FIZJOLOGIA
PRÓBY CZYNNOŚCIOWE
Zmiany zachodzące wyniku treningu sportowego czynią osobników wytrenowanych bardziej wydolnymi w porównaniu z niewytrenowanymi. Ogólna ocena prób czynnościowych opiera się na spostrzeżeniach, że zmiany fizjologicznych wskaźników takich jak: tętno, ciśnienie tętnicze, rytm oddychania, zużycie tlenu i wentylacja płuc są mniej nasilone u wytrenowanych w pracy standardowej a bardziej nasilone w pracy maksymalnej u osobników niewytrenowanych. Próby te dotyczą przede wszystkim oceny wydolności układu krążenia a następnie funkcji oddychania jak też transportu gazów przez krew.
Próby czynnościowe można więc podzielić na cztery grupy:
1. Próby badające wydolność samego mięśnia sercowego na podstawie wpływów, jakie wywiera na nie zwiększone ciśnienie śródpiersiowe.
Próba Valsalwy:
Jest to ocena wydolności m. sercowego na podstawie tętna i ciśnienia śródpiersiowego. Wzrost ciśnienia śródpiersiowego osiąga się przez dążenie do maksymalnego wydechu przy zamkniętej głośni. Typową reakcją organizmu jest spadek ciśnienia oraz przyśpieszenie tętna, co jest konsekwencją zmniejszenia pojemności skurczowej serca. Im bardziej wydolny jest m. sercowy tym mniejsze są zmiany ciśnienia i tętna.
Próba Falcka:
Składa się z trzech pomiarów:
I. Dowolnego bezdechu po głębokim wdechu.
<20 sekund wynik negatywny
30-50 sekund wynik przeciętny
>60 sekund wynik bardzo dobry
II. Siły mięśni wdechowych mierzonej wysokością słupka rtęci podniesionej w manometrze w czasie maksymalnego wdechu.
80-90mm Hg wynik przeciętny
>90 wynik bardzo dobry
III. Czasu bezdechu pod ciśnieniem. Badanie polega na podniesieniu słupka rtęci na wysokość 400mm Hg siłą wydechu i jak najdłuższym zatrzymaniu bezdechu. Mierzy się czas próby i zmiany tętna podczas próby w każdym 5 sekundowym odstępie czasu oraz po próbie do powrotu badanego do stanu spoczynkowego.
2. Próby określające sprawność obwodowego układu krążenia, czyli reakcji naczynioruchowych przy zmianach pozycji ciała.
Próba ortostatyczna:
Jest to badanie reakcji układu krążenia na zmianę pozycji ciała z leżącej na stojącą. Tętno i ciśnienie mierzy się w pozycji leżącej i po 15 minutach leżeniu. Następnie w pierwszej minucie po zmianie pozycji na stojącą. Prawidłowa reakcja układu sercowo naczyniowego polega na przyśpieszeniu tętna w granicach 18-28% i spadku ciśnienia ok. 10mmHg. Wartości te po upływie 1-3minut wracają do normy. Im mniejsze są zmiany i krótszy czas powrotu do normy tym wyższa jest wydolność.
(odruchy naczynioruchowe)
3. Próby określające wydolność całego układu krążenia.
Próba Marineta:
Próba ta służy do ocenienia wydolności układu krążenia na podstawie reakcji ciśnienia tętniczego i tętna na wysiłek polegający na wykonaniu 20-40 przysiadów z częstotliwością 60/min. Ciśnienie i tętno mierzy się w spoczynku bezpośrednio po wysiłku a następnie, co minutę aż wartość osiągnie wielkość z przed wysiłkiem. U osób o wysokiej wydolności, tętno wzrasta bezpośrednio po wysiłku o 20-30 uderzeń a ciśnienie 10-30-mmHg. Po upływie 2-3 minut wskaźniki wydolności wracają do normy. U osób o niskiej wydolności zachodzą większe zmiany powysiłkowe oraz czas powrotu do normy jest dłuższy.
4. Próby określające wydolność całego układu fizjologicznych mechanizmów zaangażowanych w pobieraniu i transporcie tlenu do pracujących tkanek oraz wydalaniu dwutlenku węgla.
Próba Harwardzka- STEP UP:
Test pozwala ocenić wydolność układu krążenia na podstawie reakcji na wysiłek trwający 5 minut, polegający na wchodzeniu z częstotliwością 30 kroków na minutę po schodkach (o wysokości 51 cmdla mężczyzn i 43 cm dla kobiet). Tętno bada się w 30 sekundzie drugiej, trzeciej i czwartej minuty. Wynik testu wyraża wskaźnik wydolności wg następującego wzoru:
Czas trwania wysiłku w sek X 100 / Suma trzech pomiarów tętna X 2
WYNIKI:
Powyżej 90 - bardzodobry
80-90 dobra
65-80 -przeciętna
do 65 -niska
1