LEKI MOCZOPĘDNE

Leki moczopędne (diuretica) - są to związki zwiększające ilość moczu ostatecznego. Są one stosowane w obrzękach, w nadciśnieniu tętniczym, przy zbyt dużej retencji wody w organiźmie oraz w zatruciach. Ze względu na mechanizm działania można je podzielić na dwie grupy:

diuretyki - są to leki zwiększające ilość wydalanego moczu, poprzez zwiększenie filtracji kłębuszkowej (zwiększają ilość usuwanej wody);

saluretyki - są to środki zwiększające wydalanie jonów sodowych i chlorkowych. Ponieważ ilość sodu w organiźmie jest wprost proporcjonalna do ilości wody, saluretyki wtórnie usuwają wodę z ustroju.

Leki o nerkowym punkcie uchwytu działania

1. Pochodne heterocyklicznych układów azotowych - mono- i dwu­pierś­cie­nio­wych:

a. pochodne pirazyny;

b. pochodne ksantyny;

c. pochodne pterydyny;

2. Sulfonamidy:

a. pochodne sulfamoilowe układów heterocyklicznych;

b. pochodne o-chlorobenzenosulfonamidu;

c. pochodne kwasu chlorosulfamoiloantranilowego;

d. pochodne heterocykliczne o-chlorobenzenosulfonamidu;

3. Pochodne akrylofenonu;

4. Pochodne pregnanu (antagoniści aldosteronu);

ad. 1. Pochodne heterocyklicznych układów azotowych - mono- i dwu­pierś­cie­nio­wych:

ad. a. pochodne pirazyny:

Amiloridi hydrochloridum (synonim: Amilorid)

chlorowodorek 3,5-diamino-N-amidyno-6-chloro-2-pirazynokarboksamidu

Lek jest diuretykiem, wykazującym dodatkowo działanie antykaluretyczne (w minimalnym stopniu usuwa z organizmu jony potasowe).

Obecnie Amilorid jest stosowany w preparacie złożonym o nazwie TIALORID (MODURETIC). Lek ten obok Amiloridu zawiera Hydrochlortiazyd. Preparat ten zwiększa wydalanie jonów sodowych poprzez hamowanie resorpcji chlorku sodu w komórkach nabłonkowych cewki krętej dalszej. Jest on stosowany w obrzękach na tle chorób serca, wątroby i nadciśnienia tętniczego.

ad. b. pochodne ksantyny:

Aminophyllinum

Diprophyllinum

Theobrominum

Theobrominum natricum et natrii salicylas

Metyloksantyny silnie rozszerzają naczynia nerkowe, przez co rośnie szybkość przepływu krwi przez nerki i szybkość filtracji.

ad. c. pochodne pterydyny:

Triamterenum (synonim: Triamteren)

2,4,7-triamino-6-fenylo-pterydyna

Triamteren jest lekiem o łagodnym działaniu moczopędnym. Zwiększa wy­da­la­nie jonów sodowych i chlorkowych. W bardzo małym stopniu wpływa na stężenie jonów potasu, dlatego może być zaliczony do antykaluretyków. Działa p/obrzękowo i hipotensyjnie. Jest stosowany w obrzękach na tle niewydolności mięśnia sercowego, marskości wątroby i w nadciśnieniu tętniczym.

ad. 2. Sulfonamidy:

ad. a. pochodne sulfamoilowe układów heterocyklicznych:

Acetazolamidum (synonim: Diuramid, Diamox)

2-acetyloamino-1,3,4-tiadiazolo-5-sulfonamid

Lek ten jest inhibitorem anhydrazy węglanowej, enzymu katalizującego reakcję tworzenia kwasu węglowego z wody i dwutlenku węgla. Powstały kwas węglowy dysocjuje na jony wodorowe i wodorowęglanowe odpowiedzialne za utrzymywanie równowagi kwasowo-zasadowej organizmu:

CO₂ + H₂O
H₂CO₃
H⁺ + HCO₃^-

Jon wodorowy przenika do światła cewki krętej bliższej, gdzie ulega wymianie na jon sodowy. Ten ostatni tworzy z jonem wodorowęglanowym wodorowęglan sodu, który bardzo łatwo ulega resorpcji zwrotnej.

Diuramid hamując anhydrazę węglanową hamuje syntezę kwasu węglowego, dzięki czemu następuje spadek stężenia jonów wodorowych w organiźmie. Nie dochodzi więc do wymiany sodu na proton. W efekcie tego duże ilości sodu, a tym samym i wody, zostają usunięte z ustroju.

Cały proces prowadzi do silnej alkalizacji moczu i zakwaszenia krwi, co z kolei doprowadza do zaburzenia gospodarki elektrolitowej organizmu. Z tego względu znaczenie Diuramidu zmalało. Acetamid stosuje się dziś w jaskrze (obniża ciśnienie śródgałkowe), a także jako lek pomocniczy w leczeniu padaczki.

Hydrochlorothiazidum (synonim: Esidrex)

1,1-ditlenek-6-chloro-3,4-dihydro-2 H-7-sulfamoilo-1,2,4-benzotiadiazyny

Lek hamuje resorpcję zwrotną chlorku sodu w korowym odcinku pętli wstępującej oraz w cewce krętej bliższej i dalszej. Jest to środek o średnio-silnym działaniu moczopędnym. Posiada także działanie miolityczne na naczynia krwionośne (Esidrex stymuluje tworzenie prostaglandyny PGE₂, która rozszerza naczynia krwio­noś­ne). Usunięcie grupy -SO₂NH₂ prowadzi do zaniku działania moczopędnego, ale nie wpływa na właściwości miolityczne leku.

Hydrochlortiazyd jest stosowany jak inne leki z tej grupy, tj. w obrzękach spowodowanych chorobą serca, wątroby, itd.

ad. b. pochodne o-chlorobenzenosulfonamidu:

Clopamidum (synonim: Clopamid, Brinaldix)

4-chloro-N-(cis-2`,6`-dimetylopiperydyno)-3-sulfamoilobenzamid

Punktem uchwytu działania tego leku jest odcinek korowy pętli nefronu. Hamuje on tam resorpcję zwrotną sodu. Clopamid powoduje wzmożoną diurezę, obniża ciśnienie krwi, działa szybko i długotrwale (nawet do 24 godzin). Jest on stosowany w chorobie nadciśnieniowej i obrzękach różnego typu. Preparaty złożone:

BRINERDIX - Clopamid, Rezerpina i DH-ergokrystyna;

VISKALDIX - Clopamid i Pindololum;

Xipamidum (synonim: Aquaphor)

4-chloro-5-sulfamoilo-salicyloilo-2,6-ksylidyna

Łagodnie działający środek diuretyczny. Jest stosowany w lekkim i umiar­ko­wa­nym nadciśnieniu tętniczym i w obrzękach różnego pochodzenia.

ad. c. pochodne kwasu chlorosulfamoiloantranilowego:

Furosemidum (synonim: Lasix)

kwas 4-chloro-N-furfurylo-5-sulfamoilo-antranilowy

Furosemid jest najczęściej stosowanym saluretykiem. Jego działanie wiąże się z hamowaniem resorpcji sodu w części rdzeniowej pętli Henlego. Ulega on metabolizmowi do kwasu 4-chloro-5-sulfamoilo-antranilowego, który również wykazuje działanie diuretyczne. Lek rozpuszcza się w wodzie i w 70 % wchłania się z pokarmem. Podany dożylnie działa natychmiast. Jego cechą negatywną jest to, że usuwa z organizmu jony potasowe. Furosemid stosuje się w niewydolności lewokomorowej, w obrzękach płuc, mózgu, w ostrej niewydolności nerek oraz w nadciśnieniu tętniczym.

SYNTEZA FUROSEMIDU

d. pochodne heterocykliczne o-chlorobenzenosulfonamidu:

Chlortalidonum (synonim: Hygroton, Urandil)

3-hydroksy-3-(3-sulfamoilo-4-chlorofenylo)-izoindolin-1-on

Lek zwiększa wydalanie jonów sodowych. Działa moczopędnie silnie i długotrwale. Niestety zmniejsza stężenie potasu w surowicy krwi (podczas terapii Hygrotonem należy podawać preparaty potasu). Jest stosowany tak jak leki wcześniej omówione.

ad. 3. Pochodne akrylofenonu:

Acidum ethacrynicum (synonim: Uregyt)

kwas 2,3-dichloro-4-(2-metylenobutyrylo)-fenoksyoctowy

Lek ten hamuje wchłanianie sodu w części rdzeniowej, wstępującej pętli nefronu. Uregyt charakteryzuje się bardzo silnym działaniem moczopędnym. Działa ilościowo i jakościowo, tj. Furosemid. Te dwa leki należą do najsilniej działających saluretyków pętlowych, przy czym kwas etakrynowy jest gorzej tolerowany i bardziej toksyczny od Furosemidu. Powoduje także wzrost wydalania potasu z organizmu.

Uregyt znalazł zastosowanie w obrzękach spowodowanych chorobą serca, nerek, wątroby i nadciśnieniem tętniczym.

SYNTEZA KWASU ETAKRYNOWEGO

ad. 4. Pochodne pregnanu (antagoniści aldosteronu):

Pod wpływem angiotensyny A₂, kora nadnerczy produkuje zwiększoną ilość aldo­steronu, hormonu odpowiedzialnego za gospodarkę mineralno-elektrolitową us­tro­ju. Aldosteron powoduje zwiększone wydalanie jonów potasowych oraz bardzo silnie pobudza resorpcję sodu. Zatrzymywanie sodu jest związane z zatrzymywaniem wody i powstawaniem obrzęków. Aby temu zapobiec stosuje się leki dwojakiego rodzaju:

a. leki będące antagonistami konkurencyjnymi aldosteronu;

b. leki hamujące biosyntezę aldosteronu;

ad. a. leki będące antagonistami konkurencyjnymi aldosteronu:

Spironolactonum (synonim: Aldacton, Verospirone)

Canrenonum

Kalii canrenoas

Leki o pozanerkowym punkcie uchwytu działania

1. Środki osmotyczne - krystaloidy;

2. Środki zakwaszające krew i tkanki;

3. Lecznicze wody mineralne;

ad. 1. Środki osmotyczne - krystaloidy:

Hipertoniczne roztwory niżej wymienionych związków, podane doustnie lub dożylne, powodują wzrost ciśnienia osmotycznego krwi. Aby doprowadzić do izotonii, woda z koloidów tkankowych przenika do krwiobiegu (dochodzi do hydremi, czyli rozwodnienia krwi). Efektem tego jest wzmożenie filtracji kłębuszkowej i zwiększone wydalanie wody z organizmu.

- Natrii chloridum NaCl;

- Natrii acetas CH₃COONa;

- Natrii sulfas Na₂SO₄;

- Kalii chloridum KCl;

- Kalii acetas CH₃COOK;

Glucosum	Mannitolum	Sorbitolum	Urea

* Glukoza - wprowadza się dożylnie w postaci 10 % - 20 % roztworów;

* Mannitol - osmotyczny środek moczopędny, obniżający ciśnienie śród­czasz­ko­we i śródgałkowe; lek stosuje się w obrzękach mózgu i przy oparzeniach;

* Sorbitol - wprowadza się dożylnie w postaci 50 % roztworu;

* Mocznik - wprowadza się we wlewie kroplowym 30 % roztwór; ze względu na to, że mocznik powoduje wystąpienie wielu skutków ubocznych, stosuje się go tylko wtedy, gdy jest niezbędny; podany dożylnie obniża ciśnienie wewnątrzczaszkowe, ciśnienie płynu mózgowo-rdzeniowego oraz ciśnienie śródgałkowe; lek jest stosowany w skąpomoczu, w jaskrze oraz w rozległych urazach mózgu;

ad. 2. Środki zakwaszające krew i tkanki:

Leki te działają niezależnie od hipertonii osmotycznej. Zakwaszają one organizm, a w efekcie doprowadzają białka do punktu izoelektrycznego. Białka osiągając punkt izoelektryczny tracą zdolność wiązania wody, która przedostaje się do naczyń krwionośnych i wraz z krwią wędruje do nerek.

- Ammonii chloridum NH₄Cl (podaje się doustnie)

- Calcii chloridum CaCl₂ ⋅ 6 H₂O (podaje się dożylnie)

* chlorek amonu - łatwo wchłania się z przewodu pokarmowego; w organiźmie ulega przekształceniu w mocznik; lek jest stosowany w obrzękach spowodowanych niewydolnością krążenia oraz w zatruciach lekami o charakterze zasadowym;

* chlorek wapnia - bezbarwna substancja krystaliczna; pH roztworu wodnego wynosi 5,5 - 7,5; lek jest stosowany w obrzękach spowodowanych niewydolnością krążenia;

ad. 3. Lecznicze wody mineralne:

Wody mineralne szybko resorbują się z przewodu pokarmowego i przenikają do krwiobiegu, powodując silne rozcieńczenie krwi (hydremia). W efekcie rozcieńczenia krwi dochodzi do spadku ciśnienia osmotycznego krwi i wzmożonej filtracji krwi w nerkach.

7

---