Filozofia

• Filozofia-określenie to pochodzi (prawdopodobnie) od matematyka, filozofa Pitagorasa żyjącego w VI w. p.n.e. Pierwotnie miało sens dosłowny i oznaczało poszukiwanie, umiłowanie mądrości z greckiego phileo- kochać, sophia- mądrość, (sophos- mędrzec). Filozofia zajmuje się ogólnymi podstawowymi zagadkami świata natura istnienia i rzeczywistości, poznawalnością prawdy czy tym, jakie działanie jest pożądane.

Filozof- człowiek, który umiłował mądrość.

Mądrość

• Mądrość -całościowe ujęcie rzeczywistości poprzez jej zasady, znajomość słusznych norm postępowania i umiejętności odróżniania prawdy od fałszu, dobra od zła, pozorów od rzeczywistości, wyrażające się w myśli i czynie. Nie tylko wiedza ale także świadectwo swoim życiem.

Głupiec- człowiek, który myśli wadliwie, pobłądził w życiu lub myśleniu.

Mądry we własnych oczach przestaje myśleć stając się pysznym, Pycha intelektualna jest przeciwieństwem mądrości.

• Scientia - nauka, wiedza, ogół treści utrwalonych w umyśle ludzkim w wyniku kumulowania doświadczenia i uczenia się. Obejmuje wszystkie formy świadomości społecznej: naukę, ideologię, religię, magię w takim ujęciu na wiedzę składa się każdy typ myślenia, od wyobrażeń potocznych do twierdzeń naukowych. Może być prawdziwa lub fałszywa, racjonalna lub irracjonalna. W węższym znaczeniu wiedza stanowi osobisty stan poznania człowieka w wyniku oddziaływania na niego obiektywu rzeczywistości. Bazuje na uzyskanej informacji to przyswajanie i uporządkowywanie faktów, analizowanie informacji.

Scjentyzm- nurt scjentystyczny-jedyną drogą uzyskania prawomocnej wiedzy o rzeczywistości jest uprawianie nauk społ. Zgodnie z nauką scjentystyczną tylko te poglądy są sensowne, które mieszczą się w obrębie nauk szczegółowych lub dają się wyrazić w języku nauk szczegółowych.

• Sapientia - mądrość, całościowe ujęcie rzeczywistości poprzez jej zasady, znajomość słusznych norm postępowania i umiejętności odróżniania prawdy od fałszu, dobra od zła, pozorów od rzeczywistości, wyrażające się w myśli i czynie. Nie tylko wiedza ale także świadectwo swoim życiem. Mądry we własnych oczach przestaje myśleć stając się pysznym, Pycha intelektualna jest przeciwieństwem mądrości.

• Wiedza- ogół treści utrwalonych w umyśle ludzkim w wyniku kumulowania doświadczenia i uczenia się. Obejmuje wszystkie formy świadomości społecznej: naukę, ideologię, religię, magię w takim ujęciu na wiedzę składa się każdy typ myślenia, od wyobrażeń potocznych do twierdzeń naukowych. Może być prawdziwa lub fałszywa, racjonalna lub irracjonalna. W węższym znaczeniu wiedza stanowi osobisty stan poznania człowieka w wyniku oddziaływania na niego obiektywu rzeczywistości. Wiedza bazuje na uzyskanej informacji to przyswajanie i uporządkowywanie faktów, analizowanie informacji.

Prawda- Arystoteles- klasyczne pojęcie prawdy: sąd adekwatny do rzeczywistości.

Roztropność -zastosowanie mądrości w sytuacji praktycznej. Umiejętność znajdowania właściwych środków do realizowania czynów godziwych (przeciwieństwem jest spryt).

Cnota-zdolność do rozpatrywania dobra i zła (wszystko, co dobre i szlachetne)

Wada- przeciwieństwo cnoty (nie są dobre)

Postępowanie zawinione-, kiedy ma się wybór, dostęp do wiedzy

Postępowanie niezawinione-, gdy występuje brak dostępu do „różnej” wiedzy, np. w systemach totalitarnych ludzie są zdegenerowani intelektualnie.

Czyny

Słuszność czynu- kwalifikacja czynu według skutków. Znajomość norm, które przynoszą dobre skutki, słuszne postępowanie. Słuszność jest normowana poprzez prawo, skutki muszą być dobre, nie bierze się pod uwagę intencji.

Moralność czynu- intencja

Czyn godziwy- liczy się moralność i skutek(motywowany szlachetnie),gdyby brakowało jakiegoś z elementów to czyn nie jest godziwy. Wyrazem mądrości jest godziwe życie.

Czyn niegodziwy- motywowany popełnieniem zła i osiągnięciem oczekiwanego celu.

Formalizm- czyny, kieruje pewnymi warunkami, nie stara się zrozumieć przyczyn, działa wg określonych praw. Przekonanie, że dziać powinno się zgodnie normą.

Legalizm- ocenianie drugiego człowieka poprzez pryzmat norm, przepisów. Pogląd, że najważniejsze jest bezwzględne przestrzeganie prawa

Norma prawna - nakazuje, zakazuje pewne zachowania

Sad logiczny- przypisuje prawdę lub fałsz

Formalizm moralnościowy- przestrzeganie zasad na pozór.

Byt- wszystko, co istnieje, uczucia metafizyczne.

ŚWIATOPOGLĄD- zespół przekonań i twierdzeń składających się na całościowy i spójny obraz rzeczywistości oraz zespół związanych z tymi przekonaniami ocen i norm wyznaczających postępowanie człowieka względem siebie samego i otoczenia.

INDYFERENTYZM- Brak światopoglądu, obojętność jako postawa intelektualna w stosunku do spraw politycznych, religijnych, społecznych, moralnych itd.

Indyferencja- obojętność

Skutki indyferentyzmu: człowiek wykazuje postawę zobojętnienia i braku zainteresowania wobec istotnych spraw

-indyferentyzm polityczny, człowiek jest bierny wobec wydarzeń politycznych np. nie bierze udziału w wyborach,

-indyferentyzm społecznych i religijnych, skutki osobowościowe: człowiek jest obojętny, bierny nie walczy o swoje prawa,

Indyferentny- obojętny, biernie ustosunkowany do czegoś

.

Działy filozofii

• Metafizyka ( Ontologia) - nauka o bycie - teoria bytu jako byt, szeroko rozumianej rzeczywistości. Stara się rozstrzygnąć czy istnieje jeden byt, czy wiele jego rodzajów. Docieka jego natury i tego, jakie właściwości mu przysługują. Rozważa byt w aspektach czasu i przestrzeni. Jest to nauka ezoteryczna (tajemna).

• Epistemologia (Gnoseologia) - episteme, gnosis - poznanie - teoria poznania (procesu i wiedzy). Analizuje pochodzenie poznania i jego granice. Zajmuje się problemem i kryterium prawdy. Rozważa kwestie możliwości poznawczych człowieka.

• Aksjologia - ogólna teoria wartości. Zajmuje się badaniem sposobu istnienia wartości, zależnościami między nimi, obiektywnością wartości

• Antropologia filozoficzna - dotyczy ogólnej, filozoficznej koncepcji człowieka. Koncentruje się na naturze ludzkiej, odróżnieniu człowieka od innych bytów, miejscu człowieka na ziemi oraz nad sensem i wartością życia.

• Historiozofia (Historia filozofii) - filozofia dziejów. Bada mechanizmy przemian dziejowych (Historia Magistra Vitae Est- historia nauczycielka życia) pytania o mechanizmy dziejów, powtarzalności, pozwala zrozumieć mechanizmy dziejowe-historyczne. Jednostka może zmienić przebieg dziejowy

1.METAFIZYKA

• MONIZM-- pogląd uznający naturę wszelkiego bytu za jednorodną, materialną, spirytualistyczną, panteistyczną.

1.Materializm- w bycie występują zjawiska materialne, nie istnieje duchowość, dusza i Bóg, wszystkie procesy i zjawiska maja charakter materialny. Jedynym istniejącym i samoistnym bytem jest materia/-tworzywa świata, do którego sprowadzają się wszystkie przejawy rzeczywistości.

Skutki Materializmu:

a)osobowościowe: człowiek staje się tzw. materialistą, czyli ocenia wszystko z punktu widzenia własnych korzyści i wygód. Dążą za wszelką cenę do wzbogacenia się, staje się to jego celem w życiu. Nie interesuje się dobrem innych ludzi, jest daleki od ideałów,

b)społeczne: człowiek nastawiony na gromadzenie dóbr materialnych nawet kosztem innych ludzi, społeczeństwa.

Rodzaje Materializmu;

1. Materializm praktyczny- przyjęcie i realizacja takiej hierarchii wartości na szczycie, której znajdują się pieniądze a wszystko inne ma wartość służebną.

2. Materializm przyrodniczy- utożsamiany z poglądem naukowym, filozoficzny- wszystko można wyjaśnić za pomocą pojęć naukowych, weryfikowanych naukowo, nie ma pojęcia Boga i duszy.( Gagarin miał sprawdzić czy Bóg istnieje).

3. Materializm mechanistyczny - zakładał, że wszystko da się wyjaśnić, istnieje dusza, zbiór atomów najistotniejszych subtelnych prowadzących do myślenia, materializm przełomowo ukazujący się w oświeceniu (Newton), świat jest wielkim mechanizmem.

4. Materializm dialektyczny- prekursor Heraklit z Efezu, najwyższa postać materializmu Marks, Lenin

2. Spirytualizm - afirmuje istnienie substancji duchowej i uznający jej wiodącą rolę w bycie. Tylko skrajny spirytualizm neguje istnienie bytu/ materii

• DUALIZM- dwie substancje różnej natury, dwa różne źródła bytu sprzeczne ze sobą, wchodzi w spór z chrześcijaństwem.

• PLURALIZM- stanowisko ontologiczne w myśl, którego rzeczywistość składa się z bytów różnorakich, mnogość w bycie występuje wiele substancji różnej natury (ogień, woda, ziemia, powietrze…)

System pluralistyczny- tożsamy z demokratycznym, poglądy równoprawne- przeciwieństwem jest system totalitarny

• Pojęcie świata w metafizyce i świecie przyrody

Kreacjonizm- poglad, według którego świat jest stworzony przez Boga

Deizm-deistyczna odmiana kreacjonizmu (świat zegarem Bóg zegarmistrzem), Bóg stworzył świat nie ingerując teraz w niego/ areligijny

Teizm- teistyczny poglad, Bóg stwórca ma charakter osobowy i wchodzi w relacje ze światem

Panteizm- neguje istnienie Boga jako osoby, tożsamość Boga i świata.

Wariabilizm- poglad, według którego wszystko jest zmienne, Heraklit z Efezu- wszystko płynie (gr. panta rhei).

Determinizm - koncepcja filozoficzna, w bycie występują prawidłowości a byt jest uporządkowany, narodził się w Grecji w okresie przed filozoficznym w mitologiach(Bogowie greccy z chaosu stworzyli ład, uporządkowali świat),dzięki temu Grecy mogli rozwinąć nauki szczegółowe, gdyż sprawiło to chęć poznania praw warunkowych

Odmiany determinizmu:

1. Kauzualizm- w bycie występują związki przyczynowo skutkowe, brak przypadku obejmuje całość rzeczywistości, nie dopuszcza wolnego sprawstwa człowieka, nic nie dzieje się przypadkiem. Demokryt

2. Fatalizm -wszystko jest z góry wyznaczone nic nie dzieje się przypadkiem

3. Teleologizm- odmiana determinizmu- w bycie występuje celowość, nie wyjaśnia się zjawisk nie poznając ich przyczyny/ motyw

Naturalizm-Kierunek w filozofii. Człowiek jest częścią przyrody podlega jej prawidłowością

Indeterminizm - nie występują prawidłowości w bycie czy jego częściach.

Redukcjonizm - tendencja do sprowadzania zjawisk i procesów złożonych bądź skomplikowanych do prostszych, schematycznych, a nawet elementarnych.

Fizykalizm- bogatsza forma redukcjonizmu-odmiana redukcjonizmu, według której całą rzeczywistość da się sprowadzić do poziomu fizyki (fizyka-królowa nauki). Jest to postawa błędna, ponieważ nie da się fizycznie udowodnić czy istnieją zjawiska fizyczne-błąd dotyczy tu metodologii.

Obiektywizm - postawa człowieka w ocenie zjawisk, ludzkich zachowań i systemów wartości, oparta na równoważeniu pierwiastka racjonalnego i emocjonalnego, na kierowaniu się racjami zarówno dobra ogólnego, jak i własnego.

Subiektywizm - prawda i dobra są kreowane przez jednostkę.

2. EPISTEMOLOGIA

• Podstawowe rozstrzygnięcia w dziedzinie epistemologii

1. Empiryzm - kierunek w filozofii wg., którego jedynym lub głównym źródłem bądź środkiem poznania jest doświadczenie zmysłowe (zewnętrzne lub wewnętrzne), „tabula rasa”.

2. Racjonalizm - źródłem poznania świata jest rozum, można go poznawać bez doświadczenia (Kartezjusz, Hegel, Platon).

3. Irracjonalizm - poznanie następuje przez wiarę, intuicję, uczucie, odrzuca poznanie przez rozum i doświadczenie, uznaje tylko poznanie pozarozumowe (H. Bergson, F. Nietzsche).

4. Aprioryzm - w filozofii pogląd wg, którego poznanie możliwe jest przed doświadczeniem, tj. a priori. Wyróżnia się aprioryzm skrajny, występujący w filozofii starożytnej, np. u Parmenidesa i Platona, traktujący poznanie a priori jako jedyne w pełni wartościowe, oraz aprioryzm umiarkowany, obecny w filozofii nowożytnej, reprezentowany m.in. przez I. Kanta i zwolenników fenomenologii, zakładający istnienie poznawczo wartościowej wiedza apriorycznej, którą, obok sądów analitycznych, budują sądy syntetyczne a priori. Aprioryzm, stanowiący przeciwieństwo aposterioryzmu, zw. jest też racjonalizmem.

5. Aposterioryzm - w filozofii stanowisko epistemologiczne, wg którego prawdziwe poznanie dokonuje się wyłącznie w oparciu o uprzednie doświadczenie (a posteriori) i potwierdzone może być tylko poprzez bezpośrednie lub pośrednie odwołania się do owego doświadczenia. Aposterioryzm, stanowiący przeciwieństwo aprioryzmu, jest metodologicznym odpowiednikiem empiryzmu.

Immaterializm- pogląd zaprzeczający istnieniu materializmu

Agnostycyzm- kierunek negujący możliwości poznania bytu.

Agnostycyzm wynikający z wariabilizmu- można postrzegać przemijanie, lecz nie można go zrozumieć.

Świat tylko zmienny jest absurdalny:

-Ponadczasowość świata matematycznego (liczby, teorie)

-Filozofia intelektu nie przemija.

3 AKSJOLOGIA

• Etyka - filozofia moralna, analizuje i bada dobro moralne. Interesuje się postępowaniem ludzkim z punktu widzenia dobra i zła.

• Estetyka- filozofia piękna i sztuki.

• Etyka normatywna - bada dobro moralne

4.ANTROPOLOGIA FILOZOFICZNA

.

5.HISTORIOZOFIA

---