HEMOGLOBINA
wg Górskiego
stanowi 33% masy krwinki czerwonej, jest czerwonym barwnikiem krwi powstałym z połączenia białka nazywanego globiną ze związkiem zawierającym dwuwartościowe żelazo nazywanym hemem. Jedna cząsteczka hemu może nietrwale przyłączyć jedna cząsteczkę tlenu. Cząsteczka hemoglobiny, która zawiera cztery cząsteczki hemu może przyłączyć cztery cząsteczki tlenu, bez zmiany wartościowości żelaza (nie jest to utlenianie hemoglobiny). W celu podkreślenia luźnego związku tlenu z hemoglobiną proces ten nazywa się utlenowanie, a utlenowana hemoglobina nosi nazwę oksyhemoglobiny HbO2.
Hemoglobina ma zdolność wiązania tlenu w sposób odwracalny, zależny od ciśnienia parcjalnego tego gazu. W warunkach prawidłowych 1 g Hb może związać 1,39 g tlenu, co dla 100 ml krwi zawierającej 15 g Hb wynosi 20,85 g tlenu i odpowiada pojemności tlenowej krwi.
Funkcje biologiczne hemoglobiny:
przenosi tlen z płuc do tkanek
bierze udział w przenoszeniu dwutlenku węgla z tkanek do płuc
bierze udział w buforowaniu jonów H+.
Hemoglobina spełnia swoje funkcje tylko wówczas, kiedy jest we wnętrzu erytrocytów. Uwolniona z nich traci zdolność przenoszenia tlenu i natychmiast ulega procesowi degradacji. W warunkach prawidłowych rozpad erytrocytów jest następstwem starzenia się. Organizm dorosłego człowieka dziennie wytwarza ok. 8 g hemoglobiny i tyle też ulega rozpadowi. W stanach patologicznych i podczas intensywnej pracy fizycznej uszkodzenie i rozpad krwinki czerwonej może nastąpić wcześniej.
Zjawisko rozpadu erytrocytów i pojawienia się hemoglobiny w osoczu nosi nazwę hemolizy.
HEMOLIZA
proces pękania krwinek czerwonych połączony z wydobywaniem się hemoglobiny poza obręb komórki.
Może być spowodowana działaniem:
czynników fizycznych (ultradźwięki, zamrażanie, odmrażanie),
czynników chemicznych (działanie rozpuszczalników organicznych),
enzymów uszkadzających błony erytrocytów (fosfolipazy).
Hemoliza powysiłkowa - zjawisko nasilonej destrukcji erytrocytów podczas intensywnych wysiłków fizycznych.