„Umowa społeczna” jest najbardziej dojrzałym i przemyślanym dziełem Rousseau. Różni się od innych prac naukową oraz dokładną treścią. W swym dziele przedstawił rewolucyjną tezę głosząca, że ustroje są nieprawomocne. Społeczeństwo czyni człowieka niewolnikiem zarówno prawa jak i ludzi. Urodził się on wolny oraz obdarzony prawem, może czynić co mu się podoba. Rousseau w swej politycznej myśli powraca do szczęśliwej wolności jaką kiedyś cieszył się człowiek oraz dąży do ustanowienia porządku politycznego, który byłby zgodny z wolą jednostek .Pragnął on dokonać objaśnienia prawdziwej natury ludzkiej oraz określić warunki dobrego ustroju politycznego .Rousseau przedstawia państwo przez podział na biednych i bogatych ,każdy człowiek może dążyć do zysku gdyż pieniądz stanowi o wartości człowieka. Społeczeństwo obywatelskie to stan wzajemnej współzależności wszystkich ludzi, którzy są źli oraz zmuszeni do rezygnowania z własnej woli i działania na rzecz innych. Wg Rousseau postęp nauki i sztuki miał się przyczynić do postępu społeczeństwa obywatelskiego oraz do szczęścia ludzi. Społeczeństwo obywatelskie zdominowane przez sztukę i naukę jest jednak pełne nierówności ponieważ pożądane przez nie talenty przyczyniają się do powstania różnic między ludźmi .Społeczeństwo wymaga także dużych nakładów pieniężnych oraz dużej ilości pracowników do obsługiwania narzędzi. Przekształca się ono w życie pełne egoizmu i niesprawiedliwości. Rousseau twierdzi, że społeczeństwo wymaga poświęcania się na rzecz dobra wspólnego i podporządkowania się jednostki ogółowi, nie jest to jednak możliwe dopóki człowiek istnieje w stanie natury.
W „Umowie społecznej” Rousseau próbuje rozstrzygnąć konflikt między jednostką a państwem czyli pomiędzy interesem własnym a obowiązkiem. Uważa on, że nie można pod żadnym względem ograniczać ludzkiej wolności, a społeczeństwo obywatelskie przecież jest niewolą. Porozumienia między ludźmi wynikają z konwencji, które są wytworem ludzkim i mogą być dowolnie zmieniane. Konwencje różnią się między sobą w zależności od czasu i miejsca ich powstania. Człowiek ,który podporządkował się takim konwencjom może być zakładnikiem innych ludzi.
Rousseau poszukiwał takiej formy stowarzyszenia dzięki której człowiek wraz ze swoją własnością i prawami mógłby oddać się wspólnocie. Umowa ustanowiona przez niego jest sprawiedliwa gdyż każdy oddaje wszystko i nikt nie zachowuje praw. Dzięki niej zanika konflikt miedzy jednostką a państwem. Umowa społeczna wytwarza państwo, które posiada taką samą wolę jak osoba naturalna. Wola ogółu stanowi prawo , które jest wytworem woli powszechnej. Każda jednostka uczestniczy w procesie legislacyjnym, tworzy prawa w taki sposób by można je zastosować dla wszystkich członków wspólnoty. Jako ustawodawca może chcieć tego czego chcieliby wszyscy natomiast jako obywatel musi podporządkowywać się temu czego chciałby ustawodawca. Mimo tego, że ustawodawcami są osoby o różnych gustach oraz na różnych poziomach intelektualnych, to żadna z nich nie może narzucać innym swojej woli. Prawo jest tworzone dla dobra ogółu przez jednostki myślące. Zadaniem umowy społecznej było stworzenie takiego ustroju, w którym każdy mógłby wyrazić swą wolę powszechną. W społeczeństwie obywatelskim każda jednostka zgadza się być elementem woli powszechnej i być jej posłuszną Każda jednostka jednak pozostaje wolna gdyż, gdyż nie słucha niczego innego jak tylko swojej woli. Społeczeństwo obywatelskie zapewnia prawo do wolności Każdy człowiek posiada własne zdanie wynikające z jego doświadczenia oraz jego indywidualnej woli. Wg woli powszechnej człowiek jest istotą wyposażoną w wolę, a postępowanie zgodne z jego wolą stanowi istotę wolności. Wola powszechna nie posiada żadnych dyrektyw dlatego może działać jak zechce. Ma ona charakter formalny, chce ona tego czego mogliby chcieć wszyscy.
Umowa społeczna ustanawia społeczeństwo i powołuje instrument władzy-suwerena. Nowe społeczeństwo musi posiadać zadania i cele., musi mieć ustalone prawa. Prawo traktuje obywateli jako całość. Mają one ustalone sankcje o których decyduje człowiek gdyż pełni on najwyższą władzę. Grupę można nazwać narodem tylko wtedy gdy przez dłuższy czas żyje zgodnie z prawem. Obywatele posiadają wspólny interes i wolę powszechną. Dla stworzenia prawdziwego społeczeństwa obywatelskiego potrzebny jest ustawodawca., który musi odkryć reguły odpowiednie dla społeczeństwa. On sam nie posiada władzy nie może być obywatelem państwa. Przedstawia on jedynie konkretne prawa ,które musza być zaakceptowane
Największym politycznym wyzwaniem Rousseau jest ustanowienie odpowiedniego ustroju, którego nie można osiągnąć bez wyjątkowej cnoty. Do osiągnięcia tego celu dąży sam ustawodawca. W związku z tym musi on się nauczyć języka plebsu-religii. Religia wg Rousseau służy politycznym celom .Nie powinna posiadać nauk sprzecznych z celami danego ustroju. Wszystkie ustroje są stanowione przez ludzi natomiast te najlepsze wymagają wielkich ludzi.
Umowa społeczna wyklucza istnienie najlepszego ustroju i systemu praw. Jako ,ze suweren może stanowić tylko prawo tylko o charakterze ogólnym, zastosowanie prawa do konkretnych działań czy osób jest zadaniem rządu. Rousseau podkreśla ,ze im mniej rządu ,tym lepiej .Obywatele musza ciagle kontrolować ,czy rząd pełni swoje funkcje czy nie ogranicza ich wolności. Jest ona zależny od woli ludu. Rząd musi być silny by przyporządkować sobie wolę obywateli. Im więcej mieszkańców posiada dany kraj tym silniejsza będzie wola jednostkowa i trudniej będzie się obywatelom utożsamiać ze wspólnotą Rousseau uważa, że rząd będzie bardziej dynamiczny jeżeli będzie sprawowany przez monarchę bo wtedy władza jest skupiona w rękach jednej osoby. Demokracja natomiast jest najmniej dynamicznym rządem, jest utożsamiona z brakiem rządu. Arystokracja jest najlepszym ustrojem, jednak w każdej chwili może przekształcić się w najgorszy. Rousseau wyróżnia trzy rodzaje arystokracji: dziedziczną, naturalną oraz elekcyjną. Arystokracja dziedziczna jest najgorsza ponieważ opiera się na bogactwie, członkowie zaś twierdzą, że prawa są niezależne od ludu. Mają poczucie wspólnego interesu klasowego. W arystokracji rządzi niewielka liczba osób. O wyborze nie decyduje urodzenie ani zamożność .Rousseau pragnie by władza nie dostała się w ręce demagogów, by wybierani byli najlepsi. Podkreśla ,że żadnej klasie ani grupie osób nie wolno stanowić jakiś specjalnych praw dla siebie, a z ich klasowymi przywilejami nie może łączyć się jakiś styl życia . Rousseau twierdzi ,że podstawową zasadą prawa politycznego jest równość oraz przeciwstawia się systemowi różnic klasowych.