Pojęcie spółki jawnej

To najprostsza z form działalności gospodarczej regulowanej przez kodeks spółek handlowych. Jest to spółka osobowa, która prowadzi przedsiębiorstwo pod własną firmą, a nie jest inną spółką handlową. Dla tych, którzy muszą zrezygnować ze spółki cywilnej, jest to najłatwiejsze rozwiązanie na zorganizowanie działalności.

Spółka jawna nie jest osobą prawną. Każdy ze wspólników może ją reprezentować, a majątek spółki jest wspólną własnością wspólników. Spółka może jednak nabywać prawa w tym własność nieruchomości i inne prawa rzeczowe, zaciągać zobowiązania" na własny rachunek". pozywać i być pozywaną. Spółka jawna posiada swój majątek, który stanowi mienie wniesione jako wkłady wspólników lub mienie nabyte przez spółkę w czasie jej istnienia. Może być również uznana za upadła, nie pociągając upadłości wspólników. Wszystko to sprawia, że obecnie spółkę jawną zalicza się na ogół do tzw. ułomnych osób prawnych.

Spółki jawne nie powołują zarządu czy rady nadzorczej. Wspólnicy prowadzą bezpośrednio sprawy spółki, ale bez specjalnego wynagrodzenia.

Nazwa spółki

W nazwie spółki powinny się znaleźć nazwiska lub nazwy wszystkich wspólników, albo nazwisko (nazwa) jednego lub kilku wspólników z dodatkowym oznaczeniem "spółka jawna" lub "sp. j."

Reprezentacja

Każdy wspólnik ma prawo reprezentować spółkę i prawo to dotyczy wszystkich czynności sądowych i pozasądowych spółki. Każdy wspólnik ma prawo i obowiązek prowadzenia spraw spółki. Za prowadzenie spraw spółki wspólnik nie otrzymuje wynagrodzenia. Prowadzenie to może być powierzone jednemu, kilku, albo wszystkim wspólnikom. Wynikać to może z umowy spółki, bądź z późniejszej uchwały wspólników. Wyłącznie z ważnych powodów i wyłącznie na mocy prawomocnego orzeczenia sądu wspólnika można pozbawić prawa reprezentowania spółki. Dokonuje się tego przez wprowadzenie odpowiedniego wpisu w umowie spółki. Wpis taki może stanowić, że wspólnik jest np. pozbawiony prawa reprezentowania spółki albo, że np. jest uprawniony do jej reprezentowania jedynie razem z innym wspólnikiem lub prokurentem.

Wkłady wspólników

Wkład wspólnika do spółki może polegać na przeniesieniu lub obciążeniu własności rzeczy lub innych praw, a także na dokonaniu innych świadczeń na rzecz spółki. Prawa, które wspólnik zobowiązuje się wnieść do spółki, uważa się za przeniesione na spółkę. Jeżeli wspólnicy w umowie spółki nie postanowią inaczej, uważa się, że ich wkłady są równe. Ponad umówioną wysokość wspólnik nie jest zobowiązany ani uprawniony do podwyższenia wkładu. Wszelkie dodatkowe wkłady wymagają zgody pozostałych wspólników.

Odpowiedzialność

Za zobowiązania spółki jawnej odpowiada każdy wspólnik, całym swoim majątkiem i to bez ograniczenia. Jest to odpowiedzialność solidarna z pozostałymi wspólnikami oraz ze spółką. Chociaż zaspokojenie wierzycieli następuje w pierwszej kolejności z majątku spółki, a dopiero w dalszej kolejności z całego majątku osobistego wspólników, to jeśli dochodzenie zobowiązań z majątku spółki jest nieskuteczne, wierzyciel może zaspokoić się bezpośrednio z majątku osobistego wspólników. Jest to tzw. subsydiarna odpowiedzialność wspólnika. Nie jest one jednak przeszkodą do wniesienia powództwa przeciwko wspólnikowi, zanim egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna. Odpowiedzialności subsydiarna nie dotyczy jednak zobowiązań powstałych przed wpisaniem spółki do rejestru. Wstępując do działającej już spółki jawnej trzeba zachować ostrożność, gdyż osoba przystępująca do niej odpowiada także za zobowiązania spółki powstałe przed dniem jej przystąpienia, co wynika z art. 32 kodeksu spółek handlowych. Ta zasada działa jednak także "w drugą stronę", to znaczy, że wspólnicy podpisujący umowę spółki jawnej z przedsiębiorcą jednoosobowym odpowiadają za jego poprzednie zobowiązania, (art. 33).

Podział zysku

Każdy wspólnik ma prawo do równego udziału w zyskach i uczestniczenia w stratach w tym samym stosunku bez względu na rodzaj i wartość wkładu, (art. 51. § 1. kodeksu spółek handlowych). Określony w umowie spółki udział wspólnika w zysku odnosi się, w razie wątpliwości, także do jego udziału w stratach. Wspólnik który wniósł tytułem wkładu tylko swą pracę, w razie braku wyraźnych odmiennych postanowień umownych, nie uczestniczy w stratach. Także inni wspólnicy mogą być zwolnieni od udziału w stratach, jeśli w umowie tak zostanie postanowione. Wspólnik może żądać podziału i wypłaty całości zysku z końcem każdego roku obrotowego. Jeżeli wskutek poniesionej przez spółkę straty udział kapitałowy wspólnika został uszczuplony, zysk przeznacza się w pierwszej kolejności na uzupełnienie udziału wspólnika. Wspólnik ma też prawo żądać corocznie wypłacenia odsetek w wysokości 5 proc. od swojego udziału kapitałowego, nawet, gdy spółka poniosła stratę.

Umowa spółki jawnej

Umowa spółki jawnej może być w swej treści taka sama, jak w przypadku spółki cywilnej. Jednak pod rygorem nieważności, musi być ona zawarta na piśmie. Jest to nowość, którą wprowadził kodeks spółek handlowych. Wcześniej, pod rządami kodeksu handlowego, można było zawrzeć umowę spółki jawnej nawet ustnie.

Kodeks spółek handlowych określa, że umowa spółki jawnej powinna zawierać:

• firmę i siedzibę spółki,

• określenie wkładów wnoszonych przez każdego wspólnika i ich wartość,

• przedmiot działalności spółki,

• czas trwania spółki, jeżeli jest to czas oznaczony;

Rejestracja

Umowa musi być też zarejestrowana w sądzie rejonowym prowadzącym rejestr sądowy. Rejestr przedsiębiorstw prowadzony jest od 1 stycznia 2001 r. przez sądy rejonowe - sądy gospodarcze, nazywane sądami rejestrowymi.

Zgłoszenie spółki jawnej do sądu rejestrowego powinno zawierać:

• firmę, siedzibę i adres spółki,

• przedmiot działalności spółki,

• nazwiska i imiona albo firmy (nazwy) wspólników oraz adresy wspólników albo ich adresy do doręczeń,

• nazwiska i imiona osób, które są uprawnione do reprezentowania spółki, i sposób reprezentacji;

Każdy wspólnik ma prawo i obowiązek zgłosić spółkę jawną do rejestru. Do zgłoszenia trzeba dołączyć złożone wobec sądu albo poświadczone notarialnie wzory podpisów osób uprawnionych do reprezentowania spółki. Wspólnicy spółek cywilnych, której przychody netto ze sprzedaży towarów lub świadczenia usług w każdym z dwóch kolejnych lat obrotowych osiągnęły równowartość w walucie polskiej co najmniej 400.000 euro, a więc prowadzą, w rozumieniu ustawy Prawo działalności gospodarczej, działalność większych rozmiarów muszą również dokonać wpisu. Z chwilą dokonania wpisu do rejestru spółki te staną się spółkami jawnymi.

Współmałżonek wspólnika może żądać wpisania do rejestru wzmianki o umowie dotyczącej stosunków majątkowych między małżonkami. Jest to nowością, bo do niedawna obowiązujący kodeks handlowy zamiast stosować określenie "współmałżonek", używał pojęcia "żona wspólnika".

Rozwiązanie spółki

Rozwiązanie spółki powodują:

• przyczyny przewidziane w umowie spółki,

• jednomyślna uchwała wszystkich wspólników,

• ogłoszenie upadłości spółki,

• śmierć wspólnika lub ogłoszenie jego upadłości,

• wypowiedzenie umowy spółki przez wspólnika lub wierzyciela wspólnika

• prawomocne przeczenie sądu;

Każdy wspólnik może, z ważnych powodów, żądać rozwiązania spółki przez sąd. Ale gdy ważny powód zachodzi tylko po stronie jednego ze wspólników, sąd może na wniosek pozostałych wspólników orzec o wyłączeniu tego wspólnika ze spółki.

Wystąpienie wspólnika ze spółki

Jeżeli spółkę zawarto na czas nieoznaczony, wspólnik może wypowiedzieć umowę spółki na sześć miesięcy przed końcem roku obrotowego. W przypadku wystąpienia wspólnika ze spółki wartość udziału kapitałowego wspólnika oznacza się na podstawie osobnego bilansu, uwzględniającego wartość zbywczą majątku spółki. Udział kapitałowy powinien być wypłacony w pieniądzu. Rzeczy wniesione do spółki przez wspólnika tylko do używania zwraca się w naturze. Wspólnik występujący uczestniczy w zysku i stracie ze spraw jeszcze nie zakończonych, nie ma on jednak wpływu na ich prowadzenie. Może jednak żądać wyjaśnień, rachunków oraz podziału zysku i straty z końcem roku obrotowego. Jeżeli w spółce, składającej się z dwóch wspólników, po stronie jednego z nich zaistnieje powód rozwiązania spółki, sąd może przyznać drugiemu wspólnikowi prawo do przejęcia majątku spółki z obowiązkiem rozliczenia się z ustępującym wspólnikiem.

Likwidacja

Spółkę jawną można oczywiście zlikwidować. Dzieje się tak, jeśli:

• zaistnieje przyczyna przewidziane w umowie spółki,

• zapadnie jednomyślna uchwała wszystkich wspólników,

• ogłoszona zostanie upadłości spółki,

• nastąpi śmierć wspólnika lub ogłoszona zostanie jego upadłości,

• zostanie wypowiedziana umowa spółki przez wspólnika lub wierzyciela wspólnika,

• wydane zostanie prawomocne orzeczenie sądu;

Jednak jeśli nawet zaistnieje któraś z powyższych przesłanek, wspólnicy i tak mogą uzgodnić inny sposób zakończenia działalności spółki. Gdy jednak przeprowadzenie likwidacji stanie się faktem, należy to zgłosić do sądu rejestrowego.

W urzędowym formularzu należy wpisać:

• otwarcie likwidacji,

• nazwiska, imiona i adresy likwidatorów,

• sposób reprezentowania spółki przez likwidatorów i wszelkie w tym zakresie zmiany, nawet wtedy, gdy nie nastąpiła żadna zmiana w dotychczasowej reprezentacji spółki;

Prawo prowadzenia spraw spółki w okresie jej likwidacji, przysługuje likwidatorom. . Likwidatorami są wszyscy wspólnicy. Wspólnicy mogą powołać na likwidatorów tylko niektórych spośród siebie, jak również osoby spoza swego grona. Uchwała wymaga jednomyślności, chyba że umowa spółki stanowi inaczej. Likwidację prowadzi się pod firmą spółki z dodaniem oznaczenia w likwidacji. Z majątku spółki w toku prowadzonej likwidacji w pierwszej kolejności spłacane są zobowiązania spółki. Pozostawia się również odpowiednie kwoty na pokrycie zobowiązań niewymagalnych lub spornych. Resztę majątku dzieli się między wspólników stosownie do postanowień umowy spółki. Rzeczy wniesione przez wspólnika do spółki tylko do używania zwraca się wspólnikowi w naturze. Zgłoszenie zakończenia likwidacji spółki w sądzie rejestrowym to już obowiązek likwidatora.

Powinien on złożyć wniosek o wykreślenie spółki z rejestru. Z chwilą wykreślenia spółki z rejestru następuje jej rozwiązanie.

Ogłoszenie upadłości spółki

Można również ogłosić upadłość spółki jawnej. Wtedy jej rozwiązanie następuje po ukończeniu postępowania upadłościowego. Wniosek o wykreślenie z rejestru składa syndyk.

Kodeks spółek handlowych Art. 22. § 1

K. Kruczalak „Spółki handlowe” str. 51-52

S. Włodyka „Prawo gospodarcze” t. I, str. 199

Kodeks spółek handlowych Art. 24. § 1.

K. Kruczalak „Spółki handlowe” str. 55

K. Kruczalak „Spółki handlowe” str. 56

S. Janczewski „Spółka...”, s.102

K. Kruczalak „Spółki handlowe” str.59-61

S. Grzybowoski, „System prawa”, str. 861

K. Kruczalak „Spółki handlowe”, str. 57

Kodeks spółek handlowych Art. 53

Kodeks spółek handlowych Art. 25

Kodeks spółek handlowych Art. 26. § 1.

Kodeks spółek handlowych Art. 26. § 2-5

Kodeks spółek handlowych Art. 26. § 6

Kodeks spółek handlowych Art. 58

Kodeks spółek handlowych Art. 63

K. Kruczalak „Spółki handlowe”, str. 62

Kodeks spółek handlowych Art. 65. § 3 i 5.

Kodeks spółek handlowych, Art. 67. § 1.

Kodeks spółek handlowych, Art. 74. § 1.

Kodeks spółek handlowych, Art. 70. § 1

K. Kruczalak, „Spółki handlowe”, str. 63

Kodeks spółek handlowych, Art. 85. § 1

---