OGÓLNE PRZEPISY DOTYCZĄCE UMÓW
Umowa to czynność prawna co najmniej dwustronna, która dochodzi do skutku przez zgodne oświadczenie woli dwóch lub więcej stron zmierzających do powstania, zamiany lub zniesienia określonego stosunku prawnego.
To uzgodnienie oświadczeń woli stron określa się mianem porozumienia, konsensu. Umowa musi obejmować określenie stron oraz istotne elementy, np. przy umowie sprzedaży przedmiot i cenę.
Umowy regulowane kodeksem cywilnym.
Umowa sprzedaży (art. 535-602 k.c.)
Umowa zamiany (art.603 k.c.)
Umowa dostawy (art. 605-612 k.c.)
Umowa kontraktacji (art. 613-626 k.c.)
Umowa o dzieło (art. 627-646 k.c.)
Umowa o roboty budowlane (art. 647-658 k.c.)
Umowa najmu (art. 659-692 k.c.)
Umowa dzierżawy (art. 693-709 k.c.)
Umowa leasingu (art. 7091-70918 k.c.)
Umowa użyczenia (art. 710-719 k.c.)
Umowa pożyczki (art. 720-724 k.c.)
Umowa rachunku bankowego (art. 725-733 k.c.)
Umowa zlecenia (art. 734-751 k.c.)
Umowa agencyjna (art. 758-764 k.c.)
Umowa komisu (art. 765-773 k.c.)
Umowa przewozu (art. 774-793 k.c.)
Umowa spedycji (art. 794-804 k.c.)
Umowa ubezpieczenia (art. 805-820 k.c.)
Umowa przechowania (art. 835-845 k.c.)
Umowa składu (art. 853-859 k.c.)
Umowa spółki (art. 860-875 k.c.)
Umowa poręczenia (art. 876-887 k.c.)
Umowa darowizny (art. 888-902 k.c.)
Umowa przekazania nieruchomości (art. 9021-9022 k.c.)
Umowa renty (art. 903-907 k.c.)
Umowa o dożywocie (art. 908-916 k.c.)
Zasada swobody umów.
Art. 3531 k.c.: „Strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego”
Na swobodę umów składają się 4 elementy:
swoboda w zawieraniu umów,
swoboda w wyborze kontrahentów,
swoboda w kształtowaniu (wspólnie z drugą stroną) treści umowy,
swoboda w wyborze formy zawarcia umowy (jeżeli z mocy ustawy nie wynika zastrzeżenie formy szczególnej).
Zasada swobody umów w określaniu stosunku zobowiązaniowego nie jest jednak absolutna. Występuje ograniczenie tej zasady polegające na tym, że treść lub cel umowy nie mogą być sprzeczne
z naturą samego stosunku zobowiązaniowego, ustawą, która określa zawsze granice takiego stosunku, jak i zasadami współżycia społecznego również wyrażonymi w prawie.
Formy zawierania umów.
czynności konkludentnej - czyli taka, która nie może być uznana za formę ustną, a jest zrozumiała dla stron umowy,
ustna,
pisemna,
pisemna z urzędowym potwierdzeniem podpisu,
pisemna z urzędowym potwierdzeniem daty,
aktu notarialnego,
przewidziana ustawą szczególną.
Rodzaje umów.
I. Ze względu na rodzaj skutków prawnych, jakie wywołują
umowy zobowiązujące - ich treścią jest zobowiązanie jednej lub więcej stron do świadczenia;
umowy rozporządzające - wywołują one bezpośrednio skutki prawne w postaci przeniesienia, przekształcenia, obciążenia lub zniesienia prawa podmiotowego (np. umowy przenoszące własność i inne prawa majątkowe- autorskie, wynalazcze, wierzytelności itp.; ustanawiające ograniczone prawa rzeczowe- użytkowanie, służebność, zastaw, hipoteka; zmierzające
do zniesienia istniejących praw majątkowych- zrzeczenie się hipoteki, zastawu, zwolnienie z długu).
Ze względu na ustalanie właściwej regulacji prawnej umów
umowy nazwane - posiadają one szczególną regulację kodeksową -
do umowy takiej odnosi się grupa przepisów prawa, gdzie określone są wzajemne uprawnienia i obowiązki stron właściwe dla stosunku prawnego danego rodzaju (np. umowa sprzedaży, umowa zlecenia, umowa o dzieło, umowa przewozu);
umowy nienazwane - są to wszystkie umowy, nie będące umowami nazwanymi, ze względu na zasadę swobody umów, stosunki prawne regulowane umową nienazwaną kreowane są przez strony w sposób dowolny i odpowiadający stronom (np. umowa leasingu, franczyza, factoring);
umowy mieszane - są to umowy, które nie odpowiadają całkowicie żadnej umowie nazwanej. Wydaje się możliwe uznawanie tego rodzaju umów bądź za pewien (złożony) wycinek umów nienazwanych, bądź za zbiór umów bardzo różnorodnych, w których zawsze musi znaleźć się jakiś element połączenia treści występujących w innych umowach, najczęściej nazwanych.
III. Ze względu na obowiązki stron
umowy jednostronnie zobowiązujące - tylko jedna osoba jest zobowiązana, a druga jest uprawniona (np. umowa darowizny, zrzeczenie się zobowiązania);
umowy dwustronnie zobowiązujące - obie osoby są zobowiązane, jak i uprawnione do określonych czynności
(np. umowa o dzieło, umowa sprzedaży, umowa pożyczki);
umowy wzajemne - każda ze stron jest zobowiązana wobec drugiej strony do świadczenia będącego odpowiednikiem tego samego co otrzymuje (art. 487 § 2 k.c.)
IV. Ze względu na uzyskane korzyści majątkowe
umowy odpłatne - obie strony odnoszą pewne korzyści majątkowe, np. przy umowie sprzedaży, dostawy, przewozie itp.
umowy nieodpłatne - korzyść majątkową odnosi wyłącznie jedna ze stron (np. umowa darowizny).
V. Inne
umowy konsensualne - zostają zawarte w momencie kiedy dwie lub więcej stron złożą zgodne oświadczenie woli
umowy realne - oprócz oświadczenia woli wymagane jest również wydanie rzeczy (np. umowa użyczenia, umowa przechowania, umowa składu)
umowa adhezyjna - najważniejsze warunki określane są przez jednego z kontrahentów, zwykle ekonomicznie silniejszego występującego często w pozycji monopolistycznej, drugi natomiast może je zaakceptować i przystąpić do umowy lub zrezygnować z jej zawarcia, cechą umów adhezyjnych jest ich powtarzalność, masowość i w zasadzie jednakowa treść (np. umowa ubezpieczenia).
Sposoby zawierania umów.
Ogólne zasady dotyczące zwierania i ważności umów regulowane są przepisami zawartymi w księdze I k.c. (dział II art. 66-72). Przepisy te wyróżniają trzy sposoby (tryby) zawierania wszystkich umów:
tryb ofertowy (złożenie oferty i jej przyjęcie)- art. 66-71 k.c.
aukcja, przetarg- art. 701-705 k.c.
tryb negocjacji (rokowanie)- art. 72 k.c.
Tryb ofertowania.
Tryb ofertowy polega na złożeniu oferty przez jedną ze stron, czyli oferenta, i jej przyjęciu przez drugą stronę, czyli oblata. Przyjęcie oferty powinno nastąpić w takiej samej formie jak oferta, chyba że oferent zastrzeże inną formę.
Za chwilę zawarcia umowy uznaje się moment otrzymania przez oferenta oświadczenia o jej przyjęciu lub moment przystąpienia oblata do wykonania umowy (art. 70 § 1 k.c.). Natomiast za miejsce zawarcia umowy przyjmuje się miejsce otrzymania przez oferenta oświadczenia o jej przyjęciu lub miejsce zamieszkania albo siedzibę w chwili zawarcia umowy (art. 70 § 2 k.c.).
Aukcja/przetarg.
Aukcja, przetarg mają charakter publiczny i celem ich przeprowadzania jest wybór najkorzystniejszej oferty przez organizatora. W ich przebiegu można wyodrębnić trzy etapy
(z czego pierwszy jest wspólny, a dwa pozostałe różnią się):
ogłoszenie aukcji, przetargu stanowi zaproszenie przez organizatora do składania ofert, minimalnymi wymogami ogłoszenia stawianymi przez przepisy są: czas, miejsce, przedmiot oraz warunki aukcji albo przetargu, w warunkach aukcji/ przetargu organizator może zastrzec wadium (aby móc przystąpić do aukcji/ przetargu należy wpłacić określoną sumę pieniędzy);
składanie ofert - aukcja: rozpoczyna się tzw. wywołaniem, na którym informuje się zebranych o otwarciu licytacji, jej przedmiocie i cenie wywoławczej, każde kolejne postąpienie unieważnia wcześniejsze, aukcja kończy się trzykrotnym wywołaniem najwyższej ceny i wskazaniu podmiotu, który wygrał; przetarg: najpierw składane są pisemne oferty zgodne
z warunkami określonymi w ogłoszeniu przetargu, a po upływie zakreślonego terminu organizator lub powołana przez niego komisja wybiera najlepszą ofertę, uczestnicy przetargu muszą zostać powiadomieni na piśmie o wynikach przetargu bądź jego zakończeniu bez dokonania wyboru;
przyjęcie składanej oferty (zawarcie umowy)- aukcja: zawarcie umowy następuje w chwili udzielenia przybicia; przetarg: chwila otrzymania przez zwycięzcę zawiadomienia o wyniku przetargu lub w momencie opublikowania stosownego ogłoszenia, z którym może zapoznać się
zwycięzca.
Tryb negocjacji.
Negocjacje (rokowania) polegają na prowadzeniu pertraktacji przez strony w celu uzgodnienia treści umowy. Umowa zostaje zawarta, gdy strony dojdą do porozumienia co do wszystkich postanowień umowy, które były przedmiotem negocjacji,
a zatem nie tylko istotnych postanowień umowy.
Swoistym trybem zawarcia umowy jest umowa przedwstępna (pactum de contrahendo). Zgodnie z art. 389 k.c. umowa przedwstępna jest to umowa, w której jedna ze stron lub obie strony zobowiązują się do zawarcia w przyszłości oznaczonej umowy właściwej (stanowczej). Dla swojej skuteczności umowa przedwstępna wymaga:
zawarcia w niej wyraźnego zobowiązania do zawarcia umowy przyrzeczonej,
określenia istotnych postanowień umowy przyrzeczonej.