Objawy osiowe nerwicy według A. Kępińskiego:
Lęk, (wolnopłynący, napadowy, skrystalizowany)
Zaburzenia wegetatywne,
Egocentryzm,
Błędne koło - circulus vitiosus
LĘK
lęk wolnopłynący- bardzo często werbalizowany, pacjent sam opowiada o lęku, jest on stale obecny, relatywnie nasilony (stale odczuwany) o tym samym natężeniu. Charakterystycznym objawem jest zaburzenie snu związane z trudnością osiągnięcia jednej z faz snu - stanu głębokiej relaksacji, sen nie daje odpoczynku.
lęk napadowy- występuje w formie skrajnych ataków lękowych, nie ma żadnej przyczyny występowania ataku. Między atakami lęk jest subiektywnie i obiektywnie dla pacjenta nieobecny -> jest nieodczuwalny i niediagnozowalny w przerwach między atakami. Czasem pacjent podświadomie zastępuje lęk wolnopłynący napadowym, gdyż forma lęku napadowego wydaje się dla niego mniej męcząca.
Lęk napadowy występuje samoistnie.
lęk skrystalizowany- najbardziej przystosowana forma leku, nad którym pacjent posiada dużą kontrolę. Atak lękowy powodowany jest przez konkretny już bodziec lub sytuację->FOBIA,
bądź związany jest z określonym narządem ciała lub chorobą -> HIPOCHONDRIA.
FOBIA - atak lękowy niewspółmiernie silny do zagrożenia. Kępiński zalicza fobie do nerwicy natręctw. Fobie może spowodować nagła sytuacja życiowa np.: przerażające przeżycie, utrata kogoś bliskiego ale może zacząć się bez czynnika wyzwalającego z zewnątrz. Fobia jest ucieczką od przyczyn powodujących ataki lękowe i histeryczne.
Reakcje uczuciowe ze zmysłów są wychwytywane przez ciało migdałowate, które „informuje” o niebezpieczeństwie. Umysł może uczyć się błędnie reakcji lękowych, nieadekwatnych do sytuacji.
Ciało migdałowate to ośrodek sterowania lękiem. Układ alarmowy u człowieka z fobią włącza się nawet podczas nie zagrażającej sytuacji.
W okolicach czołowej prawej półkuli narasta uczucie lęku - jest to aktywność ośrodków lęku.
PARAFOBIA- fobia rzekoma, jest to silna lękowa, reakcja uwarunkowana wcześniejszymi bardzo negatywnymi emocjami z obiektem, który powoduje parafobię np: lęk przed wchodzeniem do windy po przeżyciu wypadku urwania się dźwigu.
HIPOCHONDRIA - pacjent koncentruje lek skrystalizowany na narządach swojego ciała. Pacjentowi hipochondrycznemu choroba jest potrzebna, podświadomie do niej dąży, specjalizuje się w czysto medycznej wiedzy na temat swojej dolegliwości, po to aby nie odczuwać dyskomfortu z konfrontacji z lekarzem, który stwierdzi pełny stan zdrowia. Zdarza się, że doprowadza do choroby, którą sobie uroił aby uspokoić siebie i stwierdzić, że rzeczywiście miał rację.
ZABURZENIA WEGETATYWNE
Występują w każdego rodzaju nerwicy.
Należą do nich m.in.: kołatanie serca, drżenie kończyn, zaburzenia oddechu, zwłaszcza duszność, zawroty głowy, bóle głowy, mrowienie i drętwienie palców, zaburzenia łaknienia, nudności, biegunka oraz wiele innych. Objawy te, o zmiennym nasileniu utrzymują się długo lub dochodzi do tzw. napadów (przełomów) wegetatywnych. Przebiegają one często w postaci gwałtowanego kołatania serca lub uczucia zamierania serca, duszności, nawałów gorąca do głowy lub zblednięcia, uczucia spadku sił i omdlenia, zwykle połączonego z silnym lękiem pogłębiającym odczyn wegetatywny.
EGOCENTRYZM
Egocentryzm Reykowskiego. Koncentracja na swoim cierpieniu fizycznym i psychicznym. Nieświadomie domaga się od otoczenia użalania się nad sobą -> są to osoby z neurotyczną strukturą osobowości (osobowość z wypracowanym systemem konfliktowym. Konflikt ten wywołać można poprzez jednoczesne uruchomienie bodźca pobudzeniowego i hamującego). Pacjent wszystko usprawiedliwia swoim cierpieniem, jest o nie zazdrosny, nie wyobraża sobie, że ktoś mógłby bardziej cierpieć niż on sam.
BŁĘDNE KOŁO
To dodatnie sprzężenia zwrotne między przyczynami, skutkami i wszystkimi objawami nerwicy.
egocentryzm-> konflikt-> lęk-> objawy-> egocentryzm...
błędne koło przezywa się poprzez obniżenie jednego z czynników np: lęku, co powoduje naruszenie struktury koła. Najczęściej usuwa się objaw najbardziej dokuczliwy.