wyposażona w zdolność prawną
OSOBA FIZYCZNA
osoba fizyczna -
zdolność prawna - zdolność do bycia podmiotem praw i obowiązków (posiadania praw i obowiązków)
zdolność do czynności prawnych - zdolność do nabywania praw i zaciągania zobowiązań we własnym imieniu i na własną odpowiedzialność
Trzy grupy osób fizycznych
pełna zdolność - osoby, które ukończyły 18 lat
ograniczona - osoby między 13 - 18 rokiem życia - nie mogą zawierać skutecznych czynności prawnych z wyjątkiem spraw życia codziennego i w przypadku młodocianych w rozumieniu przepisów prawa pracy mogą oni rozporządzać swoim zarobkiem.
brak zdolności do czynności prawnych - osoby między 0 a 13 rokiem osoby mogą ze skutkami prawnie wiążącymi dokonywać czynności jedynie związanych ze sprawami życia bieżącego chyba, że nastąpiły z rażącym naruszeniem praw takiej osoby (np. sprzedanie dziecku taniego loda za 100zł).
Ubezwłasnowolnienie całkowite można orzec od osiągnięcia przez osobę 13 roku życia.
OSOBA PRAWNA
osoba prawna - podmioty, które nie są osobami fizycznymi ale posiadają zdolność prawną i zdolność do czynności prawnych
czynność …
wewnętrzna organizacja osoby prawnej
nazwa i siedziba
prawo do ochrony dóbr
Rodzaje osób prawnych
korporacje - zorganizowanie się grupy osób fizycznych zorganizowanych wokół określonego celu np. stowarzyszenie - członkowie są określeni liczbą albo imiennie - najwyższą władzą jest walne zgromadzenie lub zgromadzenie ogólne
zakłady - powstanie, cel, sposób działalności określa założyciel w statucie - niezbędnym elementem jest kapitał zakładowy - mamy fundatora np. Fundacja Nobla - najwyższą władzą jest fundator
Tryb powstania osób prawnych
normatywny (erekcyjny) - mocą aktu erekcyjnego organ państwowy ustanawia osobę prawną np. PAN został ustanowiony mocą ustawy
koncesyjny - osoba prawna powstaje z inicjatywy założyciela ale konieczne jest wyrażenie zgody przez organ państwa
rejestracyjny - mamy akt normatywny, który określa warunki uzyskania statusu osoby prawnej - jeśli warunki zostaną spełnione status osoby prawnej przyznany jest automatycznie
mieszany -
Sposoby zakończenia istnienia osób prawnych
decyzja o rozwiązaniu
upadłość
upływ czasu
na mocy aktu kompetentnego organu państwa, który nie zezwala na dalszą działalność
SYSTEMY PRAWA
System Typ
system prawa |
KAPITALISTYCZNEGO |
SOCJALISTYCZNEGO |
gospodarka |
rynkowa |
centralnie planowana |
własność |
prywatna |
państwowa |
sposób sprawowania rządów |
demokracja parlamentarna |
dyktatura partii |
inicjatywa |
popierana |
zabijana |
prawa i wolności obywateli |
szerokie |
ograniczone |
|
|
|
|
COMMON LAW |
CIVIL LAW |
występowanie |
USA, Wielka Brytania i byłe kolonie |
Europa Kontynentalna, część Ameryki Południowej |
prymat ustawy |
tak |
tak |
stosowanie i tworzenie prawa |
brak oddzielenia |
oddzielone |
tworzenie prawa przez sądy |
tak, poprzez precedensy |
nie |
recepcja prawa rzymskiego |
brak bezpośredniej |
tak (szczególnie prawo cywilne) |
demokracja - rządy większości z poszanowaniem mniejszości
Precedens
Sąd orzeka wbrew zwyczajowi. Precedens ma charakter rewolucyjny, prawotwórczy. Orzeczenie staje się precedensem jeśli wbrew poprzedniemu orzeczeniu orzeknie sąd wyższej instancji. Orzeczenie sądu, które stanowi precedens składa się z dwóch części:
ratio decidenti - ogólna reguła
obiter dictum - część przygodna, konkretna sytuacja
Z uzasadnienia trzeba wywnioskować ogólną regułę.
Precedens a zwyczaj
zwyczaj - jakaś reguła postępowania, nieunormowana
prawo zwyczajowe - powstałe na zasadzie długotrwałej praktyki, panuje powszechne przekonanie o obowiązywaniu
sankcjonowanie zwyczaju - organ wydaje swoją decyzję w oparciu o zwyczaj. Jest to tzw. precedens potwierdzający (nie mający charakteru rewolucyjnego).
Zalety - panuje powszechne przekonanie o obowiązywaniu
Wady - zwyczaj jest długotrwałym procesem, nieadekwatnym do tempa zmian w dzisiejszych czasach
Tendencja upodabniania się civil law do common law
Civil law upodobnia się do common law poprzez orzeczenia Sądu Najwyższego - ciężko jest orzekać wbrew taki orzeczeniom.
P.D.
System prawa w znaczeniu jako system niesprzeczny, zupełny, hierarchiczny
3