dereń, materiały PWr, humany

SPÓŁKA JAWNA

Definicja i istota.

Spółką jawną jest spółka osobowa, która prowadzi przedsiębiorstwo pod własną firmą, a nie jest inną spółką handlową ( art. 22. ust. 1. k.s.h.).

Jest ona przedsiębiorcą w rozumieniu przepisów ustawy o swobodzie działalności gospodarczej i podlega wpisowi do Krajowego Rejestru Sądowego.

Spółka jawna ma ( zgodnie z art. 22 k.s.h.):

zdolność prawną,
zdolność do czynności prawnych,
zdolność sądową,
wyodrębnienie organizacyjne i majątkowe od wspólników,
może nabywać prawa,
zaciągać zobowiązania,
może pozywać i być pozywaną,
działa pod własną firmą

Spółka jawna mimo podmiotowości prawnej nie jest osobą prawną.

Wykluczone jest funkcjonowanie spółki jawnej bez prowadzenia przedsiębiorstwa ( np. tworzenie jej do jednorazowej transakcji).

Przedsiębiorstwo w definicji spółki jawnej zostało użyte w znaczeniu funkcjonalnym i oznacza działalność gospodarczą, która musi mieć cel zarobkowy, jako że osiągnięty zysk zostaje przeznaczony do podziału między wspólników.

Spółkę jawną należy traktować odrębnie od wspólników.

Ustawodawca dopuszcza używanie w obrocie skrótu „sp. j.”

Definicje spółki jawnej w niektórych państwach europejskich:

Włochy: Za spółkę we wspólnym imieniu ( odpowiednik spółki jawnej) uważa się każde kolektywnie prowadzone przedsiębiorstwo, które nie jest ukonstytuowane jako inny typ. Za ten rodzaj spółki uznano też po wprowadzeniu nowego kodeksu poprzednio istniejące spółki cywilne. Jedynym elementem konstytuującym ustawowe pojęcie spółki we wspólnym imieniu staje się solidarna i nieograniczona osobista odpowiedzialność wszystkich wspólników za zobowiązania spółki. Jej ewentualne modyfikacje w umowie spółki nie są skuteczne wobec osób trzecich.

Francja: Odpowiednikiem spółki jawnej jest spółka we wspólnym imieniu ( SNC). Spółka jawna jest spółką osobową i musi posiadać co najmniej dwóch wspólników. Wspólnikami nie mogą być osoby prawne i niektóre osoby fizyczne ( np. tworzące wolne zawody). Warunki utworzenia tej spółki są takie same, jak w przypadku wszystkich spółek handlowych, tzn. musi być wpisana do rejestru podmiotów gospodarczych.

Niemcy: Spółka jawna ( OHG) to specjalny typ spółki cywilnej. Celem jest w tym wypadku prowadzenie działalności handlowej pod wspólnym szyldem ( zarejestrowanym w rejestrze handlowym), przy nieograniczonej odpowiedzialności wspólników względem wierzycieli.

Utworzenie spółki jawnej.

Zgodnie z art. 23. k.s.h. umowa spółki jawnej powinna być zawarta na piśmie pod rygorem nieważności.

Umowa taka powinna zawierać ( art. 25. k.s.h.):

firmę i siedzibę spółki,
określenie wkładów wnoszonych przez każdego wspólnika i ich wartość,
przedmiot działalności spółki,
czas trwania spółki - jeżeli jest oznaczony.

Jeśli umowa przewiduje wniesienie do spółki jako wkładu prawa własności nieruchomości lub użytkowania wieczystego, konieczne jest zawarcie umowy w formie aktu notarialnego albo pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi ( art. 158 k.c.).

Korpus firmy spółki jawnej powinien zawierać nazwisko co najmniej jednego wspólnika albo nazwę - w przypadku kiedy wspólnik jest osobą prawną lub niepełną osobą prawną, w przypadku natomiast, gdy wspólnik jest przedsiębiorcą - jego formę.

Siedzibą spółki jest miejscowość określona w umowie spółki, jednakże siedziba spółki nie musi się pokrywać z miejscem prowadzenia działalności przez spółkę ani też z miejscem prowadzenia spraw.

Wkład wspólnika może być wkładem pieniężnym lub niepieniężnym ( rzeczowym zwanym akordem), może też polegać na świadczeniu usług na rzecz spółki ( np. remont lokalu, w którym będzie prowadzona działalność gospodarcza spółki). Wkład niepieniężny polega na przeniesieniu lub obciążeniu własności rzeczy lub innych praw na rzecz spółki. Niezależnie od wskazanych rodzajów wkładów w odniesieniu do każdego ze wspólników należy w umowie podać ich wartość wyrażoną w walucie polskiej.

Przedmiot działalności spółki, zgodnie z art. 40 ustawy o KRS, powinien być określony wg Polskiej Klasyfikacji Działalności ( PKD).

Do powstania spółki nie wystarczy sama umowa wspólników, potrzebny jest również wpis do rejestru sądowego.

Spółka jawna podlega obowiązkowemu wpisowi do rejestru przedsiębiorców - w rejonowym sądzie gospodarczym, w okręgu którego spółka będzie miała swoją siedzibę (art. 69441 k.p.c). Spółka powstaje dopiero od momentu wpisu do KRS.

Zgłoszenie spółki jawnej do sądu rejestrowego powinno zawierać ( wg art. 26. ust. 1.):

firmę, siedzibę i adres spółki,
przedmiot działalności gospodarczej,
nazwiska i imiona albo firmy ( nazwy) wspólników oraz adresy wspólników albo ich adresy do doręczeń,
nazwiska i imiona osób, które są uprawnione do reprezentowania spółki i sposób reprezentacji.

Do zgłoszenia spółki jawnej należy dołączyć złożenie wobec sądu albo poświadczone notarialne wzory podpisów osób uprawnionych do reprezentowania spółki.

Na podstawie ustawy z dnia 23 października 2008 r. o zmianie ustawy - Kodeks spółek handlowych (Dz. U. Nr 217, poz. 1381), która weszła w życie 8 stycznia 2009 r., został zniesiony tzw. następczy sposób powstania spółki jawnej. Związany był on z obowiązkiem przekształcenia spółki cywilnej w spółkę jawną w razie osiągnięcia przez tę ostatnią działalności w dużym rozmiarze. Pozostaje dobrowolna transformacja polegająca na przekształceniu spółki cywilnej w spółkę jawną.

Charakter majątku spółki.

Zgodnie z art. 28. k.s.h. majątek spółki stanowi wszelkie mienie wniesione jako wkład lub nabyte przez spółkę w czasie jej istnienia.

Spółka jawna ma swój majątek, lecz nie stanowi on współwłasności wspólników.

W umowie spółki wspólnicy zobowiązują się tylko do wniesienia wkładu, samo zaś ich wniesienie może nastąpić później, z tym że spółce przysługuje roszczenie o ich wniesienie. Jedynie w przypadku praw innych niż własność, które wspólnik zobowiązuje się wnieść do spółki, uważa się za przeniesione na spółkę ( art. 48 ust. 3 k.s.h.).

Odpowiedzialność za zobowiązania.

Ponosi ją spółka. Jeśli egzekucja z majątku okaże się bezskuteczna, wierzyciel może ją prowadzić z majątku wspólnika.

Odpowiedzialność wspólników spółki jawnej ma charakter subsydiarny, czyli uzupełniający. Oznacza to, że wierzyciel spółki może prowadzić egzekucje z majątku wspólnika dopiero wówczas, kiedy egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna ( art. 31. ust. 1. k.s.h.). Odpowiedzialność subsydiarna wspólnika ma znaczenie na etapie postępowania egzekucyjnego.

Odpowiedzialność solidarna polega na tym, że wierzyciel spółki może żądać całości lub części świadczenia od spółki i wszystkich wspólników łącznie, bądź od kilku z nich i spółki, bądź tylko od kilku wspólników lub od samej spółki albo od każdego wspólnika z osobna.

W praktyce występuje często łączenie pozwania spółki i wspólników. Ma to pewne wady i zalety.

Zalety:

- umożliwia ustanowienie zabezpieczenia na majątku wspólników; korzystne wtedy, gdy spółka nie posiada dość środków na zapłatę, a zachodzi obawa, że do czasu rozstrzygnięcia sprawy, środków tych nie będą też posiadać wspólnicy.

Wady:

- narażenie postępowania na przewlekłość - większa liczba uczestników może powodować skomplikowanie procesu sądowego,

- jeśli pozwani wspólnicy nie są przedsiębiorcami (np. innymi spółkami handlowymi), wyłączona jest możliwość rozpoznania sprawy przed sądem gospodarczym, przed którym obowiązuje bardziej dynamiczna i rygorystyczna procedura,

- aby pozwać wspólników, trzeba ustalić ich adresy, licząc się z tym, że dane znajdujące się w aktach rejestrowych nie zawsze okażą się aktualne.

Reprezentacja spółki.

Zgodnie z art. 29. ust. 1. k.s.h. każdy wspólnik ma prawo reprezentować spółkę. Dotyczy to wszystkich czynności sądowych i pozasądowych spółki, nie można prawa reprezentowania spółki ograniczyć ze skutkiem osób trzecich.

Pozbawienie wspólnika prawa reprezentowania spółki, czyli wbrew jego woli, może nastąpić wyłącznie z ważnych powodów na mocy prawomocnego orzeczenia sądu.

K.s.h. zezwala na umowne ograniczenie sposobu reprezentacji. Umowa spółki może bowiem przewidywać reprezentację łączną. Polega ona na konieczności współdziałania dwóch, większej liczby, bądź wszystkich wspólników albo też wspólnika z prokurentem (art.30 ust. 1. k.s.h.). Wtedy pod dokumentem spółki muszą być składane odpowiednio dwa podpisy lub więcej.

Spółka jawna może udzielić pełnomocnictwa do dokonywania czynności w jej imieniu: ogólnego do czynności zwykłego zarządu, rodzajowego ( np. do zawierania umowy sprzedaży przedmiotów należących do spółki) lub szczegółowego ( do dokonywania indywidualnie określonej czynności prawnej np. sprzedaży oznaczonej nieruchomości).

Udział w zyskach i stratach.

Zgodnie z art. 51. ust.1 k.s.h. każdy wspólnik ma prawo do równego udziału w zyskach i uczestniczy w stratach w tym samym stosunku bez względu na rodzaj i wartość wkładu, aczkolwiek umowa może stanowić inaczej.

Określony w umowie spółki udział wspólnika w zysku odnosi się także do jego udziału w stratach.

Udział w zyskach nie może być utożsamiany z udziałem kapitałowym wspólnika. Udział kapitałowy wspólnika odpowiada bowiem wartości rzeczywiście wniesionego wkładu. Natomiast udział w zyskach jest, co do zasady, niezależny od wartości tego wkładu.

Od swojego udziału kapitałowego wspólnik ma prawo żądać corocznie wypłacenia odsetek w wysokości 5% od swojego udziału kapitałowego, nawet gdy spółka poniosła stratę ( art. 53 k.s.h.).

Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 3 lipca 2008 r., sygn. akt IV CSK 101/08 potwierdził, że w spółce jawnej, w odróżnieniu od spółek kapitałowych ( art. 191 ust. 1 oraz 347 ust. 1 k.s.h.), do wypłaty zysku nie jest niezbędne podjęcie przez wspólników uchwały o przeznaczeniu zysku do wypłaty.

Niedopełnienie przez spółkę administracyjnego obowiązku zatwierdzenia sprawozdania finansowego w oznaczonym czasie nie uprawnia do uchylenia się od wypłaty zysku należnego wspólnikowi z powołaniem się na brak wymagalności jego roszczenia.

Przyjęcie odmiennego stanowiska trwale pozbawiłoby wspólnika spółki jawnej realnego udziału w zyskach, w poszczególnych okresach obliczeniowych.

Zakaz działalności konkurencyjnej.

Zgodnie z art. 56 ust.1. k.s.h. wspólnik obowiązany jest powstrzymać się od wszelkiej działalności sprzecznej z interesami spółki.

Wspólnik nie może, bez wyraźnej lub domniemanej zgody pozostałych wspólników zajmować się interesami konkurencyjnymi, w szczególności uczestniczyć w spółce konkurencyjnej jako wspólnik spółki cywilnej, spółki jawnej, partner, komplementariusz lub członek organu spółki.

Wystąpienie wspólnika.

Wystąpienie wspólnika jest zdarzeniem prawnym powodującym utratę przez wspólnika jego członkowstwa w spółce, przy czym spółka może istnieć nadal.

Wspólnik może wypowiedzieć umowę spółki zawartej na czas nieoznaczony na 6 miesięcy przed końcem roku obrotowego, aczkolwiek umowa może przewidywać krótszy okres wypowiedzenia.

Na podstawie art. 61 ust. 3 k.s.h. wypowiedzenie dokonuje się w formie pisemnego oświadczenia, które należy złożyć pozostałym wspólnikom albo wspólnikowi uprawnionemu do reprezentowania spółki.

Również śmierć wspólnika powoduje jego wystąpienie ze spółki, ponieważ zasadą w spółkach osobowych jest to, że w miejsce zmarłego wspólnika nie wstępują jego spadkobiercy.

O wyłączeniu wspólnika może orzec sąd z ważnych powodów.

W przypadku wystąpienia wspólnika ze spółki wartość udziału kapitałowego wspólnika albo spadkobiercy oznacza się na podstawie osobnego bilansu, uwzględniającego wartość zbywczą majątku spółki.

Rozwiązanie spółki jawnej.

Spółka jawna musi być ze swej istoty co najmniej dwuosobowa. Dlatego zawsze, gdy liczba wspólników maleje do jednego ulega ona rozwiązaniu.

Przyczyny rozwiązania spółki:

1. Przyczyny przewidziane w umowie spółki (np. upływ czasu, gdy jest on oznaczony),

2. Jeśli umowa spółki nie stanowi inaczej lub pozostali wspólnicy tak nie postanowią ( art.58 k.s.h.):

Śmierć wspólnika lub ogłoszenie jego upadłości ( chyba, że umowa stanowi, że w miejsce zmarłego wspólnika wchodzą jego spadkobiercy - art. 60 k.s.h)
Wypowiedzenie umowy spółki przez wspólnika lub jego wierzyciela

3. Jednomyślna uchwała wszystkich wspólników

4. Ogłoszenie upadłości spółki

5. Prawomocne orzeczenie sądu ( art. 58 k.s.h)

Każdy wspólnik może z ważnych powodów żądać rozwiązania spółki przez sąd. Natomiast jeśli ten ważny powód zachodzi po stronie jednego ze wspólników, sąd może na wniosek pozostałych orzec o wyłączeniu tego wspólnika ze spółki. Jest to przepis bezwzględnie obowiązujący.

Likwidacja spółki jawnej.

Celem postępowania likwidacyjnego jest upłynnienie majątku spółki, co stworzy możliwość spłacenia długów oraz podział ewentualnej nadwyżki między wspólników.

Likwidatorami są wszyscy wspólnicy. Wspólnicy mogą powołać na likwidatorów tylko niektórych spośród siebie, jak również osoby spoza swego grona. Uchwała wymaga jednomyślności, chyba, że umowa spółki stanowi inaczej ( art.70. ust. 1. k.s.h.).

Na miejsce wspólnika upadłego wchodzi syndyk.

Do sądu rejestrowego należy zgłosić:

otwarcie likwidacji,
nazwiska i imiona likwidatorów oraz ich adresy,
sposób reprezentowania spółki przez likwidatorów i wszelkie w tym zakresie zmiany.

Likwidatorzy powinni zakończyć bieżące interesy spółki, ściągnąć wierzytelności, wypełnić zobowiązania i upłynnić jej majątek.

Jeżeli majątek spółki nie wystarcza na spłatę udziałów i długów, niedobór dzieli się między wspólników stosownie do postanowień umowy, a w ich braku - w stosunku, w jakim wspólnicy uczestniczyli w stracie.

W przypadku ogłoszenia upadłości spółki jej rozwiązanie następuje po ukończeniu postępowania upadłościowego, a wniosek o wykreślenie spółki z rejestru składa syndyk.

Spółka cywilna, a spółka jawna.

	Spółka cywilna	Spółka jawna
Charakter prawny	stosunek obligacyjny łączący wspólników, brak podmiotowości prawnej ( tytuł XXXI art. 860 i n. k.c.)	podmiotowość prawna - zdolność prawna i zdolność sądowa; tzw. ułomna osoba prawna ( art. 8 ust. 1. k.s.h.), osobowa spółka handlowa
Chwila powstania	zawarcie umowy - złożenie zgodnych oświadczeń woli przez wszystkich przyszłych wspólników	wpis do Krajowego Rejestru Sądowego (art. 251 ust. 1 k.s.h.)
Firma	brak, gdyż spółka cywilna nie jest przedsiębiorcą ( art. 432 k.c.)	Powinna zawierać nazwiska lub firmy (nazwy) wszystkich wspólników albo nazwiska lub firmę (nazwę) jednego albo kilku wspólników oraz oznaczenie np. w skrócie „sp. j”
Status przedsiębiorcy	przysługuje nie spółce, lecz jej wspólnikom	przysługuje spółce
Wniesienie wkładów	fakultatywnie	obligatoryjnie
Charakter prawny majątku	współwłasność łączna wspólników	majątek należy do spółki: jest on odrębny od majątków osobistych wspólników, stanowi wszelkie mienie wniesione jako wkład lub nabyte przez spółkę w czasie jej istnienia