Ujęcie to dosyć wyraźnie ustala przedmiotowy zasięg reglamentacji, koja­rzy terminologię ekonomiczną i prawniczą, uzyskuje uniwersalne znaczenie, nie warunkowane charakterem podmiotu gospodarującego. Ale nade wszystko potwierdza istnienie wykształconego zjawiska, które wspomniani autorzy sytuują obok policji administracyjnej, co ma znaczenie dla całościowego po­rządku aktywności administracji w warstwie teoretycznej, a dziś nie tylko w niej. Jednak opisywane określenie jest na tyle ogólne, że nie daje podstaw rozróżnienia między reglamentacją a np. koordynacją, której podstawy prawne formułują motywację działań koordynujących w postaci ochrony interesu wy­ższego od jednostkowych interesów podmiotów koordynowanych.

Nierzadko koordynacja miast polegać na uzgodnieniu, polega na preferen­cji i przekształca się we władcze rozstrzyganie o sytuacji ekonomicznej i praw­nej podmiotów koordynowanych. Jeśli nadto koordynator jest jednocześnie jednostką zwierzchnią nad koordynowanymi, utożsamia on cele koordynacji z własnymi celami, przez co funkcje koordynacji stają się funkcjami organu zwierzchniego, a sama koordynacja organizacyjną i funkcjonalną repliką ukła­du hierarchicznego, jak pisze E. Samborska-Boć.

W dotychczasowej organizacyjnoprawnej sytuacji gospodarki w sferze kształtowania działalności podmiotów uspołecznionych wystarczało wyróż­nienie wykorzystania składników procesu wytwarzania, świadczenia usług i obrotu towarowego. Natomiast dla nowo kształtowanych warunków gospo­darki rynkowej zasięg reglamentacji wobec obywatela (prywatnego przedsię­biorcy) widziany w płaszczyźnie przedmiotowej, musi objąć również ograni­czenia ustanawiane wobec sytuacji regulowanych prawem rzeczowym, w szczególności zaś prawem własności. Trzeba też pamiętać, iż społeczne zna­czenie przedmiotu własności (innego prawa rzeczowego) nie zawsze musi mieć charakter trwały (np. zabytku ruchomego), ze względu na który ustana­wiane są ograniczenia, lecz tylko charakter okazjonalny (np. w razie wy­właszczenia domu z powodu budowy drogi.

Zasięg czasowy wyróżnienia reglamentacji administracyjnej wobec oby­wateli jest analogiczny do trwałości prawnej ich praw rzeczowych oraz praw­nej dopuszczalności szeroko rozumianych przedsięwzięć gospodarczych, po­dejmowanych przez te podmioty.

Z innych aspektów pojęcia reglamentacji trzeba zwrócić uwagę na to, iż narzucanie woli państwa w ramach reglamentacji odbywa się zawsze na podstawie szczegółowych podstaw prawnych, ma znaczenie konkretne oraz nie jest związane z jednym tylko sposobem powstawania sytuacji prawnych. W konsekwencji należy przyjąć, iż kontrola i nadzór nie stanowią zjawisk równo­rzędnych reglamentacji, ale są w odpowiednich granicach jej elementami. Czynności podejmowane w ich obrębie oparte są na tym samym prawie materialnym, tym samym celu i kryteriach ocen. Najwyraźniej widać to przy

244

ograniczeniach powstających z mocy prawa, gdzie czynności nadzorcze czy kontrolne pełnią te same funkcje, co rozstrzygające decyzje organów admini­stracji. Prawne ramy kontroli i nadzoru stają się prawniczymi ramami regla­mentacji.

Ze strony administracji reglamentację można oczywiście widzieć jako zjawisko całościowe. Jego podział następuje dopiero przy użyciu kryterium adresata przedsięwzięć administracji. Różnice między obywatelem a jednostką państwową jako adresatami rysują się w miarę wyraźnie. Najważniejsza z nich obrazuje ideę, w myśl której swoboda działania jednostki ma charakter pier­wotny, zaś swoboda działania podmiotu gospodarki państwowej - wtórny. Natomiast treść działania wobec obydwu rodzajów podmiotów winna być dzisiaj taka sama, co oczywiście nie oznacza podobnych skutków, bowiem ingerencję reglamentacyjną wobec obywateli można widzieć także jako ogra­niczenie ich praw podmiotowych wynikających z powszechnego porządku prawnego; w tym ostatnim zakresie problem doznaje poszerzenia o kwestie podstaw prawnych działalności prawodawczej.

Dajmy tu za B. Jaworską-Dębską przykład szczególny: „w płaszczyźnie ekonomicznej wyodrębnianej w regulacjach alkoholowych od początku pra­wnych unormowań dotyczących alkoholu wskazywać można na przepisy kon­struujące bardzo współcześnie rozbudowany system kontroli państwa oraz, w ograniczonym zakresie, samorządu gminnego odnoszące się do produkcji alkoholu i zasad jego obrotu. Na użytek systemów reglamentacyjnych doktryna zachodnioeuropejska wykształciła specyficzną teorię handlu pasywnego, czy też w szerszym ujęciu - teorię pasywnej gospodarki, w myśl której dość powszechnie spostrzegana atrakcyjność alkoholu (a także innych środków o właściwościach narkotyzujących) jest czynnikiem, który powoduje, że zasady aktywizowania handlu są wobec niego zbyteczne, a zważywszy uzależniający charakter tych środków - wręcz niedopuszczalne. Teoria handlu pasywnego zasadza się więc na kwestionowaniu dopuszczalności stosowania wobec alko­holu reguł, które w nowoczesnej gospodarce stanowią zachętę do produkcji, sprzedaży, czy do konsumpcji innych towarów".

C. Świadczenia materialne

Sfera trzecia obejmuje działania polegające na zapewnianiu materialnych warunków życia w społeczeństwie. Dotyczy to zarówno ingerencji administra­cji w dziedzinach, które zazwyczaj pozostawione są indywidualnej inicjatywie jednostek (np. zapewnienie mieszkania), jak i w dziedzinach, które zazwyczaj pozostawione są zorganizowaniu przez administrację publiczną (np. ubezpie­czenia społeczne). Sfera ta z punktu widzenia społecznego jest szczególnie

245

---