POJĘCIE HOLDINGU
HOLDING - jest to organizacja, która grupuje różne, teoretycznie „samodzielne” podmioty gospodarcze, w mniej lub bardziej wyraźny sposób powiązane ze sobą, przy czym jeden z podmiotów ma w tych powiązaniach pozycję dominującą i podporządkowuje sobie pozostałe. Podległość ta wynikać może przykładowo z posiadania przez jedną ze spółek (często zwaną „nadrzędną”, „dominującą”, „kontrolującą”, „naczelną” lub „matką”) odpowiednio znaczącej części majątku innej spółki lub spółek (zwanych spółkami „podporządkowanymi”, „zależnymi”, „kontrolowanymi” lub „córkami”). Spółce nadrzędnej przypadają zwykle strategiczne funkcje zarządzania dotyczące całości struktury holdingowej, a spółki podporządkowane koncentrują się na operatywnych funkcjach zarządzania oraz na działalności produkcyjnej i/lub usługowej.
W większości gospodarek krajów o rozwiniętym rynku kapitałowym, zarówno osoby prawne, jak i fizyczne, a zatem i podmioty gospodarcze, są często właścicielami innych podmiotów gospodarczych, a przez to sprawują nad nimi kontrolę lub aktywnie oddziałują na ich politykę finansową i operacyjną. Stają się przez to podmiotem dominującym (ang. Parent company) lub po prostu podmiotem holdingowym (ang. Holding company) w danej grupie kapitałowej, tworząc przez to złożoną, wielopodmiotową strukturę gospodarczą, powszechnie na świecie znaną pod nazwą holdingu.
Pojęcie holding nie odnosi się jedynie do spółek, a powiązania holdingowe mogą występować także pomiędzy innymi uczestnikami obrotu prawno-gospodarczego. Holding nie może być rozumiany jako jednolite przedsiębiorstwo oraz spełnia inne funkcje niż typowe przedsiębiorstwo, tradycyjny bank, półdzielnia czy fundacja.
Ważne jest również to, że holding jako taki nie uzyskuje podmiotowości prawnej.
II. PRZYCZYNY POWSTAWANIA HOLDINGÓW
1. Poprawa skuteczności kierowania zasobami ludzkimi.
2. Zwiększenie efektywności zarządzania zasobami finansowo-rzeczowymi, przez:
dywersyfikację ryzyka gospodarczego dzięki zróżnicowaniu oferowanych asortymentów oraz rynków odbiorców i dostawców
delegowanie władzy i właściwe zróżnicowanie szczebla decyzyjnego, dzięki czemu możliwe będzie skrócenie czasu przygotowania, podjęcia i realizacji decyzji przez podmioty specjalizacji, branżowości i merytorycznych umiejętności kierownictw poszczególnych podmiotów grupy kapitałowej
zmniejszenie kosztów pozyskiwania funduszy zewnętrznych na finansowanie działalności operacyjnej i inwestycyjnej przez system wewnętrznych zasileń kredytowych
zmniejszenie kosztów wytwarzania produkowanych dóbr i świadczonych usług dzięki stosowaniu systemu wewnętrznych cen transferowych.
3. Rozszerzenie i dywersyfikacja asortymentu produkcji, co może mieć istotne znaczenie dla zredukowania ryzyka wynikającego z możliwości ograniczania popytu na dotychczasowym rynku.
4. Zdobycie nie ujmowanych w sprawozdaniach finansowych aktywów w postaci zasobów tkwiących w ludzkich możliwościach, ich wiedzy, doświadczeniu, rutynie, kontaktach personalnych itp..
5. Pozyskanie nowych grup klientów lub rozszerzenie ich dotychczasowego grona.
6. Zdobycie nowych technologii, które mogą być chronione patentami, tajemnicą produkcji itp..
7. Chęć inwestowania przez podmiot gospodarczy środków pieniężnych w lokaty kapitałowe w obcych podmiotach gospodarczych celem dokonania ekspansji na rynku; co więcej, podmiot gospodarczy może chcieć osiągać wyższą stopę zwrotu na kapitale, niż gwarantuje to lokata środków na rachunkach bankowych, lokata w obligacje państwowe, bony skarbowe czy nawet lokata w obligacje innych podmiotów gospodarczych.
8. Możliwość zdeterminowania, opanowania rynku, na którym działa przedsiębiorstwo, jak i chęć zdobycia nowych rynków zbytu.
9. Chęć ucieczki przed płaceniem podatków od zrealizowanych dochodów; istnieje bowiem przez operację kapitałową możliwość przeniesienia działania na takie rynki, które mają pewne priorytety inwestycyjne, uprawniające do uzyskania ulg podatkowych czy zawiązywania oddziałów, przedstawicielstw i agend handlowych w innych krajach, które z kolei charakteryzują się łagodniejszymi warunkami podatkowymi.
III. CHARAKTERYSTYCZNE CECHY FUNKCJONOWANIA WSPÓŁCZESNEJ STRUKTURY HOLDINGOWEJ
1. Holding jest instytucją formalną, tzn. zarówno jak i spółka nadrzędna jak i spółki podporządkowane są odrębnymi podmiotami prawnymi, między którymi występują powiązania kapitałowe i personalne.
2. Istota powiązań i stosunków między elementami holdingu ma harakter kapitałowo-własnościowy i kojarzy się z własnością prywatną. Odróżnia to struktury holdingowe od form administracyjnego zarządzania i kontroli, gdzie uprawnienia te mają źródła w decyzjach formalnych, np. zrzeszeń czy związków branżowych.
3. Spółka nadrzędna lub znaczna jej część zajmuje się w sposób aktywny tworzeniem bądź przejmowaniem, a następnie zarządzaniem i kontrolowaniem innych podmiotów. Powstają więc wyspecjalizowane komórki organizacyjne, które zajmują się wyszukiwaniem nowych spółek podporządkowanych, nadających się do wykupienia lub połączenia ze spółką nadrzędną.
4. Części składowe holdingu mają odrębny status prawny, a zatem z formalnego punktu widzenia są samodzielnymi podmiotami.
IV. ZALETY I WADY HOLDINGU
Do najważniejszych zalet struktury holdingowej zaliczamy:
1. Spółki lub przedsiębiorstwa wchodzące w skład holdingu posiadają własną, odrębną osobowość prawną- z tego tytułu np. w razie upadku jednego z podmiotów wchodzącego w skład holdingu, pozostałe narażają się tylko na ewentualną stratę należności wynikających z prowadzonej współpracy gospodarczej i posiadanych udziałów kapitałowych, a nie ciąży na nich konieczność na przykład pokrywania zobowiązań upadającego podmiotu, poza tym dzięki odrębności prawnej żaden z uczestników struktury nie traci własnej nazwy, a tym samym zdobytej dotychczas renomy na rynku i posiadanych klientów.
2. Możliwość prowadzenia skonsolidowanego zarządzania co umożliwia formułowanie celów strategicznych, dla polepszenia efektywności działania, każdego z uczestników struktury.
3. Struktura holdingowa, dzięki swej elastyczności daje możliwość indywidualnego kształtowania strategii przez spółki podległe, w jednolicie określonych dla wszystkich struktury ramach.
4. Dzięki przejrzystości i prostocie tej struktury oraz jej wielkiej pojemności, a jednocześnie możliwości w miarę szybkiej zmiany poszczególnych jej elementów, holding odpowiednio zarządzany, jest wyjątkowym połączeniem rozmiaru, siły i odporności na burzliwe zmiany otoczenia.
5. Możliwość stworzenia własnego zaplecza surowcowego, własnej sieci sprzedaży i towarzyszącej jej sieci usługowej oraz prowadzenia własnej polituki cenowej.
6. Siłą holdingu jest niewątpliwie możliwość wzajemnego finansowania działalności poszczególnych podmiotów bez pośrednictwa banków.
7. Wielopodmiotowość struktury wymusza przekształcenie się podmiotu nadrzędnego w jednostkę zajmującą się także zarządzaniem, co daje możliwość „odchudzania” administracji.
8. Możliwość skonsolidowanego opodatkowania całej struktury.
Głównymi wadami holdingu są:
1. Wymagany jest szczególny nadzór ze strony zarządu nad systemem informacyjnym w zakresie obiegu informacji. Błedy i niedopatrzenia w tej kwestii prowadzą do błędów a nawet zaniku koordynacji między poszczególnymi elementami.
2. Możliwość nadmiernego wpływania na podmioty zależne przez podmiot nadrzędny.
3. Możliwość wystąpienia dużych rozbieżności, szczególnie dla słabszych uczestników holdingu, w uwzględnieniu interesów poszczególnych podmiotów zależnych w strategii całego holdingu.
V. RODZAJE HOLDINGÓW
Jest wiele kryteriów klasyfikacji holdingu, na podstawie których można by napisać odrębną pracę. Poniżej przedstawiam najważniejsze z nich.
Stosując kryterium branżowo-obszarowe, można wyróżnić następujące typy holdingów:
Horyzontalny-obejmujący podmioty prowadzące działalność w tej samej dziedzinie.
Wertykalny-grupujący jednostki pewien schemat gospodarczego powiązania np. rafineria i podmioty prowadzące stacje benzynowe.
Diagonalny-obejmujący podmioty należące do różnych gałęzi gospodarki.
W oparciu o kryterium podmiotowe i przedmiotowe można wyróżnić:
Holding podmiotowo jednolity(właściwy, czysty, monolityczny)-grupujący uczestników prowadzących działalność w takiej samej formie organizacyjno prawnej.
Holding przedmiotowo jednolity-podmiot kontrolujący obok podstawowej działalności, rozwija równolegle aktywność uboczną o charakterze tradycyjnym np. produkcję, handel.
Holding mieszany podmiotowy-zgrupowane są w nim przedsiębiorstwa, banki, spółdzielnie i fundacje, obejmujące także spółki prawa cywilnego lub handlowego i spółdzielnie.
Posługując się z kolei kryterium terytorialnego zasięgu struktury holdingowej, można wyróżnić następujące holdingi:
Krajowy-w którym podmiot kontrolujący, mający swą siedzibę w określonym kraju, nabywa udziały lub akcje w innych firmach, funkcjonujących jedynie na obszarze jego kraju.
Zagraniczny-utworzony wprawdzie przez podmiot krajowy, ale obejmujący zagraniczne jednostki kontrolowane i funkcjonujący poza granicami danego kraju.
Międzynarodowy-tworzony z reguły przez duże podmioty prawno-gospodarcze, przeważają w nim spółki akcyjne dysponujące z reguły dużym potencjałem gospodarczym, przedsiębiorstwa jednopodmiotowe oraz silne finansowo banki rozwijające działalność międzynarodową. Liczba uczestników holdingu musi sięgać co najmniej trzech podmiotów, więc zaangażowane muszą być także co najmniej trzy kraje.
Oprócz w/w według Leopolda Steckiego wyróżniamy między innymi jeszcze:
Holding kierowniczy-jego organizacyjno-prawna i ekonomiczna istota polega na tym, że uczestnictwo podmiotu kontrolującego w jednostce zależnej wyraża się w przejęciu od niej funkcji kierowania jego przedsiębiorstwem, bankiem lub inną firmą.
Holding finansowy-podmiot kontrolujący nabywa w jednostkach zależnych znaczne udziały kapitałowe lub określonej wartości akcje.
Holding rodzinny-tworzony na ogół przez członków małej rodziny obejmującej małżonków i ich dzieci.
Holding kapitałowy-uczestnictwo podmiotu kontrolującego w jednostce zależnej obejmuje udział kapitałowy, pojęciem takiego udziału należy objąć także nabycie akcji o znacznej wartości kapitałowej.
VI. SPOSOBYPOWSTAWANIA HOLDINGÓW W POLSKICH REALIACH GOSPODARCZYCH
Wydzielenie przedsiębiorstwa-łączy się nierozerwalnie z pojęciem jego podziału, tzn. gdy podział ten można wyznaczyć jako wydzielenie, czyli wniesienie części składników majątkowych przedsiębiorstwa jako aportu pokrywającego kapitał założycielski nowo tworzonych podmiotów gospodarczych, działających w formie spółek kapitałowych. Najczęściej spotykanym, klasycznym wariantem wydzielenia jest oparcie nowo powstającego przedsiębiorstwa na wcześniej istniejącej - w strukturze dotychczasowego przedsiębiorstwa - jednostce organizacyjnej.
Łączenie przedsiębiorstw-dokonuje się zasadniczo na drodze kapitałowej, najczęściej przez nabycie przez jedno przedsiębiorstwo akcji lub udziałów innego przedsiębiorstwa, w ilości umożliwiającej opanowanie kapitałowe, a tym samym sprawowanie jednolitego zarządzania. Łączenie przedsiębiorstw jest przejawem i jednocześnie środkiem realizacji wzrostu wewnętrznego.
Przekształcenie przedsiębiorstw wielozakładowych-powstawanie holdingów drogą wydzielenia przedsiębiorstw, gdzie bazą dla nowo tworzonych spółek stają się zakłady funkcjonujące dotychczas w strukturze przedsiębiorstwa.
VII. PODSUMOWANIE
W myśl zasady „duży może więcej” można powiedzieć, że tworzenie holdingów jest racjonalną, realną i dającą stosunkowo duże bezpieczeństwo powodzenia drogą rozwoju poszczególnych podmiotów wchodzących w skład holdingu. Autorzy podają, że przy sprawnym, prawidłowym zarządzaniu holdingiem można skutecznie wyeliminować wszystkie jego wady. Nasza gospodarka jest jeszcze stosunkowo młoda i chyba można powiedzieć, że holdingi będą stanowiły jeden z głównych filarów jej rozwoju. W Polsce do najpopularniejszych holdingów można zaliczyć:
Grupa Kapitałowa KGHM Miedź Polska S.A.
Nafta Polska S.A.
Exbud S.A.
ZAW Holding S.A.
Holding Mostostal-Eksport S.A., itd..