ZESTAW 1 GENETYCZNE UWARUNKOWANIA CECH MORFO-FUNKCJONALNYCHDo cech silnie uwarunkowanych genetycznie nalezą wymiary kostne, w warunkach optymalnych cech te realizują w pełni swój pułap genetyczny. Największą stabilność wykazuje wysokość ciała i wymiary kości długich. Najsłabszą determinację genetyczną wykazuje szerokość nasad kostnych oraz duże cięciwy tułowia np. szerokość barków, bioder i głębokość klatki piersiowej. Tkanki miękkie tj. tkanka tłuszczowa i mięśniowa są wrażliwe na oddziaływanie czynników środowiskowych. Liczba włókien mięśniowych jest zawsze stała i określona już w 4-5 miesiącu życia płodowego. W przebiegu dalszego rozwoju zwiększa się tylko ich masa i zmienia wewnętrzna struktura mięśni.Najbardziej uzależniona od czynników zewnętrznych jest tkanka tłuszczowa. Wzrost tkanki tłuszczowej odbywa się w wyniku dwóch procesów. Pierwszy polega na powiększeniu się rozmiarów komórek tłuszczowych. Drugi związany jest ze zwiększeniem liczby komórek. Pierwszy proces jest odwracalny , natomiast drugi nie. Rozrost tkanki tłuszczowej ma miejsce w 3 trymestrze ciąży, w okresie 6-12 miesiącu życia , oraz w okresie przedpokwitaniowym. Fakt, że tkanka tłuszczowa rozwija się w tym okresie jest zdeterminowany genetycznie 3 AUSTRALIPITEK W 1964 roku wydobyto szczątki czaszki istoty wyróżniającej się znacznymi rozmiarami mózgu. Odkrywca Leakej zaproponował zaliczenie tej istoty do rodzaju Homo i nadał jej nazwę gatunkową H. Habilis, według jego opinii jest on bezpośrednim przodkiem Pitekantropów. Znaleziska nad Tarkans - szczątki znad tego jeziora wykazują znaczne zróżnicowanie morfologiczne. Obok masywnych występują szczątki o delikatniejszej budowie, znacznych rozmiarów puszki mózgowej. Homo Habilis różniłby się od australopiteka wielkością mózgu przy nieznacznych różnicach morfologicznych twarzy. Uważa się go za odrębny gatunek australopiteka > około 1-1,5 mln populacje H. Habilis przekształciły się na tyle, że można zastosować w stosunku do nich nazwę Homo Erectus. Budowa miednicy i całej kończyny dolnej australopiteków, a także H. Habilis świadczy o dwunożnej lokomocji, choć niektóre szczegóły budowy stawu biodrowego i kolanowego i śródstopie wskazują, że mechanika chodu dwunożnego nie była jeszcze doskonała. Konstrukcja miednicy całkowicie odpowiada pionowej postawie ciała. Niewiele wiadomo o budowie kończyny górnej. Nieliczne znaleziska pozwalają sądzić, że była ona przystosowana do funkcji manipulacyjnych, a ręka z kciukiem przeciwstawnym innym palcom. Obok znalezisk kostnych znaleziono również narzędzia kamienne (używanie narzędzi jako wskaźnik istnienia kultury uznano za kryterium człowieczeństwa). Australopiteki tworzyły kulturę osteodontokeratyczną (kulturę kości, zębów, rogu). Środowiskiem geograficznym australopiteków było bezdrzewna lub słabo zadrzewiona sawanna obfitująca w zwierzynę łowną.
ZESTAW 2 REGULACJA HORMONALNA DOJRZEWANIA- Znajduje się pod układu podwzgórzowo -przysadkowego. Być może proces p-p polega na obniżeniu progu czułości podwzgórza na hormony obwodowe- estrogeny. POKWITANIE DZIEWCZĄT- od około 9 roku u obu płci obniżenie wrażliwości kom. mózgowych na stężenie hormonów we krwi obwodowej co powoduje podwyższenie poziomu gonadotropin i androgenów nadnerczowych. Gonadotropiny pobudzają do rozwoju pęcherzyk Graffa zakończone wydzieleniem kom. Jajowe, w tym momencie przedni płat przysadki wydziela hormon heteinizujący, który pobudza wydzielanie estrogenów i rozwój ciałka żółtego. Ciałko żółte wydziela progesteron. Wytworzone pod wpływem ganadotropin estrogeny pobudzają wzrost macicy, pochwy i tkanki tłuszczowej. Wraz z prolaktyną estrogeny pobudzają rozwój gruczołów piersiowych. Równocześnie następuje wzrost androgenów nadnerczowych, które wpływają na rozwój mięśni szkieletu, owłosienia łonowego i pachowego, trądzik. W głównej mierze androgeny nadnerczy odpowiadają za skok pokwitaniowy kobiet. U CHŁOPCÓW wzrost hormonu kortykotropowego prowadzi do zwiększonego wydzielania androgenów w nadnerczach. Jednocześnie gonadotropiny wpływają na rozrost jąder, moszny, pobudzają kom. rozrodcze do wydzielania plemników. Androgeny i testosteron warunkują kształtowanie się drugo i trzeciorzędowych cech męskich (krtań, szkielet, mięśnie i włosy). 3.POCZĄTKI ANTROPO W POLSCE możemy się dopatrywać już na przełomie XIII i XIV wieku, w pismach prawie legendarnego polskiego kronikarza Dzierzwy (Mierzwy), któremu udało się wywieść pochodzenie Polaków od Jozefata. Pomijając ten tyleż starodawny, co anegdotyczny przyczynek do antropologii, należy jednak uwzględnić wkład innych polskich uczonych zajmujących się nauką o człowieku, takich jak Jędrzej Śniadecki, który już w 1811 r. w swej "Teorji jestestw organicznych" nakreślił jako pierwszy w Polsce zarys tej nauki. Współcześnie z działalnością antropologiczną Paula Broca w Paryżu na Uniwersytecie Jagiellońskim wykładał antropologię znany naukowiec i lekarz Józef Majer (1808-1899). Dzięki temu uczonemu powstała w 1876 przy Akademii Umiejętności w Krakowie Komisja Antropologiczna.
PENDE - wyróżnił typy: hyposteniczny, asteniczny, steniczny, hypersteniczny.
ZESTAW 3 OKRES STARZENIA SIĘ W okresie tym następuje nieodwracalna, stopniowa redukcja czynnych komórek w najważniejszych organach, między innymi mózgu i mięśniach, dochodzi do obniżenia przystosowawczych zdolności do środowiska zew., które wyraża się m.in. poprzez trudności w dostosowaniu się do bodźców stresowych i wolniejszy powrót do stanu równowagi ustrojowej, zmienia się chemiczny skład krwi, występują zakłócenia w ciśnieniu krwi oraz ciepłocie ciała. Zaburzenia i zmiany w układzie nerwowym , zwiększona labilność emocjonalna, osłabienie pamięci, koncentracji uwagi. Kruchość układu kostnego i zwiotczenie mięsni. Ogólne zwolnienie przemiany materii. Ilościowe i jakościowe zmiany w zakresie białek i składników mineralnych. Odkładanie się w tkankach złogów wapnia, cholesterolu i innych tzw. produktów odpadowych przemiany materii. Demielinizacja włókien nerwowych. Osłabienie koordynacji nerwowo mięśniowej. 45-55 lat cofanie w rozwoju, wydolności fizjologicznej, zmniejsza się szybkość, elastyczność i płynność ruchów. Ucieczka od nauczania nowego ruchu i stronienie od znaczniejszego wysiłku fiz
3.ASYMETRIĘ MOŻNA ROZPATRYWAĆ w różnych aspektach: morfologiczny, funkcjonalny, dynamiczny, sensoryczny, psychiczny. Asymetria morfologiczna -Ustrój ma symetrię dwuboczną. We wczesnym stadium autogenezy symetria jest całkowita (prawa strona = lewa strona). Faza pełnej symetrii trwa bardzo krótko. Już w fazie zarodkowej obserwuje się stopniowo odchylenie od prawidłowej zasady symetrii. Asymetria to norma. Asymetria ciała związana jest z asymetrią mózgu: budowa mózgu jest taka sama, funkcje jej się jednak różnią. Istnieją takie czynności, które zależą od jednej strony mózgu (dominująca) dotyczy to zwłaszcza mowy, która jest związana z prawo lub leworęcznością.U osób praworęcznych większa jest lewa półkula mózgu, szerokość lewej połowy twarzy większa - prawa węższa i dłuższa, szkielet kostny nosa wykazuje odchylenia na lewo; zatoki czołowe też są różne; wicherek prawostronny u praworęcznych, nieznaczne skrzywienia kręgosłupa boczne w kierunku kończyny dominującej, mostek ustawiony nieco skośnie, prawy bark nieco szerszy i położony nieco wyżej, w obrębie miednicy stwierdzono poszerzenie lewego grzebienia biodrowego; asymetria skrzyżna ułatwia panowanie nad ciałem; prawa kończyna górna jest ok. 1 cm dłuższa przed urodzeniem; obwody po prawej stronie większe; prawa ręka ma większą szerokość i wysokość, lewa jest dłuższa; kończyna lewa jest dłuższa, większe wymiary wszystkich segmentów; lewa stopa i prawa ręka ma więcej listewek skórnych; narządy wewnętrzne występujące parami różnią się wielkością, kształtem, położeniem; prawa strona cięższa niż lewa. Asymetria funkcjonalna - związana jest z dominacją jednej lub dwu półkul mózgowych, a przejawia się w cechach funkcjonalnych kończyny prawej i lewej. Ambidekstria to oburęczność. Asymetria dynamiczna - przejawia się w różnicach zakresów ruchów w stawach poróżnionych prawo lub lewostronnie, w różnicach siły mięśniowej i napięciu mięśni. Przejawem jest asymetria ruchów np. chodu, rzutów. Asymetria sensoryczna - określa się różnice wrażliwości narządów zmysłów po prawej i lewej stronie ciała. Asymetria psychiczna - to nierównomierne umiejscowienie w obu półkulach mózgu ośrodków organizacji procesów psychicznych. BIOL ASPEKTY MORF na długopisie ostat
ZESTAW 4 OKRES NOWORODKA - trwa od urodzenia do chwili ustania hormonalnych wpływów matki, usamodzielnienia dziecka, wówczas, gdy ustalają się warunki prawidłowego oddychania, wydalania, krążenia, gdy następuje wyrównanie urodzeniowego ciężaru ciała po przejściowym spadku oraz ma miejsce odpadnięcie pępowiny. Pojawia się uczucie głodu i chęć jego zaspokojenia.
2 Typ. CZERNORUCKIEGO : 1.normosteniczny(wąski) - proporcjonalna budowa ciała, równomierne uregulowane procesy zyciowe. 2. asteniczny(słaby) - przewaga wymiarów długościowych nad szerokościowymi; kończyny dolne dłuższe od tułowia wraz z głową, długa klatka piersiowa, ręce stopy są długie i wąskie, słabe mięśnie, cisnienie krwi niskie, słaba zdolność chłonna jelit, przyspieszona przemiana materii, 3. hipersteniczny - przewaga wymiarów szerokościowych nad podłuznymi. Szeroka klatka p. grube kończyny a takze dłonie i stopy; brzuch jest duzy, miednica pojemna, podwyższone cisnienie, duża chłonność jelit, zwolniona przemiana materii,
3 PODOBIEŃSTWA CZŁOWIEKA PODOBIEŃSTWO DO STRUNOWCÓW - występowanie u płodów związków struny grzbietowej, szczelin skrzelowych w gardzieli, cewkowata budowa centralnego układu nerwowego. PODOBIEŃSTWO DO KRĘGOWCÓW - odmienna symetria ciała, wew. szkielet kostny, brak szkieletu, ciało pokryte skórą o wielowarstwowym naskórku, układ nerwowy położony ponad szkieletem osiowym, ukł. pokarmowy pod szkieletem osiowym. PODOBIEŃSTWO DO SSAKÓW - rozwój w organizmie matki, sposób oddychania po urodzeniu, pęcherzykowata budowa płuc, stałocieplność, uwarstwienie tłuszczu podskórnego, włosy, gruczoły potowe, zamknięty obieg krwi, zróżnicowanie uzębienia (na siekacze, kły , trzonowce), 3 kostki słuchowe w uchu, zewnętrzny przewód słuchowy, staw żuchwowy. PODOBIEŃSTWO DO NACZELNYCH - silny rozwój mózgowia, zwiększenie kresomózgowia, płat tylny, skrócenie twarzoczaszki, zmniejszenie uzębienia, 4 kategorie zębów, zmiana ułożenia oczodołu w przód, obecność obojczyka, 2 pary kończyn, chwytna ręka posiada ruchliwy nadgarstek dzięki stawowemu połączeniu k. przedramienia, jelito ślepe, jądra w worku mosznowym, prącie zwisające, 1 para sutek, poj. macica, wydłużenie okresu dzieciństwa.
ZESTAW 5 SKŁAD TKANKOWY CIAŁA Char. komp. tkan.tk.kostna-silna determinację genetyczna wskazuje wzrost i rozwój kości długich i całego szkieletu.W warunkach optymalnych cechy te realizują wpełni swój pułap genet..W młodszych klasach wpływ matki na wys.ciała jest wiekszy niż ojca. W starszych klasach zjawisko to całkowicie zanika. Wykazano występowanie silnego podobieństwa między długością kończyn dolnych rodziców i dzieci. Nie stwierdzono takich powiązań między długością tułowia.Najsilniej zdeterminowane genetycznie są wymiary kości długich oraz szerokości barków.Słabsze uwarunkowania genetyczne wykazuja cechy szerokościowe (np.szerokość, gł.kl.piers. ,szer. bioder ,szer.nasad kostnych).Czynnik ruchu może pełnić role dodatnie lub ujemne w rozwoju tk.kostnej.Można modyfikować rozmiary szerokosciowe.Im silniejsza determinacja cechy,tum trudniej na nia oddziaływać.Tk.mięśniowa-wykazuje średni stopień determinacji genetycznej,co oznacza,że możliwe jest jej kształtowanie pod wpływem czynników zewn..Z całą pewnością cechą genetycznie zdeterminowaną jest liczba kom.mięśniowych i pozostaje ona stała w ciągu życia.Zmiany w obrębie tk.mięśniowej wiążą się z powiększeniem objętości miocytów.Bardzo silną kontrolę genetyczną wykazuje struktura mięśni,tzn proporcja włokien szybkokurczliwych do wolnokurczliwych,wię przystosowanie do wysiłków wytrzymałościowych lub szybkościowych.Tk.tłuszczowa-jets bardzo słabo zdeterminowana genetycznie,silnie uzależniona od czynników środowiskowych.Obie płcie różni stopień podatności na warunki zewn..U mężczyzn grubość tk.tłuszcz.jest bardziej stabilna niż u kobiet.Prawdopodobieństwo,ze dziecko będzie otluszczone wynosi 40-50%.W przypadku gdy jedno z rodziców było tęgie.a 70-80% gdy oboje byli otłuszczeni.
2 Egzogenne: biogeograficzne modyfikatory naturalne (flora, fauna, klimat, ukształtowanie terenu), modyfikatory rozwojowe (pochodzenie społeczne, tradycje i zwyczaje). Czynniki środowiska zewnętrznego wymuszają zmiany adaptacyjne polegające na modyfikacji ustalonej genetycznie linii rozwoju. W klimacie umiarkowanym szybciej dojrzewają dziewczęta i maja dłuższy okres płodności. W klimacie zimnym i tropikalnym jest opóźnienie w rozwoju ale w tropikalnych mają mniejszą wysokość ciała i niższy poziom przemiany materii. Odwrotnie jest w klimacie zimnym. Pory roku działają na rytm wzrastania: wiosną przyrost wysokościowy, a jesienią masy ciała. W strefie górskiej zwiększa się liczba czerwonych ciałek krwi, poziom hemoglobiny, obniża się ciśnienie, wolniejsza praca serca, mniejsza liczba monocytów i leukocytów.
3 Rodzaj Ardipitheccus: znana obecnie najstarsza forma, datowana na 5,8-5,2 mln lat; - uważana za formę pośrednią między małpami człekokształtnymi i hominidae; - dwunożny, wys.ok.l22 cm, zęby pośrednie; - zamieszkiwał gesty las w relatywnie chłodnym klimacie Gatunek Homo Sapiens Neanderdhalensis: - znany z terenów całego świata; pojemność czaszki 1350-1700 cm3; - twarz stosunkowo pionowa, szeroka; - nos szeroki wydatny; - oczodoły okrągłe żuchwa masywna; - czasem miał bródkę; - trzonowce o zbliżonych wielkościach; -szkielet pozaczaszkowy masywny; -155-165 cm, - krótkie- kończyny; - tułów stosunkowo długi; - występował między 300-40 tyś. lat temu
ZESTAW 6 Typologia Giovanniego, który ustalił idealne proporcje budowy ciała,a odchylenia odchylena od nich świadczą o typie zmierzającym bądź w kierunku długościowym lub szerokościowym. Budowa średnia charakteryzuje się njastępującymi własnościami:-wysokość ciała=rozpiętosć ramion,-obwód klatki p.=1/2wysokości ciała,-wysokość mostka=1/5obwodu klatki piersiowej,-wysokość brzucha =2/3obwodu klatki p..- szerokość miednicy=4/5wysokości brzucha. Zastąpienie znaków równości przez znaki nierówności określa budowę w kierunku długości lub szerokości albo typ budowy kombinowany. Są trzy kombinacje: 1. Wumiary długościowe przewrzaja nad szerokościowymi 2. Szerokościowy na długosciowomi 3. Duze wymiary brzucha w poaczeniu z szeroka lub waska klatka p. charakterystyczna dla dzieci. OKRES 1- 3LATA OKRES PONIEMOWLĘCY rozpoczyna się na przełomie 1 i 2 r.ż. i trwa mniej więcej dwa lata, a więc do ukończenia przez dziecko 3 r.ż.. Jest to okres dalszego intensywnego rozwoju psychoruchowego. Umiejętność samodzielnego chodzenia, wzrastające sprawności manipulacyjne pozwalają dziecku poznawać najbliższe otoczenie, świat przedmiotów i istot żywych. Zabawa manipulacyjna i ruchowa stanowi typowy dla tego okresu rodzaj działalności małego dziecka, które łączy ogólną ruchliwość całego ciała, umożliwiającą mu stałe ćwiczenie motoryki , z bezustanną aktywnością rąk i palców skierowaną na przedmioty i zabawki. Nie mniej istotnym terenem ćwiczeń motorycznych są ruchy narzędziowe, dzięki którym małe dziecko przyswaja sobie proste czynności z dziedziny samoobsługi np. nakładać buciki. LOKOMOTORYCZNE ETAPY EWOLUCJI PORUSZANIE: 1) PURGATORIUS - 70-60mln lat, na czterech kończynach, brak wyspecjalizowania do poruszania się na drzewach, pożywienie: owady; z czasem powiększenie ciała, wydłużenie kończyn tylnych, palec stopy odsunięty od pozostałych - mocny chwyt; skoki spionizowane. 2)w połowie Eocenu - 55-30mln lat, nadrzewny tryb życia został ustalony; w pełni chwytna kończyna dolna i początkowe stadium chwytności ręki. 3) w Oligocenie 35-23mln lat, ostateczne wykształcenie się małp nowego świata, przystosowanie do zjadania pokarmu - głównie liście, zwiększenie zaś terytorium zasiedlania. Małpy wąsko- i szerokonose oddalały się w kierunku czworonożności. 4) w Miocenie 23-12mln lat, czworonożna lokomocja podzielona: *grupa nadrzewna - długie kończyny tylne a krótkie przednie, *grupa naziemna - kończyny przednie prawie równe tylnym, wyróżniamy: #człekokształtne - jedzą owoce; #zwierzokształtne - wszystkożerne. 5)12mln lat, szczątki Brahiatora: brahiacja - zwisanie - poszerzenie klatki piersiowej, skrócenie odcinka lędźwiowego, poszerzenie talerzy biodrowych, skrócenie i poszerzenie kości krzyżowej. Pozycja wyprostowana w zwisie. !!! Wg pierwszej koncepcji człowiek pochodzi od przodka małpy człekokształtnej, które poruszają się jak goryle, szympansy. Była to brahiacja uzupełniona poruszaniem się na piersiach. !!! Wg drugiej koncepcji pochodzimy od przodków nie będących jeszcze brahiatorami.
ZESTAW 7 HOMO HABILIS AUSTRALOPITEK W 1964 roku wydobyto szczątki czaszki istoty wyróżniającej się znacznymi rozmiarami mózgu. Odkrywca Leakej zaproponował zaliczenie tej istoty do rodzaju Homo i nadał jej nazwę gatunkową H. Habilis, według jego opinii jest on bezpośrednim przodkiem Pitekantropów. Znaleziska nad Tarkans - szczątki znad tego jeziora wykazują znaczne zróżnicowanie morfologiczne. Obok masywnych występują szczątki o delikatniejszej budowie, znacznych rozmiarów puszki mózgowej. Homo Habilis różniłby się od australopiteka wielkością mózgu przy nieznacznych różnicach morfologicznych twarzy. Uważa się go za odrębny gatunek australopiteka > około 1-1,5 mln populacje H. Habilis przekształciły się na tyle, że można zastosować w stosunku do nich nazwę Homo Erectus. Budowa miednicy i całej kończyny dolnej australopiteków, a także H. Habilis świadczy o dwunożnej lokomocji, choć niektóre szczegóły budowy stawu biodrowego i kolanowego i śródstopie wskazują, że mechanika chodu dwunożnego nie była jeszcze doskonała. Konstrukcja miednicy całkowicie odpowiada pionowej postawie ciała. Niewiele wiadomo o budowie kończyny górnej. Nieliczne znaleziska pozwalają sądzić, że była ona przystosowana do funkcji manipulacyjnych, a ręka z kciukiem przeciwstawnym innym palcom. Obok znalezisk kostnych znaleziono również narzędzia kamienne (używanie narzędzi jako wskaźnik istnienia kultury uznano za kryterium człowieczeństwa). Australopiteki tworzyły kulturę osteodontokeratyczną (kulturę kości, zębów, rogu). Środowiskiem geograficznym australopiteków było bezdrzewna lub słabo zadrzewiona sawanna obfitująca w zwierzynę łowną.
HOMO ERECTUS - jest istotą środkowego plejstocenu. Stanowiska zawierające ich szczątki znajdują się w Afryce i w Europie oraz w Azji. Zalicza się je obecnie do jednego rodzaju i gatunku. Gatunek tradycyjnie zwany PITEKANTROPEM w systematyce nosi nazwę HOMO ERECTUS. Datowane szczątki rozciąga się od 1mln do 350tys lat. Był anatomicznie podobny do małp człekokształtnych, odznaczał się większą niż u australopiteków pojemnością czaszki, postawą wyprostowaną, chodem dwunożnym, posługiwał się prymitywnymi narzędziami kamiennymi, umiał podtrzymywać płonące ogniska, jednak prawdopodobnie nie potrafił podtrzymać ognia. VIII.
TYP BUNAKA-uwazal,ze klasyfikacja morfol.musi opieracsie na najwyzszych tkankach ustroju(miesnie,szkielet,tluszcz i skora).Wymienil 7 cech bud.i 4 typy bud.:1.stenoplastyczny-smukly,kl.piers.plaska,zapadniete boki,szyja dluga,waska,plecy o wyraznych krzywiznach, umiesnienie i otluszczenie slabe,skora cienka,sucha.2.mezoplastyczny-kl.piers.cylindryczna. nadbrzusze, proste, wypelnione, szyja srednia, plecy proste, male krzywizny, umiesn.i otluszcz. Srednie ,skora gruba elastyczna.3.europlastyczna-kl.piers.stozkowata,nadbrzusze okragle ,duza,gruba i krotka szyja, umiesn.slabe, otluszcz.bogate, skora elastyczna. 4. subplastyczna-kl.piers.stozkowata lub cylindryczna, nadbrzusze wypukle, duze, okragle ,szyja srednia, silne krzywizny, umiesn. male i slabe,skora cienka lub srednia.
ZESTAW 8 Starzenie sie -Wiele jest hipotez wyjasniajacych przyczyny procesu starzenia. Wsród nich wyróznia sie:1.T. Cybernetyczna - odwołuje sie do poreprodukcyjnego wzrostu entropi prowadzącego do smierci 2.Neurohormonalna - zaburzenia funkcji układu nerwowego i hormonalnego prowadza do zmniejszenia zdolnosci przystosowawczych organizmu do zmieniajacych się warunków otoczenia. Śmierc jest wynikiem utraty wewnetrzej homeostazy3.Biochemiczne - Wiąże starzenie organizmu z kumulacja nieprawidłowiści wywołanych przez scieranie kolagenu dna 4.Genetyczne - a) Stzrenie sie nastepuje w skutek aktywizacji genuów samobójczych osłabiajacych komórki i doprowadzajace do degradacji tkanek b) zwiazane z mutacjami w genotypie komórki. W komórkach mutacje ulegaja kumulacji prowdzac do degradacji eleme w struktural i funkcj ustroju. Starzenie sie jest wynikie niemozności naprawienia uszkodzeń.
TKANKI--tkan.tk.kostna-silna determinację genetyczna wskazuje wzrost i rozwój kości długich i całego szkieletu.W warunkach optymalnych cechy te realizują wpełni swój pułap genet..W młodszych klasach wpływ matki na wys.ciała jest wiekszy niż ojca. W starszych klasach zjawisko to całkowicie zanika. Wykazano występowanie silnego podobieństwa między długością kończyn dolnych rodziców i dzieci. Nie stwierdzono takich powiązań między długością tułowia.Najsilniej zdeterminowane genetycznie są wymiary kości długich oraz szerokości barków.Słabsze uwarunkowania genetyczne wykazuja cechy szerokościowe (np.szerokość, gł.kl.piers. ,szer. bioder ,szer.nasad kostnych).Czynnik ruchu może pełnić role dodatnie lub ujemne w rozwoju tk.kostnej.Można modyfikować rozmiary szerokosciowe.Im silniejsza determinacja cechy,tum trudniej na nia oddziaływać.Tk.mięśniowa-wykazuje średni stopień determinacji genetycznej,co oznacza,że możliwe jest jej kształtowanie pod wpływem czynników zewn..Z całą pewnością cechą genetycznie zdeterminowaną jest liczba kom.mięśniowych i pozostaje ona stała w ciągu życia.Zmiany w obrębie tk.mięśniowej wiążą się z powiększeniem objętości miocytów.Bardzo silną kontrolę genetyczną wykazuje struktura mięśni,tzn proporcja włokien szybkokurczliwych do wolnokurczliwych,wię przystosowanie do wysiłków wytrzymałościowych lub szybkościowych.Tk.tłuszczowa-jets bardzo słabo zdeterminowana genetycznie,silnie uzależniona od czynników środowiskowych.Obie płcie różni stopień podatności na warunki zewn..U mężczyzn grubość tk.tłuszcz.jest bardziej stabilna niż u kobiet.Prawdopodobieństwo,ze dziecko będzie otluszczone wynosi 40-50%.W przypadku gdy jedno z rodziców było tęgie.a 70-80% gdy oboje byli otłuszczeni.
WIEK ROZWOJ 7-12 LAT Inaczej okres starszego dzieciństwa, który rozpoczyna się od wymiany uzębienia mlecznego na stałe, kończy zaś uzyskaniem dojrzałości płciowej. U dziewcząt 12-15 lat u chłopców 16-18 m-cy później. Wzrasta sprawność ruchowa, siła mięśni oraz odporność ustroju. Pod koniec tego okresu zaczynają się zaznaczać różnice dymo9rficzne w postaci większej szerokości barków u chłopców i szerszych bioder u dziewcząt. W tym okresie kształtuje się budowa męska i kobieca. Wzrasta kl piersiowa. Szybki rozwój mięśni u chłopców, a otłuszczenia u dziewcząt, rozrost krtani - mutacje głosu chłopców, pojawia się męskie owłosienie okolicy łonowej, tułowia, twarzy; szybko wzrastają jądra i prącie. U dziewcząt następuje pełny rozwój warg sromowych, rozrasta się tkanka tłuszczowa na wzgórku łonowym, rozrasta się pierś. Pod koniec tego okresu zwiększa się pojemn życiowa płuc i wymiary serca.
ZESTAW 9 Typ.Lindegarda który uwzględnił w swej typologii pojęcie czynników budowy ciała ( komponenetów ). Główną uwagę zwrócił on na proporcje tkankowe. W ocenie budowy ciała oparł się na trzech składnikach: tkance kostnej, mięśniowej, tłuszczowej. Rozkład ilościowy składników zależny jest od czterech czynników. Czynnik długości ( kości ) wyraża rozwój kości długich smukłych dzięki śródchrzęstnemu rozwojowi nasad. Czynnik tęgości ( kości ) wyraża rozwój masywności kości grubych i krótkich przez nawarstwienie tkanki kostnej. Czynnik umięśnienia określa rozwój mięśni, a czynnik otłuszczenia określa ilośc tkanki tłuszczowej. Działanie tych czynników ocenia Lindegard przeprowadzając pomiary antropometryczne ( długości piszczeli, szerokości międzykłykciowej kości udowej i siły rąk mierzonej dynamometrem ). Otłuszczenie określa ilością tłuszczu wyliczonego z równania regresji, po wytrąceniu z ogólnego ciężaru ciała ciężaru tkanki kostnej i mięśniowej.
HOMO SAPIENS wywodzi się od jakiś form preneandertalskich, i że powstał jeszcze przed pojawieniem się Neandertalczyków klasycznych, którzy stanowili boczną, ślepą odnogę ewolucji i zostali na terenie Europy zach. Wytępieni przez Homo Sapiens lub częściowo przez nich wchłonięci uprawiali łowiectwo i zbieractwo. Mieszkali głównie w jaskiniach skalnych, posługiwali się dość różnorodnymi ale bardzo prymitywnymi narzędziami. Byli pierwszymi ludźmi o których wiadomo, że praktykowali zwyczaj grzebania swych zmarłych co świadczyłoby o istnieniu zaczątków magii i wierzeń religijnych HOMO SAPIENS SAPIENS: - pojawił się 120 tyś. lat temu w Afryce; - czaszka o poj. 400 cm3; - czoło wysklepione, bez wałów nadoczodołowych; - guzy brwiowe małe lub nie obecne; -potylica zaokrąglona; - żuchwa drobna; - zęby drobne; - szkielet delikatny.
Gatunek Homo Sapiens Neanderdhalensis: - znany z terenów całego świata; pojemność czaszki 1350-1700 cm3; - twarz stosunkowo pionowa, szeroka; - nos szeroki wydatny; - oczodoły okrągłe żuchwa masywna; - czasem miał bródkę; - trzonowce o zbliżonych wielkościach; -szkielet pozaczaszkowy masywny; -155-165 cm, - krótkie- kończyny; - tułów stosunkowo długi; - występował między 300-40 tyś. lat temu.
ZESTAW 10 Typ.Skerlija-wprowadza pojecie wektorow budowy, na przeciwnych koncach kazdego wektora znajduje się typy budowy „idealnie abstrakcyjne”i „skrajnie przeciwstawne”.Pomiedzy typami skrajnymi sa wartosci posrednie.Sa 4 aspekty bud.:-a.dymorfizmu plciowego,którego wektor przebiega pomiedzy bud.skrajnie meska i zenska,-a.proporcji ciala oparty na pojeciu typow:-eurysemicznego-przewaga proporcji szerok.nad dług. i leptospmicznego-smuklego, -a.plastyczny uwzglednia wyksztalc. tk.miekkich,wektor przebiega od typu hiper do hipoplastycznego,-a.dystrybuanty okrsle rozklad tk.tluszcz.wyrazony wektorami okreslajacymi otluszczenie gornej czesci ciala w przeciwienstwie do dolnej oraz otluszcz tulowia w przeciw do otluszczenie konczyn.
CECHY LUDZKIE a)Człowiek jako jedyny naczelny przystosowany do chodu, biegu; b)Wykształciły się cztery krzywizny kręgosłupa; c)Nastąpiło poszerzenie trzonów kręgowych, zmniejszenie wyrostków kolczystych oraz zmiana kierunku ich ułożenia - bardziej dachówkowo; d)Kość krzyżowa skrócona i poszerzona; e)Klatka piersiowa - spłaszczenie przednie i tylne, redukcja żeber do 12 par; f)Kończyna górna skrócona, w obrębie łopatki - powiększenie części podgrzebieniowej; g)Kości przedramienia wysmukłe, mniej wygięte, ręka uległa poszerzeniu; h)Miednica skrócona i poszerzona; i)zmniejszenie masywności spojenia łonowego a zwiększenie masywności guzów kulszowych; j)Kości kończyn dolnych wydłużone, kąt szyjkowo trzonowy kości udowej powiększony spowodował bardziej zbieżne ustawienie kolan, skrócenie rzepki, kości podudzia ułożone bliżej siebie - mniejsze tyłozgięcie; k)Stopa - wydłużenie kości stępu, ruch podłużny i poprzeczny; l)Powiększenie mózgu powoduje przebudowę czaszki; ł)Zmniejszenie masywności szczęki, zębów, przesunięcie podpory czaszki ku przodowi, wzrost puszki mózgowej i redukcja części twarzowej; m)Ośrodek mowy Broka; n)Pełny rozwój mm mimicznych; o)Rozwój mm związanych z powiększeniem zdolności manipulacyjnych; p)Wzrost masy mm przywodzących i prostujących udo, rozwój mm goleni, wydłużenie ścięgna Achillesa; r)Układ oddechowy - obniżenie położenia krtani, pojawiają się mm napinające struny głosowe, redukcja płata pod sercowego, serce poszerzone i przemieszczone ku dołowi i w lewo; s)Powiększenie unaczynienia k. górnej a zmniejszenie k. dolnej; t)Układ moczowo-płciowy - nerki obniżone, pęcherz spłaszczony, macica przesunięta w głąb miednicy; u)Dobrze rozwinięte wargi sromowe większe i gruczoły piersiowe; w)Redukcja lewego płata wątroby, wyodrębniony wyrostek robaczkowy; x)Zmiana kształtu małżowiny usznej i nosa; y)Zmienność cech fizycznych (barwa skóry, oka , włosów); z)Zwolnienie tempa rozwoju osobniczego, dłuższe dzieciństwo i młodość.
OKRES NIEMOWLĘCIA - trwa od zakończenia okresu noworodka do około 1 roku życia. Okres ten cechuje duże tempo rozwoju oraz dostosowanie się czynności fizjologicznych do przemienności dnia i nocy. Siła i sprawność mięśniowa wzrastają w kolejności od głowy przez kończyny górne po dolne. Zrastają się ciemiączka boczne i duże. W VI miesiącu pojawiają się siekacze mleczne dolne a w XII liczba zębów wynosi 6. Szybki jest rozwój kośćca, zanika odporność bierna, co stwarza szczególną wrażliwość ustroju na infekcje
ZESTAW 11 WPŁYW TRENINGU NA ORGANIZM W POSZCZEGÓLNYCH OKRESACH ONTOGENEZY Aktywność ruchowa wywołuje szereg procesów: *nerwowych i *humoralnych, utrzymujących homeostazę organizmu w warunkach zwiększonych obciążeń, niedogodności, zmiany środowiska zewnętrznego. Stymulowana akt. ruch. jest jedną z przyczyn akceleracji rozwoju. OKRES NIEMOWLĘCY - ćwiczenia w tym okresie mają charakter stymulujący i przyspieszający rozwój motoryczny i społeczny - ćwiczenia naturalne: zabawy statyczne i dynamiczne; ćw. mają wpływ na wcześniejszą postawę, zdolność, rozwój psychiki. OKRES DORASTANIA - stymulacja poprzez ćw. ogólnorozwojowe, naturalny rozwój motoryki. 10-11 lat - właściwa motoryczność, nawyki ruchowe, koordynacja. 11-12 lat - szybkość. 15-16 lat - siła. 16-17 lat - wytrzymałość. Trening ma wpływ na koordynację, ruch równoważne, rozwój układu krążenia i oddechowego, hartowanie organizmu, rozwój układu immunologicznego, zdolności przystosowawcze, siłę, wytrzymałość, masę mięśniową. OKRES DOROSŁY - regeneracja sił, stały poziom cech motorycznych, sprawność układu oddechowego i krążenia, stała wydolność, odporność organizmu, zdolności przystosowawcze. OKRES STARCZY - zahamowanie, zmniejszenie tkanek aktywnych zwiększa konsumpcję i przemianę materii, obniżenie poziomu cholesterolu i tłuszczu, zahamowanie siły mięśniowej, zahamowanie zmian inwolucyjnych.
Antropologia na świecie jako osobna gałąź wiedzy ludzkiej istnieje stosunkowo krótko. Wprawdzie jej początków doszukiwać się można już w starożytnej Grecji, w pismach Herodota, Hipokratesa i innych, naukowe jednak ujęcie i podstawy tej dziedziny wiedzy ludzkiej przedstawił dopiero chirurg francuski Paul Broca. On pierwszy określił dokładnie zadania antropologii i opracował metody jej badań, kładąc tym samym podwaliny pod tę nową dziedzinę wiedzy. W roku 1859 założył w Paryżu pierwsze Towarzystwo Antropologiczne, a w 1876 r. powstała tam z jego inicjatywy pierwsza szkoła antropologiczna: L'Ecole d'Antropologie de Paris.
ZES 3 biologiczne aspekty Endogenne: paragenetyczne - matka oddziałuje na płód w okresie ciąży poprzez swoje własności metaboliczne i konstytucyjne bo przekazuje oprócz genów informacje znajdujące się w organellach komórkowych. We wczesnych etapach ontogenezy właściwości matki przygłuszają własne genetyczne predyspozycje płodu. Wykazano silniejsze reakcje między matką a dzieckiem: wysokość ciała, kształt głowy, nosa, barwy oczu, włosów. Wraz z wiekiem matki, następuje skrócenie czasu trwania ciąży i zwiększenie wad wrodzonych u potomstwa. W środowisku miejskim najlepiej rozwijają się dzieci matek w wieku 25-32 lata i ojców o 3 lata starszych. Dzieci matek młodocianych rodzą się duże ale wykazują spowolnienie dalszego rozwoju. Dzieci pierwotne są krótsze, lżejsze, częściej występują wady wrodzone, maja mniejszą liczbę centrów kostnych. W zależności od liczby ciąży wzrasta śmiertelność okołoporodowa i liczba poronień somatycznych.
Okres niemowlęcy - trwa od 2 m-ca do 1 roku życia. B. Szybki rozwój dł. I masy ciała, tułów wynosi 37% dł. ciała, największe wymiary maja narządy weg głowa to 23% długości ciała. Następuje rozwijanie centralnego układu nerwowego. Dojrzewanie do funkcji aparatu ruchu, kostno-stawowego, mięśniowo-nerwowego odbywa się od głowy do końca kończyn dolnych: podnoszenie głowy w wieku 1- 3 m-cy, obrót wokół osi 3 - 5 m-cy, siadanie 6-9 m-cy, stawanie i chodzenie 10-13 m-cy. Powstają krzywizny kręgosłupa, na końcu okresu rozwija się mowa. Wynurzają się pierwsze zęby mleczne. Wysoka przemiana materii. W 1 m-cu podwaja się, a potem potraja masa ciała. Wzrost wynosi więcej o 23-25, a masa ciała ok. 7 kg więcej. Pod koniec 5-6 m-ca pojawiają się główne szwy czaszkowe. Okres ten zamyka spionizowana postawa ciała.
Okres młodzieńczy - u kobiet przeciętnie do 18 - 20 roku życia, u mężczyzn do 20 - 23 lat. Ostatecznie kształtują się wymiary głowy i większości narządów wewnętrznych. Następuje zakończenie procesów rozwojowych kości. Organizm wchodzi w fazę względnej równowagi metabolicznej.
Okres dorosły - trwa od ustalenia wysokości ciała do wystąpienia pierwszych objawów starzenia się. U kobieto od 30 - 35 lat, a u mężczyzna 35 - 40. wtedy wydolność biologiczna ustroju jest największa.