Grzegorz Laren gr. IX WF
Zastosowanie metod psychorelaksacji w sporcie
Psychorelaksacja to wszelkie formy zajęć, które mają na celu obniżyć stres, wyciszyć organizm, a także zajęcia, które pełnią niezbędna rolę w terapii psychologicznej. Zastosowanie psychorelaksacji jest coraz bardziej doceniane w medycynie, gdzie dział profilaktyki zaleca ten sposób zapobiegania zmianom w równowadze organizmu człowieka. Wiedza na temat dobrego wpływu psychorelaksacjina stan psychiki człowieka sprawiła, iż zastosowanie tych metod zostało pozytywnie ocenione w różnego rodzaju sportach. Metody psychorelakcacji stały się istotnym, a czasem niezbędnym elementem treningu i przygotowania do okresu startowego.
Dane na temat procesu szkolenia oraz obserwacje zawodów sportowych wskazują, że wielu zawodników osiągających najwyższe pozycje w rywalizacji światowej wykorzystuje różne metody psychologiczne zwiększające zdolność do kierowania własną aktywnością. W metodyce ćwiczeń oferowanych sportowcom zakłada się, oprócz realizacji celów zasadniczych, ukierunkowanych na różne funkcje psychiczne, także specyficzne cele sportowe np. Poprawę przy wykorzystaniu środków psychologicznych, wymiernych w centymetrach czy kilogramach rezultatów sportowych. Poczynając od najprostrzych sposobów takich jak słuchanie spokojnej muzyki, pogłebione oddychanie, wyobrażanie w pozytywnych i negatywnych próbach myślowych przez powszechne metody relaksacyjno-mobilizujące takie jak poznane nam: Relaksacja Jacobsona czy Trening Autogenny Shultza, a kończąc na Medytacji Transcendentalnej, Jodze, Zen.
Jednym ze sportów, dla których psychorelaksacja pełni istotną rolę są sporty walki. Postaram się to udowodnić na podstawie literatury, oraz własanych doświadczeń. Wpływ treningu psychoregulacji na funkcje psychofizjologiczne zawodników sportów walki wykazano poprzez eksperyment przeprowadzono go podczas zgrupowań zawodników judo, karate oraz taekwondo. Jego celem bylo uzyskanie odpowiedzi na pytanie czy trening psychoregulacyjny wpłynie korzystnie na sportowców. Na podstawie literatury założono iż trening tego typu odzdziałuje głownie na:
- zmiany stanów emocjonalnych tj. Obniżenie poziomu lęku przed przeciwnikiem oraz podniesieniu lęku nad przeciwnikiem
- wzrost koncentracji uwagi
- wzrost sprawności psychomotorycznej w kierunku skrócenia czasu reakcji prostej oraz złożonej
- zmiany w poziomie procesów fizjologicznych w zakresie zwolnienia tętna i rytmu oddechowego głównie poprzez obniżenie wyżej wspomnianego lęku występującego przed walką u zawodnika
W programie treningu psychoregulacyjnego zastosowano głównie metody:
- naukę relaksacji mięśniowej i umysłowej - z elementami treningu autogennego i treningu progresywnej relaksacji
- tzw. psychiczne przygotowanie do zawodów, na które składał sie trening aktywacji, polegający na wywołaniu optymalnego pobudzenia poprzez koncentrację uwagi na wdechu oraz próba zawodów w wyobraźni polegająca na przypominaniu sobie walki stoczonej podczas najlepszego startu, a następnie na podstawie przywoływanych z pamięci pozytytwnych przeżyć zaprojektowanie następnej walki i wyobrażenie sobie jej
- ćw. Ideomotoryczne mające na celu doskonalenie ulubionych technik walki poprzez wyobrażanie sobie idealnego wykonania działań
- techniki wypoczynkowe bazujące na relaksacji mięśniowej i wyobrażeniach pozwalających osiągnąć głeboki stan odprężenia i spokoju
W zakresie efektów bezpośrednich stwierdzono iż zmniejszeniu uległo tętno zawodników oraz oddech, ponadto stwierdzono obniżenie wskaźnika lęku sytuacyjnego, oraz polepszeniu nastroju psychicznego i samopoczucia fizycznego, skróceniu uległ także czas reakcji prostej. Natomiast w zakresie efektów rozciągniętych w czasie tj. Uzyskanych poprzez różnicę w poziomie cech mierzonych na początku i na końcu zgrupowania, odnotowano: obniżenie poziomu lęku, polepszenie nastroju psychicznego, skrócenie czasu reakcji prostej.
Jak widać uzyskane rezultaty wskazują, że zastosowany typ treningu może być wykorzystywany zarówno w celach regulacji emocjonalnej np. obniżenie lęku i poprawy nastroju, jak i przygotowania organizmu zawodnika do walki poprzez zmniejszenie częstotliwości tętna i oddechu oraz skrócenia czasu reakcji. Odpowiada to zapotrzebowaniu na odziaływanie psychologiczne przed zawodami, po wysiłku oraz w procesie długotrwałego treningu sportowego, co moim zdaniem stwarza przewagę na zawodnikami którzy nie stosują metod psychoregulacji. Może nie ma to wielkiego znaczenia na poziomie juniora, lecz uważam iż u zawodników starszych gdzie technika, szybkość, siła itp. się wyrównują tego typu metody stwarzają przewagę nad innymi.
Kolejnym ze sportów, dla których psychorelaksacja pełni rolę istotną jest gimnastyka (sportowa, artystyczna, akrobatyka sportowa). Zawodnicy tej dyscypliny są generalnie postrzegani jako osoby opanowane i zdyscyplinowane. Można jednak przypuszczać, iż to wyciszenie jest efektem umiejętnego pokierowania przez trenera przygotowania zawodnika do startu. Gimnastycy podczas zawodów nie mogą sobie pozwolić na żaden błąd - ich koncentracja musi być ogromna, ponieważ muszą wykonać bezbłędnie każde ćwiczenie, każdy element, każdą piramidę. Zadanie to nie jest łatwe, tym bardziej, że każdy moment dekoncentracji wpływa na końcowy wynik. Muszą opanować stres, niepokój, zdenerwowanie, jakie towarzyszą każdym zawodom, gdyż każda słabość zawodnika może być wychwycona przez sędziów, a w najgorszym przypadku być przyczyną upadku, błędnego wykonania ćwiczenia i ostatecznie zawodnik może utracić szansę na zwycięstwo. I właśnie w tym celu gimnastyka sięgnęła po dobroczynne działania psychorelaksacji. Gimnastycy stosują psychorelaksację jako sposób zregenerowania sił po nerwowym czasie zawodów, jako środek wyłączenia się od świata zewnętrznego, skoncentrowanie się na sobie i swoim ciele, gdy jest właśnie okres startowy, a zawodnicy chcą uniknąć negatywnych emocji, które mogą ich w tym sporcie kosztować szczególnie wiele. Moim zdaniem osoby trenujące gimnastykę z czasem uczą się pewnego dystansu, ale nigdy do końca nie są w stanie wyeliminować lęku przedstartowego. A muszą oni, jak żadni inni sportowcy walczyć z nim, starając się go wyeliminować.
Jako środek treningowy psychorelaksacja może służyć jako element pogłębiający tzw. czucie własnego ciała (i jego poszczególnych elementów). Gimnastyka polega m. in. na napięciu określonych grup mięśniowych podczas wykonywania danego ćwiczenia lub jego faz. Psychorelaksacja pozwala na skoncentrowaniu myśli na danej partii mięśni lub na poszczególnych mięśniach, nad którymi akurat praca jest najbardziej potrzebna. Psychorelaksacja może pomóc zawodnikom w poprawie koncentracji w warunkach niesprzyjających, np. przy dużym tłumie, podczas przedłużających się przerw, przy hałasie towarzyszącym wykonywanie ćwiczeń.
Uważam, że odpowiednio wykorzystane metody psychorelaksacji, w dziedzinie sportu jakimi są sporty walki i gimnastyka, mogą przynieść bardzo pozytywne efekty podczas treningów, jak i na zawodach.