Ćwiczenia 3 14.03.2008

Prawo a moralność

system normatywny - system kontrolujący zachowania społeczeństwa za pomocą zasad i wytycznych

etos - ogół norm i zasad regulujących zachowania członków danej społeczności

Porównanie prawa i moralności

Prawo	Cecha	Moralność
tak	formalizacja	nie
tak	stanowienie	nie
tak	sankcje	nie
	powstawanie	spontaniczne
odnosi się tylko do czynów	zakres	odnosi się także do myśli, życzeń
obowiązuje bo zostało ustanowione	obowiązywanie	obowiązuje gdy uznamy ją za słuszną
osoby fizyczne, osoby prawne	podmioty podlegające	osoby fizyczne

Relacje między prawem a moralnością

• przedmiotowe

• zakres czynów regulowanych przez prawo zawiera się w moralności - prawo jest pewnym minimum moralności

Krytyka:

Prawo zaczyna regulować wiele kwestii, które nie mają odniesienia moralnego np. w jakiem czasie może być wykonana czynność prawna, jakich pieczątek używać, jak pisać pisma.

• zakresy regulacji prawnej i moralnej krzyżują się

• walidacyjne - w jaki sposób niezgodność prawa z normami moralnymi wpływa na jego obowiązywanie

• pozytywiści - nie istnieje związek między moralnością a obowiązywaniem prawa, bo prawo ustanowione obowiązuje zawsze, bez względu na jego moralność

• niepozytywiści - zwolennicy prawa natury

• funkcjonalne

• wpływ norm moralnych na normy prawne

• normy moralne muszą być uwzględniane przez prawo, są one podstawą prawa - prawo jest otwarte na normy moralne

• system prawny zawiera wiele odesłań do norm moralnych:

- inkorporacja - normy moralne stają się normami prawnymi np. zakaz zabijania

- przepisy odsyłające - przepisy odsyłające do określonych norm zachowań, akceptowanych przez społeczeństwo - art. 58 KC nie ważna jest nie tylko czynność prawna sprzeczna z ustawą ale także czynność sprzeczna z zasadami współżycia społecznego

- terminy wartościujące - „dobra wiara”, „szczególne okrucieństwo”

• wpływ norm prawnych na normy moralne

• prawo kształtuje normy moralne, po pewnym czasie stosowania normy prawnej możemy zmienić swój system wartości np. legalność eutanazji w Holandii może wpłynąć na co raz większą akceptację społeczną tego zjawiska

Przepisy i normy prawne

norma- jedna z podstawowych kategorii składniowych języka, wskazuje na pewien sposób postępowania

zdanie - odpowiada na pytanie jak jest, można mu przypisać wartość prawda lub fałsz

norma - odpowiada na pytanie jak powinno być

oceny - indywidualne stwierdzenia

Dwie koncepcje normy prawnej

• kognitywistyczna - normom wolno przypisać wartości prawdy lub fałszu - stanowisko odosobnione, które głosiło, że skoro normy prawne wynikają z moralności to są prawdziwe

• nonkognitywistyczna - normom nie wolno przypisać wartości prawdy lub fałszu

Bez względu na te dwie koncepcje istnieją normy, którym można przypisać wartości logiczne np. prawa fizyki

Pięć stanowisk relacji między przepisem a normą prawną

• norma prawna i przepis prawa to pojęcia tożsame, synonimiczne a więc takie, które możemy stosować zamiennie. Odmianą tego stanowiska jest pogląd, że przepis prawa jest pojęciem wyłączonym. Norma prawna powoduje tylko zamieszanie terminologiczne, praktyka w ogóle nie używa tego pojęcia.

• przepis prawa jest to pewien napis występujący w akcie prawnym a znaczenie tego substratu to właśnie norma prawna np. tekst chiński prawa - widzimy przepis a nie znamy normy

• przepis prawny to napis + norma prawna

• przepis prawa najmniejszą jednostkę techniczną inaczej systematyczną aktu prawnego a norma prawna to pewna reguła postępowania zbudowana z przepisów prawa np. pismo, gdzie powołujemy się na 3 różne artykuły

• norma prawna jest to zjawisko odrębne od przepisu prawa. Przepis prawa jest technicznym sposobem wyrażenia normy prawnej.

Budowa normy prawnej

Elementy budowy normy prawnej

• hipoteza - określa adresata normy prawnej, wskazuje czyje zachowanie dana norma reguluje, wskazuje właściwości i cechy a niekiedy również miejsce i czas

• adresat wyrażony bezpośrednio - urzędnik państwowy

• adresat wyrażony pośrednio - każdy kto nabył samochód

• adresat wyrażony indywidualnie - Jan Kowalski

• dyspozycja - określa wzór powinnego zachowania

• sankcje - określa konsekwencje zachowania odmiennego od zachowania powinnego

• represyjna - spełnia funkcję prewencyjną (ogólną i szczególną), funkcję odpłaty za zło i funkcję resocjalizacyjną (kara ma służyć przywróceniu ukaranego do społeczeństwa). Jest spotykana najczęściej na gruncie prawa karnego polega na wyrządzeniu pewnej dolegliwości psychicznej lub fizycznej w razie zachowania odmiennego od zachowania powinnego np. zastosowanie kary grzywny, pozbawienia wolności itd.

• egzekucyjna - spotykana najczęściej na gruncie prawa administracyjnego - polega ona na zmuszeniu adresata do zachowania się w sposób zgodny z dyspozycją poprzez zastosowanie nawet przymusu fizycznego np. wyrok przymusowego leczenia odwykowego bez zgody uzależnionego lub gdy świadek nie stawia się do sądu bez usprawiedliwienia sąd może zarządzić doprowadzenie świadka do sądu

• nieważności - spotykana najczęściej na gruncie prawa cywilnego - polega na tym, że jeżeli dla podjęcia określonej czynności prawnej konieczne jest zachowanie odpowiedniej formy to nie dochowanie tejże formy czyni tę czynność nieważną (ad solemnitatem) np. sporządzenie umowy sprzedaży nieruchomości bez zachowania formy aktu notarialnego

Teorie budowy normy prawnej

• dwuelementowe - nie jest konieczna sankcja

• trzyelementowe - składają się z hipotezy, dyspozycji, sankcji

• sprzężone - norma pierwotna składająca się hipotezy pierwotnej i dyspozycji pierwotnej i norma wtórna składająca się z hipotezy wtórnej (jest zaprzeczeniem normy pierwotnej) i normy wtórnej (jest sankcją z punktu widzenia adresata normy) - np. ten kto posiada samochód powinien go zarejestrować a kto posiada samochód i go nie zarejestrował podlega karze grzywny

Język prawny i prawniczy

język prawny - język w którym prawo jest formułowane

język prawniczy - język, który stosujemy do wypowiadania się o prawie

język przepisów - …

język norm prawnych - język jednoznacznych wypowiedzi wynikających z przepisów prawa (???). Jedni uważają, że zalicza się do języka prawniczego, drudzy, że zalicza się do języka prawnego.

Język tekstów prawnych

• posługują się nim ludzie wykształceni

• jest bardziej doprecyzowany w porównaniu do języka technicznego

• nie znajdziemy w nim wyrażeń potocznych

• znajdziemy w nim wyrażenia nie występujące w języku potocznym

• niektóre słowa mogą być używane w innym znaczeniu np. powód

• zwroty złożone

• występują zwroty idiomatyczne

• jest usystematyzowany (paragrafy, artykuly…)

poprzednik

następnik

funktor normotwórczy np. powinno, winien

Rodzaje przepisów prawnych, obowiązywanie prawa, referat

3

---