Stosunki cywilno-prawne

I. Przedmiot i zakres prawa cywilnego

1.Przedmiotem prawa cywilnego są stosunki majątkowe i niektóre osobiste, zaistniałe między podmiotami prawa.

2. Cechą istotną i charakterystyczną pr.cywilnego jest równorzędność podmiotów, tzn. że żaden z podmiotów w istniejącym stosunku prawnym nie jest podporządkowany drugiemu. Równorzędność podmiotów prawa różni prawo cywilne od prawa administracyjnego i prawa finansowego, których przedmiotem są również stosunki majątkowe. Są to jednak stosunki kształtowane nie na zasadzie równorzędności podmiotów, lecz zwierzchnictwa organów administracyjnych np. decyzja organu administracyjnego o wywłaszczeniu czy o nałożeniu podatku.

3.Podstawowym źródłem prawa cywilnego jest kodeks cywilny- ustawa z 23 kwietnia 1964 r( Dz. U. Nr 16 poz. 93 z późn.zm)

4.W prawie cywilnym wyróżnia się 4 działy:

• część ogólna( przepisy i definicje wspólne dla całego prawa cywilnego)

• prawo rzeczowe (przepisy normujące prawo własności i inne prawa korzystania z rzeczy)

• prawo zobowiązaniowe( reguluje stosunki prawne związane z wymianą dóbr i usług)

- prawo spadkowe ( reguluje przejście majątkowych praw i obowiązków zmarłego na inne osoby)

5. Stosunek prawny to więź między dwoma lub więcej podmiotami powstała na skutek zdarzenia , z która prawo wiąże pewne skutki.

Elementy stosunku pr:

• podmioty : uprawniony i zobowiązany( co najmniej dwa)

• przedmiot stosunku( wzajemne prawa i obowiązki)

II. Podmioty stosunków cywilno-prawnych

1. Osoby fizyczne

Jest to każdy człowiek od chwili urodzenia aż do śmierci. Każdy człowiek od chwili urodzenia ma zdolność prawną tj. zdolność do posiadania określonych praw i obowiązków. Czym innym jest zdolność do czynności prawnych tj. możność wywoływania określonych skutków prawnych przez własne działanie.

Osoba może:

• nie mieć zdolności do czynności prawnych ( całkowite ubezwłasnowolnienie lub wiek do 13 lat )

• mieć ograniczoną zdolność do czynności prawnych ( częściowe ubezwłasnowolnienie lub wiek od 13 do 18 lat)

• mieć pełną zdolność do czynności prawnych ( wiek powyżej 18 lat lub osoby małoletnie , które zawarły związek małżeński)

Czynność prawna dokonana przez osobę, która nie ma zdolności do czynności prawnych, jest nieważna. Jednakże gdy osoba niezdolna do czynności prawnych zawarła umowę należącą do umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego, umowa taka staje się ważna z chwilą jej wykonania, chyba że pociąga za sobą rażące pokrzywdzenie osoby niezdolnej do czynności prawnych.

Osoba pełnoletnia może być ubezwłasnowolniona częściowo z powodu choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, jeżeli stan tej osoby nie uzasadnia ubezwłasnowolnienia całkowitego, lecz potrzebna jest pomoc do prowadzenia jej spraw.

Ważność umowy, która została zawarta przez osobę ograniczoną w zdolności do czynności prawnych bez wymaganej zgody przedstawiciela ustawowego, zależy od potwierdzenia umowy przez tego przedstawiciela.

2. Osoby prawne

1.Osobami prawnymi są Skarb Państwa i jednostki organizacyjne, którym przepisy szczególne przyznają osobowość prawną ( art.33 k.c)

Jest to trwałe , dokonane na podstawie właściwych przepisów prawnych zespolenie pewnej grupy osób fizycznych i środków majątkowych dla osiągnięcia określonych celów.

Osobowość prawna oznacza ,że mogą one nabywać prawa , zaciągać zobowiązania , pozywać i być pozywane

2. Powstanie, ustrój i ustanie osób prawnych określają właściwe przepisy; w wypadkach i w zakresie w przepisach tych przewidzianych organizację i sposób działania osoby prawnej reguluje także jej statut.

3.Jednostka organizacyjna uzyskuje osobowość prawną z chwilą jej wpisu do właściwego rejestru, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej. Momentem ustania osoby prawnej jest wykreślenie jej z rejestru.

 Rodzaje rejestrów oraz ich organizację i sposób prowadzenia reguluje ustawa o Krajowym Rejestrze Sądowym z dnia 20 sierpnia 1997 r. Stosownie do art. 1 ww. ustawy tworzy się Krajowy Rejestr Sądowy zwany dalej Rejestrem. Rejestr składa się z trzech części tj. z:

1.     rejestru przedsiębiorców,

2.     rejestru stowarzyszeń, innych organizacji społecznych i zawodowych, fundacji oraz publicznych zakładów opieki zdrowotnej,

3.     rejestru dłużników niewypłacalnych.

Rejestry te prowadzone są w systemie informatycznym, na zasadzie wyłączności przez sądy rejonowe ( sądy gospodarcze ), obejmujące swoją właściwością obszar województwa lub jego część, zwane „sądami rejestrowymi”. System Informatyczny poszczególnych sadów rejestrowych zintegrowany jest w jednolity system ogólnokrajowy, zapewniający wgląd do jego zawartości poprzez Centralną Informację Krajowego Rejestru Sądowego, funkcjonującą jako komórkę organizacyjna Ministerstwa Sprawiedliwości, z oddziałami przy sądach rejestrowych.

4.Osoba prawna działa przez swoje organy w sposób przewidziany w ustawie i w opartym na niej statucie.

Przykłady osób prawnych: gmina , powiat, województwo, szkoły wyższe,PAN,fundacje , stowarzyszenia , społka z o.o., spółka akcyjna , spółdzielnie.

3. Jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej

Wyróżniamy tzw. ułomne osoby prawne, są to jedn. organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej, ale mające zarówno zdolność prawną do nabywania praw podmiotowych rzeczowych i zobowiązaniowych oraz zdolność sądową i procesową (np. spółki osobowe).

Do jednostek organizacyjnych nie będących osobami prawnymi, którym ustawa przyznaje zdolność prawną, stosuje się odpowiednio przepisy o osobach prawnych( art. 33¹ k.c).

 Jeżeli przepis odrębny nie stanowi inaczej, za zobowiązania jednostki, o której wyżej, odpowiedzialność subsydiarną ponoszą jej członkowie; odpowiedzialność ta powstaje z chwilą, gdy jednostka organizacyjna stała się niewypłacalna.

III.Czynności prawne

1.Czynności prawne należą do zdarzeń prawnych, które odgrywają w prawie cywilnym szczególną rolę. Za ich pomocą podmioty stosunków cywilno-prawnych, mogą według własnej woli kształtować te stosunki.Aby jednak czynność prawna mogła powstać, musi być zachowanych kilka zasad:
-muszą być zrealizowane wszystkie te elementy, które norma prawna dla niej przewiduje
-czynność prawna musi zawierać co najmniej jedno oświadczenie woli
Oprócz tego nieraz potrzebną są także inne elementy, na przykład dodatkowa umowa regulujące szczegóły czynności prawnej, bądź też osoba trzecia.
2.Oświadczeniem woli jest każde zachowanie człowieka, wyrażające jego wolę w sposób dostateczny, może być złożone nie tylko na piśmie, ale także ustnie, jak również wyrażone przez gest. Definicja oświadczenia woli w prawie polskim została zawarta w art. 60 kodeksu cywilnego. Przejaw woli zostanie uznany za oświadczenie woli w sensie prawnym jeśli zostaną spełnione następujące warunki:
a)oświadczenie woli zostanie złożone w sposób swobodny( przymus fizyczny wyklucza oświadczenie woli, natomiast przymus psychiczny stanowi wadę oświadczenia woli)
b)wynikająca z niego decyzja dotyczy spraw normowanych przez prawo cywilne
c)oświadczenie powinno być zrozumiałe, to znaczy, że w drodze interpretacji można ustalić, jakiego rodzaju skutek prawny chciał wywołać składający oświadczenie. Możemy wyróżnić:
*oświadczenia woli wyraźne, czyli złożone za pomocą mowy, pisma
*oświadczenia woli dorozumiałe, czyli złożone w inny sposób niż powyżej
d)powinno być złożone na serio (nie liczy się oświadczenie woli przez wykładowcę chcącego podać jedynie przykład w czasie wykładu).
Oświadczenie woli składa się z dwóch czynników, to znaczy, aktu woli oraz wyrażenie woli. Akt woli jest to decyzja, którą podejmuje podmiot we własnej psychice. Do wywołania skutku prawnego jest potrzebne wyrażenie woli, czyli uzewnętrznienie aktu woli. Oświadczenie woli może być wadliwe, w takim wypadku jest lub może być ono pozbawione prawnej skuteczności.

3.Kodeks cywilny przewiduje cztery wady oświadczenia woli:
-brak świadomości lub swobody (art.82 kodeksu cywilnego)
-pozorność (art.83 kodeksu cywilnego)
-błąd (art.84-86 kodeksu cywilnego)
-groźba (art.87 i 88 kodeksu cywilnego).
W przypadku gdy oświadczenie woli jest wadliwe, prawo polskie przewiduje następujące typy sankcji:
a)nieważność bezwzględna
b)nieważność względna
c)bezskuteczność zawieszona
d)bezskuteczność względna.
Ważnym warunkiem przy składaniu oświadczenia woli jest to, iż nie może ono być sprzeczne z prawem.

4.Podział czynności prawnych:

• jednostronne np. złożenie oferty, sporządzenie testamentu

• dwustronne np.zawarcie umowy

• wielostronne

IV. Zasada swobody umów

Strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego( art. 353¹.kc) 

1.Zasadniczym przejawem szerokiej autonomii woli stron jest swoboda decyzji w kształtowaniu stosunków cywilnoprawnych. Podmiot prawa cywilnego ma np. możliwość wyboru kontrahenta, może sam decydować czy zawrzeć umowę, czy dochodzić swych roszczeń przed sądem. Prawo cywilne opiera się zatem na zasadzie swobody umów.

2.Zasada swobody umów wynika z autonomii woli stron. Pojęcie autonomii woli stron ma szerszy zakres znaczeniowy. Zasada ochrony praw nabytych jest traktowana jako jeden z podstawowych elementów państwa demokratycznego. Stanowi regułę ogólną przewijającą się przez cały system prawny, szczególnie istotną w prawie cywilnym. Polega na zakazie arbitralnego odbierania lub ograniczania praw podmiotowych - zawartych w normach ogólnych obowiązujących z mocy konstytucji - przez zmianę przepisu prawa.

3.Uzupełnieniem przedstawionych wyżej głównych zasad są zasady szczegółowe, typowe dla prawa cywilnego, tj.: zasada pacta sunt servanda i klauzula rebus sic stantibtis.

4.Zasada pacta sunt servanda oznacza, że umowy powinny być dotrzymywane. Zobowiązania nie mogą być zrywane jednostronnie. Gdy tak się zdarzy, strona działająca samowolnie nie może liczyć na ochronę prawa i powinna być przygotowana na sankcje przewidziane przez prawo cywilne. Arbitralność zachowania nie jest przez prawo cywilne tolerowana.
Istnieje jednak możliwość sądowego przekształcenia warunków umowy, co stanowi wyjątek od zasady pacta sunt servanda.

5.Gwarantuje to klauzula rebus sic stantibus - zastrzeżenie zawarte w prawie, że umowa obowiązuje dopóty, dopóki stosunki istniejące przy jej zawarciu nie ulegną zasadniczej zmianie. Podstawową kategorią prawa cywilnego jest pojęcie uprawnienia. Oznacza ono to, do czego dany podmiot ma prawo, a więc to, co działającemu wolno.

Powyższe ujęcie jest nieco inne niż np. w prawie karnym, gdzie ustawodawca wyraźnie określa, co się nakazuje albo czego się zakazuje. W prawie cywilnym z dozwolenia zawartego w normach prawnych wynikają określone uprawnienia. Uprawnienia te są elementami tzw. prawa podmiotowego. Charakterystyczna treść uprawnień i ich wzajemne powiązania decydują, o jakie prawo podmiotowe chodzi w danym konkretnym przypadku. Podmiot prawa cywilnego może, ale nie musi, korzystać z przysługującego mu uprawnienia. Uprawnieniom, jakie przyznaje prawo cywilne, odpowiadają obowiązki nałożone na inne podmioty.

6.W prawie cywilnym wyodrębnić można tzw. prawa podmiotowe bezwzględne oraz prawa podmiotowe względne.

Prawa podmiotowe bezwzględne są skuteczne względem wszystkich podmiotów - erga omnes. Zalicza się do nich: prawo własności, prawo użytkowania wieczystego, ograniczone prawa podmiotowe , a także prawa osobiste, np.: zdrowie, wolność, cześć, nietykalność mieszkania (art. 23 kc). Istota praw podmiotowych tego typu polega na tym, że osoba uprawniona (np. właściciel, użytkownik) może korzystać ze swojego prawa (np. własności, użytkowania) w sposób niezakłócony. Uprawnieniu temu odpowiada ciążący na pozostałych podmiotach obowiązek nieprzeszkadzania osobie uprawnionej w realizacji jej prawa. Wiąże się z tym możliwość wystąpienia przez podmiot uprawniony z roszczeniem przeciwko tym wszystkim, którzy zakłócają mu wykonywanie jego prawa.

Istota praw podmiotowych względnych polega na tym, iż osoba uprawniona (wierzyciel) może wystąpić z roszczeniem przeciwko konkretnej osobie zobowiązanej (dłużnikowi). Prawa te są zatem skuteczne tylko - inter parłe - względem indywidualnie oznaczonego podmiotu (np. uprawnieniu kupującego do otrzymania rzeczy odpowiada obowiązek jej wydania przez określonego sprzedawcę).

Wyjaśnić w tym miejscu należy znaczenie pojęcia, które padało wyżej, tj. roszczenia. Roszczenie to uprawnienie polegające na możliwości żądania przez uprawnionego w konkretnej sytuacji określonego zachowania się innego podmiotu zobowiązanego. Roszczenie skorelowane jest z bezpośrednim obowiązkiem innej osoby. W prawie cywilnym uczestnicy obrotu, jeżeli chcą korzystać z możliwości stwarzanych im przez prawo oraz realizować swe roszczenia, muszą być aktywni. Aparat państwowy odgrywa w tym rolę subsydiarną (pomocniczą).

Wynika z tego charakterystyczna odmienność skutków nieznajomości prawa cywilnego i innych gałęzi prawa. Jedną z podstawowych zasad prawnych jest reguła: ignorantia iuris nocet (nieznajomość prawa szkodzi). Oznacza ona, że nie można tłumaczyć się nieznajomością prawa. Nieznajomość prawa nie zwalnia bowiem od obowiązków czy odpowiedzialności. Uznanie tej zasady uniemożliwia np. skuteczne powoływanie się sprawcy przestępstwa na tzw. „nieświadomość bezprawności czynu", czyli na to, że nie wiedział on, iż popełnia przestępstwo. Jeżeli obywatele nie znają nakazów lub zakazów sformułowanych w prawie karnym lub administracyjnym, może to spowodować negatywne dla nich skutki. Ale ich bierność i prawna ignorancja w żadnym stopniu nie wpłynie na funkcjonowanie prawa, na realizację zawartych w nim przepisów. Inicjatywa działania należy tu bowiem do właściwych organów państwowych.

Inaczej jest w prawie cywilnym. Jeśli sami uczestnicy obrotu prawa nie będą znali swoich uprawnień, nie będą mogli z nich korzystać. Nie wyręczy ich w tym żaden organ państwowy. Dlatego, jak się wydaje, zasada ignorantia iuris nocet ma tu dużo większe znaczenie niż w innych gałęziach prawa. Dotyczy bowiem nie tylko prawa stanowionego, ale także świadomości własnych, podmiotowych praw jednostki. Prawo cywilne operuje bardziej zróżnicowanymi sankcjami niż np. prawo karne (za przestrzeganiem którego stoją tzw. sankcje represyjne) lub administracyjne (np. przymusowe wykonanie - egzekucja). Podmiot prawa cywilnego naraża się na sankcję, głównie majątkową, gdy narusza swoje obowiązki określone w umowie (np. niedotrzymanie terminu wykonania umowy, dostarczenie towaru złej jakości). Innym rodzajem sankcji może być np. nieważność czynności prawnej. Następuje ona wtedy, gdy ktoś działa niezgodnie z treścią zakazu lub nakazu płynącego z treści ustawy (np. zawarcie umowy o sprzedaż nieruchomości bez wymaganej pod rygorem nieważności formy notarialnej). Najczęściej sankcje cywilne polegają więc na: obowiązku naprawienia szkody (poprzez przywrócenie stanu poprzedniego albo zapłacenie odszkodowania), nieważności czynności prawnej, przekształceniu stosunku prawnego
V.Reprezentacja uczestników obrotu cywilno-prawnego ( art. 95 i następne k.c)

1.Przedstawicielstwo

Przedstawicielstwo polega na tym, że czynność prawna dokonywana zostaje przez osobę zwaną przedstawicielem, w imieniu osoby zwanej dalej reprezentowanym, oraz że pociąga za sobą skutki bezpośrednio dla reprezentowanego.

Umocowanie do działania w cudzym imieniu może opierać się na ustawie (przedstawicielstwo ustawowe) albo na oświadczeniu reprezentowanego (pełnomocnictwo).

2.Pełnomocnictwo

1.Pełnomocnictwo ogólne obejmuje ogół czynności w sferze zwykłego zarządu. Zwykły zarząd odnosi się do czynności polegających na zwykłej, codziennej eksploatacji rzeczy (i przedsiębiorstwa), na dokonywaniu czynności niezbędnych do utrzymania działalności w określonej sferze stosunków prawnych, na zaciąganiu zobowiązań w związku z tą działalnością, zawieraniu umów dzierżawy, najmu, płaceniu podatków, sprzedaży zbiorów uzyskanych w gospodarstwie rolnym itd.

2. Pełnomocnictwo tzw. rodzajowe dotyczy określonej kategorii czynności prawnych (np. sprzedaży rzeczy). Wówczas gdy chodzi o czynności przekraczające zakres zwykłego zarządu (np. sprzedaż nieruchomości, sprzedaż lub zamianę gospodarstwa rolnego, wniesienie do rolniczej spółdzielni produkcyjnej wkładów gruntowych, zawarcie długoletniej umowy kontraktacyjnej), niezbędne jest pełnomocnictwo określające ten rodzaj czynności.

3. Ustawa może wymagać pełnomocnictwa do poszczególnej czynności prawnej.

4.Jeżeli do ważności czynności prawnej potrzebna jest szczególna forma, pełnomocnictwo do dokonania tej czynności powinno być udzielone w tej samej formie( np. sprzedaż nieruchomości- forma aktu notarialnego).

5. Pełnomocnictwo ogólne powinno być pod rygorem nieważności udzielone na piśmie.

3. Prokura

1.Prokura jest pełnomocnictwem udzielonym przez przedsiębiorcę podlegającego obowiązkowi wpisu do rejestru przedsiębiorców, które obejmuje umocowanie do czynności sądowych i pozasądowych, jakie są związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa(udzielenie i wygaśnięcie prokury przedsiębiorca powinien zgłosić do rejestru przedsiębiorców).

 Nie można ograniczyć prokury ze skutkiem wobec osób trzecich, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.

2. Prokura powinna być pod rygorem nieważności udzielona na piśmie.

3. Prokurentem może być osoba fizyczna mająca pełną zdolność do czynności prawnych. Prokura może być udzielona kilku osobom łącznie (prokura łączna) lub oddzielnie.

4. Prokurę można ograniczyć do zakresu spraw wpisanych do rejestru oddziału przedsiębiorstwa (prokura oddziałowa).

5. Prokura nie może być przeniesiona. Prokurent może ustanowić pełnomocnika do poszczególnej czynności lub pewnego rodzaju czynności.

6. Prokura może być w każdym czasie odwołana, a wygasa wskutek wykreślenia przedsiębiorcy z rejestru, a także ogłoszenia upadłości, otwarcia likwidacji oraz przekształcenia przedsiębiorcy, ze śmiercią prokurenta(śmierć przedsiębiorcy ani utrata przez niego zdolności do czynności prawnych nie powoduje wygaśnięcia prokury.)

VI. Sposoby rozporządzania prawami do nieruchomości

1. Sprzedaż

Przez umowę sprzedaży sprzedawca zobowiązuje się przenieść na kupującego własność rzeczy i wydać mu rzecz, a kupujący zobowiązuje się rzecz odebrać i zapłacić sprzedawcy cenę.

2.Zamiana

Przez umowę zamiany każda ze stron zobowiązuje się przenieść na drugą stronę własność rzeczy w zamian za zobowiązanie się do przeniesienia własności innej rzeczy.

3. Najem i dzierżawa

 Przez umowę najmu wynajmujący zobowiązuje się oddać najemcy rzecz do używania przez czas oznaczony lub nie oznaczony, a najemca zobowiązuje się płacić wynajmującemu umówiony czynsz. Czynsz może być oznaczony w pieniądzach lub w świadczeniach innego rodzaju. Umowa najmu nieruchomości lub pomieszczenia na czas dłuższy niż rok powinna być zawarta na piśmie. W razie niezachowania tej formy poczytuje się umowę za zawartą na czas nie oznaczony. Najem zawarty na czas dłuższy niż lat dziesięć poczytuje się po upływie tego terminu za zawarty na czas nie oznaczony.

Przez umowę dzierżawy wydzierżawiający zobowiązuje się oddać dzierżawcy rzecz do używania i pobierania pożytków przez czas oznaczony lub nie oznaczony, a dzierżawca zobowiązuje się płacić wydzierżawiającemu umówiony czynsz. Czynsz może być zastrzeżony w pieniądzach lub świadczeniach innego rodzaju. Może być również oznaczony w ułamkowej części pożytków.

 Do dzierżawy stosuje się odpowiednio przepisy o najmie.

4.Darowizna

 Przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku. Oświadczenie darczyńcy powinno być złożone w formie aktu notarialnego. Jednakże umowa darowizny zawarta bez zachowania tej formy staje się ważna, jeżeli przyrzeczone świadczenie zostało spełnione.

5. Leasing nieruchomości

1.Przez umowę leasingu finansujący zobowiązuje się, w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa, nabyć rzecz od oznaczonego zbywcy na warunkach określonych w tej umowie i oddać tę rzecz korzystającemu do używania albo używania i pobierania pożytków przez czas oznaczony, a korzystający zobowiązuje się zapłacić finansującemu w uzgodnionych ratach wynagrodzenie pieniężne, równe co najmniej cenie lub wynagrodzeniu z tytułu nabycia rzeczy przez finansującego.

2.Umowa leasingu powinna być zawarta na piśmie pod rygorem nieważności.

3.Korzystający powinien używać rzeczy i pobierać jej pożytki w sposób określony w umowie leasingu, a gdy umowa tego nie określa - w sposób odpowiadający właściwościom i przeznaczeniu rzeczy.

6. Dziedziczenie

a)testamentowe

Testament może obejmować rozrządzenie majątkiem tylko jednego spadkodawcy, nie można więc sporządzać testamentów wspólnych. Spadkodawca może w każdym czasie odwołać zarówno cały testament, jak i jego poszczególne postanowienia. Testament może sporządzić i odwołać jedynie osoba mająca pełną zdolność do czynności prawnych. W przypadku testamentów, polskie prawo przewiduje nieco odmienne zasady stosowania wad oświadczenia woli niż w przypadku pozostałych czynności prawnych. Nieważność testamentu zachodzi w przypadku, gdy został on dotknięty następującymi wadami:

-w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli;

-pod pod wpływem błędu uzasadniającego przypuszczenie, że gdyby spadkodawca nie działał pod wpływem błędu, nie sporządziłby testamentu tej treści;

-pod wpływem groźby .

Testament można odwołać przez sporządzenie nowego testamentu, bądź w zamiarze odwołania zniszczy się go lub pozbawi cech, od których zależy jego ważność, bądź też dokona się w nim takich zmian, z których wynika wola jego odwołania.

W przypadku, gdy spadkodawca sporządził nowy testament nie zaznaczając w nim, że poprzedni odwołuje, ulegają odwołaniu tylko te postanowienia poprzedniego testamentu, których nie można pogodzić z treścią nowego testamentu.

Testament powinien być tłumaczony w sposób zapewniający możliwie najpełniejsze urzeczywistnienie woli spadkodawcy. W przypadku, gdy testament może być tłumaczony na kilka sposobów, należy przyjąć taką wykładnię, która pozwoli utrzymać rozrządzenia spadkodawcy w mocy i jednocześnie nadać im rozsądną treść.

Testamenty dzielą się na zwykłe i szczególne

Testamenty zwykłe

Testamenty zwykłe to:

-testament własnoręczny - jest to testament napisany w całości pismem ręcznym, własnoręcznie podpisany i opatrzony datą.

-testament notarialny - jest to testament sporządzony przez notariusza w formie aktu notarialnego.

-testament sporządzony poprzez ustne oświadczenie ostatniej woli w obecności dwóch świadków wobec wójta (burmistrza, prezydenta miasta), starosty, marszałka województwa, sekretarza powiatu albo gminy lub kierownika urzędu stanu cywilnego. Oświadczenie spadkodawcy spisuje się w protokole z podaniem daty jego sporządzenia. Protokół odczytuje się spadkodawcy w obecności świadków. Protokół powinien być podpisany przez: spadkodawcę, osobę, wobec której wola została oświadczona, świadków.

Testamenty szczególne

Testamenty szczególne to:

-testament ustny

-testament spisany na statku morskim

-testament wojskowy

b) ustawowe

Dziedziczenie ustawowe - dziedziczenie wg przepisów kodeksu cywilnego mające miejsce gdy spadkodawca nie sporządził testamentu lub testament jest nieważny albo gdy osoby powołane do dziedziczenia nie chcą lub nie mogą być spadkobiercami. Dziedziczenie ustawowe może odnosić się do całego spadku albo do jego części. Reguły dziedziczenia ustawowego opierają się na stosunku pokrewieństwa, małżeństwa lub przysposobienia.

1. Krąg spadkobierców

Kodeks cywilny zalicza do spadkobierców ustawowych: zstępnych, małżonka rodziców, rodzeństwo i zstępnych rodzeństwa spadkodawcy.

2. Grupy dziedziczenia

Polskie prawo spadkowe dzieli spadkobierców ustawowych na dwie grupy kolejno powoływane do spadku.

Do pierwszej grupy należą zstępni i małżonek spadkodawcy (art. 931 kc),

Do drugiej grupy zalicza się małżonka, rodziców, rodzeństwo i zstępnych rodzeństwa spadkodawcy (art. 932-934 oraz 935 kc).

3. Kolejność dziedziczenia

W pierwszej kolejności powołane są z ustawy do spadku dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek. Dziedziczą oni w zasadzie w częściach równych. Jednakże część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż jedna czwarta całości spadku.

Jeżeli dziecko spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadł, przypada jego dzieciom (jako wnukom spadkodawcy) w częsciach równych (art.931§2 kc).

W braku zstępnych spadkodawcy do spadku powołani są z ustawy spadkobiercy drugiej grupy tzn. małżonek, rodzice, rodzeństwo i zstępni rodzeństwa spadkodawcy (art. 932§1kc).

Udział spadkowy małżonka dziedziczącego w zbiegu z innymi spadkobiercami drugiej grupy wynosi zawsze połowę spadku, bez względu na liczbę innych spadkobierców (art. 932§2 kc) (Ponadto małżonek nie dziedziczy po spadkodawcy jeżeli ten wystąpił za życia o orzeczenie rozwodu lub separacji a żądania te były uzasadnione. Małżonek nie może dziedziczyć na podstawie ustawy także wtedy gdy pozostawał w separacji ze spadkodawcą. Natomiast w braku wszystkich innych spadkobierców grupy drugiej małżonkowi przypada cały spadek(art. 935§1kc).

Część spadku przeznaczona dla rodzeństwa jest zmienna i zależy od tego, czy rodzeństwo dziedziczy w zbiegu z małżonkami i rodzicami spadkodawcy. Jeżeli do spadku powołane jest tylko rodzeństwo, cały spadek dzieli się między nie w częściach równych. Udział spadkowy każdego z rodziców, które dziedziczy w zbiegu z rodzeństwem spadkodawcy, wynosi jedną czwartą część tego, co przypada łącznie dla rodziców i rodzeństwa. Jeżeli jedno z rodziców nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada po połowie drugiemu z rodziców i rodzeństwu spadkodawcy.

W braku małżonka spadkodawcy i krewnych powołanych do dziedziczenia z ustawy spadek przypada gminie ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy, a w przypadku, gdy nie da się tego ustalić, Skarbowi Państwa (art. 935§3kc).

Gmina albo Skarb Państwa są zatem spadkobiercami ustawowymi powołanymi do spadku w ostatniej kolejności.

6

---