27. Układ rozrodczy męski

Funkcje:

• wytwarzanie, odżywianie i czasowe przechowywanie gamet męskich (plemników)

• wprowadzenie zawiesiny plemników (nasienia) do układu płciowego żeńskiego

• wytwarzanie męskich hormonów płciowych (androgenów) i receptorów dla nich

Budowa:

• Jądra - gruczoły wytwarzające plemniki

• Przewody wyprowadzające:

• najądrza

• nasieniowody

• przewód wytryskowy

• Gruczoły dodatkowe:

• pęcherzyki nasienna

• gruczoł krokowy

• gruczoły opuszkowo-cewkowe

• gruczoły cewki moczowej

Moszna:

• Twór skórno-mięśniowy z licznymi gruczołami potowymi, ukośnie ułożonymi włosami

• Jądra w 7 miesiącu ciąży schodzą do moszny. Brak zejścia jąder (wnętrostwo) prowadzi do bezpłodności

• W mosznie temp. jest o 2-3 stopnie niższa od temp. ciała, co jest niezbędne dla prawidłowej spermatogenezy

Jądro:

• Wielkość 4x3x2,5 cm

• Waga: 11-17g, jądro prawe nieco większe niż lewe

• Jądra są zawieszone w mosznie na powrózku nasiennym zawierającym nasieniowód, tętnice, żyły i naczynia limfatyczne

• Składa się z 200-300 płacików, z których każdy zawiera 1-4 kanalików nasiennych krętych

• Kanalik nasienny kręty (KNK)

• długość 30-70 cm (razem 300-900 m!)

• wysłany nabłonkiem plemnikotwórczym, gdzie powstają plemniki

• kręte nie rozgałęzione pętle na obu końcach przechodzą w kanaliki proste otwierające się do sieci jądra

• zbudowane z

• błony własnej kanalika - zbud. z 3 warstw

• zewnętrzna - zbud. z fibroblastów, zawiera naczynia krwionośne i chłonne

• środkowa - zawiera miofibroblasty (3-5 pokładów) zawierające aktynę i meromiozynę ciężką: ich skurcz powoduje przesuwanie się plynu kanalikowego i plemników

• wewnętrzna - błona podstawna

• nabłonka plemnikotwórczego (germinalnego)

• Każdy kanalik plemnikotwórczy ma 150 μm średnicy i 80 cm długości. Wyścielony jest nabłonkiem plemnikotwórczym oraz komórkami podporowymi Sertoliego

• Skurcz komórek mioidalnych przesuwa powstające plemniki, które nabywają zdolności do samodzielnego ruchu dopiero po przejściu przez najądrze

• Kanaliki od zewnątrz są otoczone przez tkankę śródmiąższową

• tkanka ta wypełnia przestrzenie między kanalikami plemnikotwórczymi. składa się z:

• fibroblastów

• kolagenu i substancji podstawowej

• naczyń krwionośnych i limfatycznych

• komórek Leydiga wydzielających testosteron

Spermatogeneza:

powstawanie na drodze mitozy spermatocytów z komórek macierzystych (spermatogoniów), procesu mejozy, w wyniku którego powstają spermatocyty II rzędu (I podział) i spermatydy (II podział) o zredukowanej liczbie chromosomów

Spermiogeneza:

przekształcenie spermatyd w plemniki

Komórki Sertoliego:

• komórki podporowe

• wysokie, wydłużone, o nieregularnych kształtach

• mają liczne wypustki cytoplazmatyczne

• w cytoplazmie zawierają:

• cienkie, nitkowate mitochondria

• siateczkę śródplazmatyczną gładką - liczne cysterny i kanały (kom. aktywne wydzielniczo)

• ziarna glikogenu

• krople tłuszczu

• ziarna lipofuscynowe

• włókna aktynowe

• krystaloidy (3 rodzaje) o nieznanym składzie i funkcji

• funkcje:

• podporowa

• fagocytarna - fagocytują cytoplazmę resztkową odrzucaną przez dojrzałe spermatydy, oraz zdegenerowane komórki plemnikotwórcze

• sekrecyjna :

• u zarodków (8-9 tyg) wydzielają substancję hamującą rozwój przewodów Mullera

• w okresie przedpokwitaniowym wydzielają substancję zapobiegającą podziałowi komórek plemnikotwórczych

• w dojrzałych jądrach wydzielają białko wiążące androgeny (ABP)

Komórki Leydiga:

• gruczołowe

• syntetyzują testosteron

• zawierają

• liczne tabularne mitochondria

• dobrze rozwiniętą siateczkę śródplazmatyczną gładką

• krople tłuszczu, ziarna lipofuscynowe, wtręty białkowe (krystaloidy Reinkego) o niewyjaśnionej roli

• witaminy, enzymy i cholesterol

Kanaliki proste:

• początkowe odcinki wysłane nabłonkiem jednowarstwowym walcowatym

• dalsze odcinki - dłuższe wysłane nabłonkiem jednowarstwowym sześciennym

• kanaliki proste dochodzą do śródjądrza i tu łączą się tworząc sieć jądra

Najądrze:

• 5 cm dł. i 1 cm szerokości

• zawiera przewód o długości do 6 cm

• pokryte nabłonkiem wielorzędowym walcowatym z długimi mikrokosmkami (stereocilie)

• otoczony pochewką mięśni okrężnych gładkich

• funkcje:

• dojrzewanie plemników

• fagocytoza i trawienie zdegenerowanych plemników

Przewód najądrza:

• bardzo długi (4-6 m)

• przechodzi przez cały narząd

• jego światło stopniowo się powiększa

• wysłany jest nabłonkiem dwurzędowym zawierającym komórki:

• główne - wysoki, walcowate z bardzo długimi stereociliami

• pełnią funkcję wydzielniczo - re sorpcyjną

• zawierają ziarnistości wydzielnicze i pęcherzyki pinocytarne

• ich wydzielina zawiera:

• białka (liczne)

• glikoproteiny

• substancje wpływające na ostateczne dojrzewanie plemników: kwas sialowy, fosfatydylocholinę, karnitynę (warunkuja funkcje komórek mięśniowych gładkich, których liczba zwiększa się wzdłuż przewodu najądrza)

• podstawne - niskie, nieliczne, ubogie w cytoplazmę

Nasieniowód:

• zawiera żyły, tętnice i naczynia limfatyczne tworząc powrózek nasienny

• na końcu łączy się z pęcherzykiem nasiennym, przechodzi w bańkę i przewód wytryskowy. pęcherzyki nasienne wytwarzają wydzielinę bogatą w globuliny, witaminę C i fruktozę

• skurcz przewodów wytryskowych powoduje ejakulację

Pęcherzyki nasienne:

• parzyste gruczoły pęcherzykowo-cewkowe

• uchodzą do nasieniowodu

• każdy zawiera silnie skręconą cewę o długości 4 cm.

• błona śluzowa:

• silnie pofałdowana

• pokryta nabłonkiem dwurzędowym zawierającym komórki: podstawne (małe) i gruczołowe (wysokie)

• wydzielina pęcherzyków nasiennych:

• zawiera:

• liczne białka

• prostaglandyny

• tłuszcz

• kwas askorbinowy

• kwas cytrynowy

• fruktozę - materiał energetyczny dla plemników

• wesikulinę powodującą koagulowanie nasienia (zapobiega wypływaniu z pochwy)

• różna związki org., sole mineralne

Prostata:

• pokryta torebką łącznotkankową

• przegrody łącznotkankowe dzielące gruczoł na płaciki zawierające pasma komórek mięśniowych gładkich

• składa się z wielu gruczołów uchodzących do cewki moczowej

Gruczoł krokowy

• zawiera 30-50 rozgałęzionych gruczołów cewkowo-pęcherzykowych

• elementy wydzielnicze tworzą 3 warstwy:

• warstwę około cewkowych gruczołów śluzówkowych

• warstwę gruczołów podśluzowych

• warstwę gruczołów głównych

Nabłonek pęcherzyków i cewek gruczołu krokowego

• Zróżnicowany

• zależnie od aktywności gruczołu zmienia się i może być:

• jednowarstwowy walcowaty

• jednowarstwowy walcowaty

• jednowarstwowy sześcienny lub

• jednowarstwowy płaski

• dwurzędowy

Wydzielina gruczołu krokowego:

• stanowi 20% objętości nasienia

• ma ph ok. 6,5

• zawiera:

• dużo wolnych aminokwasów

• sperminę - białko nadające nasieniu charakterystyczny zapach

• fruktozę

• kwas cytrynowy

• fibrynolizynę

• transaminazy

• fosfatazę kwaśną - jej poziom we krwi zwiększa się w przypadku raka prostaty

• spełnia funkcję odżywczą w stosunki do plemników

Kamyki sterczowe:

• średnica do 1 mm

• zawierają:

• białka

• węglowodany

• sole wapnia

• ich liczba wzrasta z wiekiem

Przerost prostaty

• funkcja prostaty zależy od testosteronu

• gruczoł sterczowy powiększa się progresywnie z wiekiem

• znaczny przerost może prowadzić do zatrzymania moczu

Testosteron:

• wydzielany przez komórki Leydiga pod wpływem LH

• utrzymuje spermatogenezę w kanalikach plemnikotwórczych

• utrzymuje strukturę i funkcje dróg wyprowadzających i gruczołów dodatkowych

• stymuluje i utrzymuje II rzędowe cechy płciowe

• uczestniczy w regulacji wydzielania LH

Gruczoły opuszkowo-cewkowe (Cowpera)

• parzyste

• złożone gruczoły cewkowo-pęcherzykowe

• uchodzą do cewki moczowej

• nabłonek w zależności od stanu czynnościowego (jednowarstwowy sześcienny lub walcowaty) utworzony z komórek śluzowych produkujących wydzielinę śluzowatą o odczynie zasadowym, zawierającą:

• cukry (głównie galaktozę)

• kwas sialowy (niewielkie ilości)

Cewka moczowa męska:

• części:

• część wewnątrzścienna - odcinek powyżej gruczołu krokowego (znajduje się w ścianie pęcherza moczowego)

• część sterczowa

• część błoniasta

• czesć gąbczasta

• część sterczowa:

• w obrębie gruczołu krokowego - ok. 3cm

• na tylnej ścianie błona śluzowa tworzy podłużną listewkę - grzebień cewki moczowej

• w połowie długości grzebień tworzy zgrubienie - wzgórek nasienny (owalną lub okrągłą wyniosłość, na której otwierają się przewody wytryskowe 20-30 ujść przewodów wyprowadzających gruczołu krokowego

• budowa histologiczna:

• błona śluzowa pokryta nabłonkiem przejściowym, blaszka właściwa bogato unaczyniona, zawiera dużo włókien sprężystych

• błona mięśniowa: (dwuwarstwowa)

• wewnętrzna podłużna

• zewnętrzna okrężna - stanowi kontynuację mięśnia zwieracza gładkiego pęcherza moczowego

• część błoniasta:

• najkrótszy odcinek - nie przekracza 3 cm

• zawiera odcinek przeponowy - najcieńszy (cieśń cewki moczowej), odcinek przeponowy przechodzi przez przeponę moczowo-płciową zbudowaną z mięśni i powięzi

• błona śluzowa tworzy podłużne fałdy, to powoduje, że światło jest szczelinowate ( w czasie oddawania moczu fałdy wygładzają się, gdyż następuje odpływ krwi ze splotów żylnych otaczających błonę śluzową)

• nabłonek pokrywający wielowarstwowy lub wielorzędowy, który na szczytach fałd przechodzi w jednowarstwowy

• gruczoły - 2 rodzaje:

• śródnabłonkowe - płytkie zagłębienia wysłane nabłonkiem jednowarstwowym walcowatym

• podnabłonkowe - cewkowaty (gruczoły Littrego) wysłane nabłonkiem jednowarstwowym sześciennym lub walcowatym - wytwarzają śluz chroniący nabłonek cewki przed macerującym działaniem moczu

• błona mięśniowa

• część wewnętrzna - włókna mięśniowe gładkie o przebiegu podłużnym

• część zewnętrzna - włókna o przebiegu okrężnym

• w odcinku przeponowym………………………………………..zwieraczem cewki

• część gąbczasta:

• najdłuższa - 10-15cm, objęta ciałem gąbczastym prącia

• nabłonek podobny do części błoniastej, zawiera wysepki nabłonka wielowarstwowego płaskiego

• blaszka właściwa błony śluzowej tworzy fałdy, które są coraz niższe

Jądra - gruczoły wytwarzające plemniki

Przewody wyprowadzające -

• najądrza

• nasieniowody

• przewód wytryskowy

Gruczoły dodatkowe;

• pęcherzyki nasienne

• gruczoł krokowy

• gruczoły opuszkowo-cewkowe

• gruczoły cewki moczowej

Błona własna kanalika nasiennego:

• 3 warstwy:

• zewnętrzna - zbudowana z fibroblastów, zawiera naczynia krwionośne i chłonne

• środkowa - zawiera miofibroblasty (3-5 pokładów) zawierające aktynę i meromiozynę ciężką: ich skurcz powoduje przesunięcie się płynu kanalikowego i plemników

• wewnętrzna - błona podstawna

Jądro

• Każdy kanalik plemnikotwórczy ma 150 μm średnicy i 80 cm długości

• wyścielony jest proliferującym plemnikotwórczym (terminalnym, spermatogonie) oraz komórkami podporowymi (Sertoliego)

Tkanka śródmiąższowa jądra:

• wypełnia przestrzenie pomiędzy kanalikami plemnikotwórczymi

• składa się z:

• fibroblastów

• kolagenu i substancji podstawowej

• naczyń krwionośnych i limfatycznych

• komórek Leydiga - wydzielających testosteron

---