Bohater romantyczny - w jego kreacji znajdują się aluzje do biografii twórcy. Obecny jest też typ bohatera zbiorowego oraz postaci nadprzyrodzone.
- inwiduum; na pierwszy plan wysuwa się wyraźnie zarysowana postać, górująca nad innymi postaciami w utworze.
- kreacja bohatera - osobowości bajroniczne, prometejskie, tyrtejskie, zwolennicy mesjanizmu. Po drugie przynależały do postaci literackich twórców, poetów, geniuszy (stąd wątki autotematyczne). Postacie tragiczne - „szlachetni zbrodniarze”lub szukające celu w życiu. Tragicznych losów doświadczały figury wyrażające poglądy autorów (Wallenrod, Soplica).
- gł. młody mężczyzna, przedwcześnie dojrzały, górujący duchowo nad starcami.
- bohaterki romant. to kobiety dumne, ambitne, samotnie podejmujące trudne decyzje, spragnione gwałtownych uczuć.
- gromada chłopska to zbiorowy bohater romantyczny (stare sługi, często jednostki reprezentujące zbiorowość - jedni z wielu).
- wśród postaci metafizycznych przeważają szatani (Czarny Myśliwy z I cz. Dziadów, Doktor-Szatan, Masynissa); rzadziej aniołowie.
Dramat romantyczny - drama to gatunek nawiązujący do nurtu sentymentalnego, oparty na melodramatycznej fabule.
Dandys - głupiec, próżnować, bawić się - określenie postawy arystokracji, która stylem życia dystansowała się od aspirującego do jej klasy bogacącego się mieszczaństwa. Ekskluzywne i oryginalne stroje, szokujące maniery. Dandysem jest Gucio ze „Ślubów panieńskich”, Kordiana dandyzmu uczy Dozorca w James Park, pewne cechy posiada Hrabia (PT), Aspazja. Dandysem nazywano Norwida, z jego lat warszawskich (1840-41) znali członkowie cyganerii. Elementy dandyzmu były widoczne u Słowackiego.
„Ciemność” - 1865-1866 - Norwid zaczął pracować nad cyklem wierszy „Vade-mecum”. Chciał zebrać dużą ilość tekstów lirycznych, nowych oraz takich, które napisał wcześniej i opublikował w czasopismach. Chciał też przedstawić w „Vade-mecum” swój program poetycki w sposób nowatorski. Ciemność ma charakter autotematyczny.
- odnosi się do siły wrażeń, jest impresjonistyczny, gł. funkcję pełni rola światła i ciemności. Opisuje symboliczne zmagania płomienia świecy. Norwid potępił czytelników szukających łatwych, rozrywkowych tekstów i krytyków takie teksty polecających. Wymagał od czytelnika samodzielności myślenia, intelektualnego wysiłku (jak wierzący przez modlitwę chce dotrzeć do Boga). Tylko taki odbiorca pokona ziemskie ograniczenia i pozna prawdę (sens poetyckiego przesłania). Krytycy odrzucili Norwida, uznali jego poezję za niejasną, preferowali Lenartowicza.
„Czarne kwiaty. Białe kwiaty” - dwa cykle utworów Norwida. Czarne kwiaty to wspomnienia o znanych zmarłych (śmierć malarza; rocznica śmierci Mickiewicza); Białe Kwiaty to rozważania o białej tragedii, ciszy i wymowie milczenia. (Tytuł - lit. Karra - smutne wspomnienia to czarne róże, a bardziej pogodne to niebieskie róże). Dzieła te zostały wydane w dodatku do krakowskiego dziennika „Czas” (styczeń i marzec 1857 r.).
- Czarne kwiaty - 6 obrazków, medalionów prezentujących osobowości zmarłych; relacje ze spotkań poety z nimi: Stefan Witwicki, Szopen, Słowacki, Mickiewicz; piękna Irlandka zmarła podczas podróży statkiem do Ameryki oraz francuski malarz.
Cyganeria warszawska - zgrupowania w miastach (lata 30. i 40.), gdzie członkowie prowadzili swobodny styl życia i nosili ekscentryczne stroje - był to protest przeciw uprzedzeniom społecznym i etykiecie salonowej. W Europie najbardziej znana była cyganeria paryska. Cyganie spotykali się w szynkach i kawiarniach. Urządzali wyprawy krajoznawcze, zmierzające do poznawania obyczajów mieszkańców wsi. Występowali w swej twórczości przeciw życiu salonowemu (Dziekoński, Filleborn), krytykowali szlachtę i pańszczyznę (Wolski, aresztowany w 1840). Uczestniczyli w spiskach. W końcu założyli grupę literacką o ludowym charakterze - Cech Głupców. Gospodarzem domu był Wilkoński - Najgłupszy. Działalność przerwana w 1846 w wyniku działań policji.
Do Matki Polki - utwór Mickiewicza (1830). P.lir. zwraca się do bohaterki lirycznej - matki zapowiadając jej cierpienie. Jak Maryja doświadczy go patrząc na męczeństwo dziecka - Młodego Polaka, realizującego romantyczny model patriotyzmu.
- do tego utworu nawiązał Norwid w wierszu „Człowiek” (1857) polemizując z pesymistycznym przesłaniem tekstu.
„Do Niemna” - sonet Mickiewicza napisany w 1822, włączony jako sonet VIII do sonetów odeskich. Odwołanie do Petrarki przez wprowadzenie bohaterki - Laury. I 8 wersów - charakter opisowo-epicki (tonacja sentymentalno-sielankowa, nawiązująca do okresu dzieciństwa i młodości czystość woni, srebrzystość fal, kolejne 6 refleksyjny (fale porównane do źródła piękna, szczęścia, zdrowia). --- przywołanie domu.
- elementy romantyczne: bohater to zapaleniec młody; krajobraz Niemna nie jest łagodny, pojawia się dzikie ustronie;
Czterdzieści i cztery - Mickiewicz sformułował doktrynę mesjanistyczną w III cz. Dziadów i w Księgach narodu i pielgrzymstwa polskiego. Ks. Piotr przepowiada nadejście Mesjasza - „a imię jego będzie czterdzieści i cztery” - Męża, Zbawcy narodu. Najbardziej przekonywująca jest wykładnia Wiktora Weinrauba dot. 44: liczba oznacza pośrednika między Bogiem a światem, 40 - symbolizuje pokutę i odrodzenie.
- podobną postać wybawcy wprowadził Słowacki - Anhelli (pojawia się tajemniczy rycerz symbolizujący lud); Wernyhora, papież słowiański.