Od dnia 15 listopada 2008 r. obowiązują zaostrzone wymogi związane z oceną oddziaływania na środowisko dla planowanych przedsięwzięć – wynikające z konieczności zapewnienia pełnej zgodności polskiego prawa z prawem wspólnotowym1. Jednym z nowych wymagań jest konieczność ponownego przeprowadzenia oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko, tuż przed rozpoczęciem jego realizacji. Ponowna ocena oddziaływania na środowisko przeprowadzana jest w szczególnych, określonych ustawowo przypadkach, i stanowi raczej wyjątkowy aniżeli rutynowy element procedury inwestycyjnej. Należy przy tym zastrzec, iż pojęcie „ponownej” oceny należy tu traktować wyłącznie umownie – w praktyce może się bowiem zdarzyć, iż dla danego przedsięwzięcia tego typu ocena będzie przeprowadzana po raz pierwszy.

Ponowne przeprowadzenie oceny oddziaływania na środowisko odbywa się w trybie przepisów rozdziału 4 Działu V (art. 88 – 95) ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2008 r. Nr 199, poz. 1227 z późn. zm.) – zwanej dalej: „ustawą ooś”.

Kiedy należy ponownie przeprowadzić ocenę oddziaływania na środowisko?

Na wstępie należy odpowiedzieć na pytanie, w jakich przypadkach ponowna ocena oddziaływania na środowisko powinna, czy też może zostać przeprowadzona.

Ocena ta może być przeprowadzona wyłącznie:

1.

Dla przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko2;

2.

Na etapie wydawania następujących decyzji:

*

pozwolenia na budowę (lub tzw. decyzji legalizujących samowolę budowlaną, czyli: decyzji o zatwierdzeniu projektu budowlanego lub o pozwoleniu na wznowienie robót budowlanych3);

*

decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej4;

*

decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji w zakresie lotniska użytku publicznego5;

zwanymi dalej: „decyzją, na etapie której może być przeprowadzona ponowna ocena”

3.

Jeżeli:

*

konieczność przeprowadzenia ponownej oceny została stwierdzona w decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach (art. 82 ust. 1 pkt 4 ustawy ooś);

lub

*

organ właściwy do wydania decyzji, na etapie której może być przeprowadzona ponowna ocena, stwierdzi, że we wniosku o wydanie tej decyzji zostały dokonane zmiany w stosunku do wymagań określonych w decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach (art. 88 ust. 1 pkt 2 ustawy ooś);

lub

*

inwestor złożył stosowny wniosek w tej sprawie do organu właściwego do wydania decyzji, na etapie której może być przeprowadzona nowa ocena (art. 88 ust. 1 pkt 1 ustawy ooś).

Jak wspomniano na wstępie, przeprowadzenie ponownej oceny oddziaływania na środowisko z założenia powinno być raczej wyjątkiem, niż rutynowym elementem procedury inwestycyjnej. Dlatego też nałożenie takiego obowiązku obwarowane jest dodatkowymi warunkami ustawowymi ograniczającymi zakres uznania administracyjnego.

Dla wzmocnienia pewności inwestora stwierdzenie obowiązku ponownego przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko powinno nastąpić jak najwcześniej, tj. na etapie wydawania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach.

Organ wydający decyzję o środowiskowych uwarunkowaniach, wskazując na konieczność przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko na etapie wydawania kolejnych decyzji dla danego przedsięwzięcia (na etapie których może być przeprowadzona ponowna ocena), powinien wziąć pod uwagę następujące okoliczności:

*

posiadane na etapie wydawania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach dane na temat przedsięwzięcia nie pozwalają wystarczająco ocenić jego oddziaływania na środowisko;

*

ze względu na rodzaj i charakterystykę przedsięwzięcia oraz jego powiązania z innymi inwestycjami istnieje możliwość kumulowania się oddziaływań na środowisko na danym obszarze;

*

istnieje możliwość oddziaływania przedsięwzięcia na obszary wymagające specjalnej ochrony ze względu na występowanie gatunków roślin i zwierząt lub ich siedlisk lub siedlisk przyrodniczych objętych ochroną, w tym obszary Natura 2000 oraz pozostałe formy ochrony przyrody (art. 82 ust. 2 ustawy ooś).

Dodatkowo, stwierdzając obowiązek ponownego przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko, organ wydający decyzję o środowiskowych uwarunkowaniach posiłkuje się uzgodnieniem regionalnego dyrektora ochrony środowiska (art. 77 ust. 4 pkt 2 ustawy ooś). W uzgodnieniu tym powinno znaleźć się stanowisko dotyczące konieczności przeprowadzenia ponownej oceny oddziaływania dla danego przedsięwzięcia.

W jeszcze większym stopniu ograniczona jest dowolność organu wydającego decyzję, na etapie której może być przeprowadzona ponowna ocena. Organ ten jest uprawniony do stwierdzenia konieczności przeprowadzenia ponownej oceny wyłącznie w przypadku, gdy stwierdzi on, iż w otrzymanym wniosku o wydanie decyzji zostały dokonane zmiany w stosunku do wymagań określonych w decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach.

Ustawa ooś nie przewiduje natomiast żadnych ograniczeń, jeżeli chodzi o przeprowadzenie ponownej oceny oddziaływania na środowisko na wniosek inwestora. Możliwość wystąpienia z żądaniem przeprowadzenia takiej oceny została wprowadzona w celu wyjścia naprzeciw potrzebom beneficjentów funduszy europejskich. Często to właśnie niemożliwość przeprowadzenia takiej oceny była powodem zarzutów Komisji Europejskiej i wstrzymywania finansowania inwestycji ze środków UE.

Wszczęcie postępowania w sprawie ponownej oceny oddziaływania na środowisko

Wszczęcie postępowania w sprawie ponownego przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko różni się w zależności od tego, w jaki sposób została stwierdzona konieczność przeprowadzenia takiej oceny.

Wszczęcie przedmiotowej procedury następuje tak samo w przypadku, gdy konieczność przeprowadzenia ponownej oceny została stwierdzona w decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach, jak też gdy z wnioskiem w tej sprawie występuje inwestor.

Jeżeli o przeprowadzenie ponownej oceny wnioskuje inwestor, to do przedmiotowego wniosku powinien on od razu dołączyć raport o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko (art. 88 ust. 2 ustawy ooś). Co prawda ustawa ooś nie reguluje tej kwestii, ale należy uznać, iż wniosek o przeprowadzenie ponownej oceny wraz z raportem najlepiej dołączyć do wniosku o wydanie decyzji, na etapie której może być przeprowadzona ponowna ocena.

Pomimo iż w tej kwestii ustawa także nie zawiera regulacji, należy uznać, iż raport dołącza się do wniosku o wydanie decyzji, na etapie której może być przeprowadzona ponowna ocena, także w przypadku, gdy konieczność przeprowadzenia takiej oceny została stwierdzona w decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach.

Jeżeli natomiast konieczność przeprowadzenia ponownej oceny została stwierdzona przez organ wydający decyzję, na etapie której może być przeprowadzona ponowna ocena, organ ten nakłada, w drodze postanowienia, obowiązek sporządzenia raportu o oddziaływaniu na środowisko, określając jednocześnie zakres tego dokumentu. Na postanowienie to przysługuje zażalenie (art. 88 ust. 3 ustawy ooś).

W każdym z powyższych przypadków organ zawiesza, w drodze postanowienia wydawanego w trybie art. 97-98 Kpa6, prowadzone przez siebie postępowanie w sprawie wydania decyzji, na etapie której może być przeprowadzona ponowna ocena oddziaływania na środowisko, do czasu zakończenia ponownej oceny – tj. do czasu wydania postanowienia uzgadniającego, o którym mowa w dalszej części niniejszego opracowania (art. 88 ust. 4 ustawy ooś).

Odrębnej uwagi wymaga kwestia stron postępowania w sprawie decyzji, na etapie której przeprowadza się ponowną ocenę oddziaływania na środowisko. Szczególne uregulowania występują tu jedynie w przypadku pozwolenia na budowę; dla pozostałych decyzji krąg stron postępowania pozostaje bez zmian bez względu na to, czy w danym przypadku, jest przeprowadzana ponowna ocena czy też nie. Generalnie, w postępowaniu w sprawie wydania pozwolenia na budowę stronami mogli być jedynie: inwestor oraz właściciele, użytkownicy wieczyści oraz zarządcy nieruchomości znajdujących się w obszarze oddziaływania obiektu (art. 28 ust. 2 ustawy – Prawo budowlane). Ustawa ooś, poprzez dokonanie stosownych zmian w Prawie budowlanym, likwiduje to ograniczenie odsyłając w zakresie ustalania stron postępowania do zasad ogólnych, określonych w art. 28 i 29 Kpa).

Raport o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko

Raport sporządzany na potrzeby przeprowadzenia ponownej oceny oddziaływania na środowisko powinien spełniać standardowe wymagania dla tego typu dokumentów, przewidziane w art. 66 ustawy ooś. Jednakże informacje wskazane w tym przepisie powinny być określone ze szczegółowością i dokładnością odpowiednio do posiadanych danych wynikających z projektu budowlanego oraz innych informacji uzyskanych już po wydaniu decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach oraz innych decyzji o charakterze inwestycyjnym (wymienionych w art. 72 ust. 1 pkt 2-9 i pkt 11-15 ustawy ooś), jeżeli zostały dla danego przedsięwzięcia wydane. Raport ten powinien także określać stopień i sposób uwzględnienia wymagań dotyczących ochrony środowiska, zawartych we wszystkich

ww. decyzjach (art. 67 ustawy ooś).

Dodatkowo inwestor składający wniosek o przeprowadzenie ponownej oceny oddziaływania na środowisko może skorzystać z dobrodziejstwa określenia zakresu raportu przez organ wydający decyzję, na etapie której może być przeprowadzona ponowna ocena (art. 88 ust. 2 ustawy ooś). W takim przypadku, do wniosku o przeprowadzenie ponownej oceny wnioskodawca załącza – zamiast raportu – kartę informacyjną przedsięwzięcia7 wraz z żądaniem ustalenia zakresu raportu (art. 69 ust. 1 ustawy ooś). Ustalenie zakresu raportu odbywa się w trybie art. 68 – 70 ustawy ooś – tak samo, jak na etapie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach. Do czasu przedłożenia przez wnioskodawcę gotowego raportu, postępowanie w sprawie decyzji, na etapie której może zostać przeprowadzona ponowna ocena, powinno zostać zawieszone (art. 69 ust. 4 w zw. z art. 88 ust. 2 ustawy ooś). Należy przy tym pamiętać, iż po otrzymaniu raportu organ powinien ponownie wydać postanowienie zawieszające prowadzone przez siebie postępowanie – zgodnie z art. 88 ust. 4 ustawy ooś.

Niezależnie od „przyczyny” wszczęcia postępowania w sprawie ponownej oceny, raport o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko zawsze przedkłada się w trzech egzemplarzach wraz z zapisem jego treści na elektronicznym nośniku danych.

Ponowna ocena oddziaływania - uzgodnienie warunków realizacji przedsięwzięcia

Kolejne etapy ponownej oceny oddziaływania na środowisko są takie same dla wszystkich omawianych powyżej przypadków.

Ponowna ocena różni się jednak nieco od oceny oddziaływania na środowisko przeprowadzanej na etapie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach. Pomimo, iż prowadzona w ramach wydawania wskazanych na wstępie określonych decyzji o charakterze inwestycyjnym, nie stanowi ona integralnego elementu postępowania w sprawie wydania tych decyzji. Ponowna ocena stanowi odrębny, niejako „wyłączony przed nawias” etap podstawowego postępowania w sprawie. Postępowanie to należy bowiem zawiesić do czasu zakończenia oceny, a samą ocenę zakończyć daleko przed wydaniem decyzji końcowej w sprawie.

Ponowna ocena oddziaływania na środowisko kończy się wydaniem postanowienia uzgadniającego środowiskowe uwarunkowania realizacji danego przedsięwzięcia. Uzgodnienia tego nie można jednak utożsamiać z postanowieniem uzgadniającym regionalnego dyrektora ochrony środowiska wydawanym w ramach oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko prowadzonej na etapie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach. Nie jest ono tu bowiem elementem oceny, a jedynie klamrą spinającą wszystkie jej etapy.

Organem właściwym do przeprowadzenia ponownej oceny oddziaływania na środowisko – a tym samym do wydania kończącego tę ocenę postanowienia uzgadniającego – jest regionalny dyrektor ochrony środowiska (art. 61 ust. 3 i art. 90 ust. 1 ustawy ooś).

O uzgodnienie warunków realizacji przedsięwzięcia występuje do regionalnego dyrektora ochrony środowiska organ wydający decyzję, na etapie której może być przeprowadzona ponowna ocena oddziaływania na środowisko – w momencie, gdy dysponuje on już gotowym raportem o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko. Organ ten wraz z wnioskiem o uzgodnienie przedkłada wniosek o wydanie ww. decyzji, decyzję o środowiskowych uwarunkowaniach oraz raport o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko (art. 89 ustawy ooś).

Na wydanie postanowienia w sprawie uzgodnienia warunków realizacji przedsięwzięcia, regionalny dyrektor ochrony środowiska ma 45 dni (art. 90 ust. 7 ustawy ooś). W tym czasie, oprócz określenia, we własnym zakresie, środowiskowych uwarunkowań realizacji przedsięwzięcia, powinien on zabezpieczyć pozostałe elementy oceny oddziaływania na środowisko (art. 90 ust. 2 ustawy ooś).

Regionalny dyrektor zwraca się więc o:

*

przeprowadzenie postępowania z udziałem społeczeństwa do organu wydającego decyzję, na etapie wydawania której może być przeprowadzona ponowna ocena;

*

wydanie opinii do właściwego organu państwowej inspekcji sanitarnej (powiatowego albo wojewódzkiego inspektora sanitarnego w przypadku dróg, linii kolejowych, napowietrznych linii elektroenergetycznych, instalacji do przesyłu ropy naftowej, produktów naftowych, substancji chemicznych lub gazu oraz sztucznych zbiorników wodnych – będących przedsięwzięciami mogącymi zawsze znacząco oddziaływać na środowisko).

Konsultacje społeczne i opiniowanie w ramach ponownej oceny oddziaływania na środowisko

Postępowanie z udziałem społeczeństwa w ramach ponownej oceny oddziaływania na środowisko zasadniczo przeprowadzane jest tak samo jak na etapie wydawania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach – w trybie przepisów określonych w rozdziale 1, 2 i 4 Działu III (art. 29-38 oraz 44 i 45) ustawy ooś.

Organ właściwy do wydania decyzji, na etapie której może być przeprowadzona ponowna ocena, po otrzymaniu od regionalnego dyrektora ochrony środowiska żądania przeprowadzenia konsultacji społecznych, powinien umożliwić wszystkim zainteresowanym wypowiedzenie się, w okresie 21 dni, na temat treści wniosku o wydanie ww. decyzji oraz raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko i innych dostępnych na tym etapie stanowisk organów. Organ ten jest oczywiście obowiązany do podania do publicznej wiadomości określonych w art. 33 ustawy ooś informacji o prowadzonej ocenie, tj. o:

*

przystąpieniu przez regionalnego dyrektora ochrony środowiska do przeprowadzenia ponownej oceny oddziaływania na środowisko;

*

wszczęciu prowadzonego przez siebie postępowania w sprawie wydania decyzji, na etapie której może być przeprowadzona ponowna ocena;

*

przedmiocie ww. decyzji;

*

organie właściwym do wydania ww. decyzji (czyli o sobie) oraz o organach właściwych do wydania opinii i dokonania uzgodnień (o właściwym organie inspekcji sanitarnej i o regionalnym dyrektorze ochrony środowiska);

*

możliwości zapoznania się z wnioskiem o wydanie decyzji, na etapie której może być przeprowadzona ponowna ocena, z raportem o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko oraz z opinią właściwego organu inspekcji sanitarnej, jeżeli opinia ta jest już dostępna na tym etapie postępowania;

*

możliwości, sposobie i miejscu składania uwag i wniosków oraz o okresie, w jakim można je składać (21 dni);

*

organie właściwym do rozpatrzenia uwag i wniosków;

*

terminie i miejscu rozprawy administracyjnej, jeżeli ma być ona w danym przypadku przeprowadzona;

*

postępowaniu w sprawie transgranicznego oddziaływania na środowisko, jeżeli jest ono prowadzone.

Uwagi i wnioski mogą być wnoszone w formie pisemnej, ustnie do protokołu bądź też w formie elektronicznej (art. 34 ustawy ooś). Uwagi i wnioski złożone po terminie pozostawia się bez rozpatrzenia (art. 35 ustawy ooś).

Odmiennie, niż ma to miejsce przy wydawaniu decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach, organ wydający decyzję, na etapie której może być przeprowadzona ponowna ocena, jedynie zbiera uwagi i wnioski, i – nie rozpatrując ich – przekazuje je do regionalnego dyrektora ochrony środowiska, wraz z protokołem z przebiegu rozprawy administracyjnej, jeżeli została ona przeprowadzona (art. 90 ust. 3 ustawy ooś).

Regionalny dyrektor ochrony środowiska obowiązany jest do rozpatrzenia wszystkich złożonych w ramach konsultacji społecznych uwag i wniosków oraz uwzględnienia ich przy wydawaniu postanowienia uzgadniającego środowiskowe warunki realizacji przedsięwzięcia (art. 90 ust. 4 ustawy ooś).

Natomiast występując o opinię do organu inspekcji sanitarnej regionalny dyrektor przedkłada wniosek o wydanie decyzji, na etapie której może być przeprowadzona ponowna ocena, decyzję o środowiskowych uwarunkowaniach oraz raport o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko (art. 90 ust. 5 ustawy ooś). Opinia ma być wydana w terminie 30 dni od dnia otrzymania wniosku w tej sprawie; w przeciwnym przypadku milczenie organu poczytuje się za brak zastrzeżeń (art. 90 ust. 6 i art. 78 ust. 4 ustawy ooś).

Postępowanie dotyczące transgranicznego oddziaływania na środowisko

Nie należy także zapominać, iż w ramach ponownej oceny oddziaływania na środowisko może być również przeprowadzone postępowanie dotyczące transgranicznego oddziaływania na środowisko. Procedurę tą regulują przepisy rozdziału 1 i 2 w Dziale VI (art. 104-112) ustawy ooś.

Postępowanie dotyczące transgranicznego oddziaływania na środowisko jest oczywiście prowadzone w ramach ponownej oceny oddziaływania na środowisko, a „organem przeprowadzającym ocenę oddziaływania na środowisko”, o którym mowa w przepisach regulujących to postępowanie – jest regionalny dyrektor ochrony środowiska.

W tym miejscu również konieczny jest krótki komentarz dotyczący stosowanej w omawianych tu przepisach terminologii. W art. 108 ustawy ooś konsekwentnie używa się terminu „organ właściwy do wydania decyzji (na etapie których może zostać przeprowadzona ponowna ocena), przeprowadzający ocenę oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko”, podczas, gdy w następnych przepisach regulujących procedurę transgraniczną mówi się już tylko o „organie przeprowadzającym ocenę oddziaływania na środowisko”. Pierwsze z ww. określeń jest prawdziwe jedynie w przypadku, gdy postępowania w sprawie transgranicznego oddziaływania na środowisko prowadzone jest na etapie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach. Natomiast w ponownej ocenie oddziaływania na środowisko, zastosowany w art. 108 ust. 1 ustawy ooś termin jest wewnętrznie sprzeczny, ponieważ organ właściwy do wydania omawianych tu decyzji inwestycyjnych nie jest organem przeprowadzającym ocenę. Dlatego też, stosując wykładnię celowościową należałoby przyjąć wskazane powyżej założenie, że adresatem ustawowych obowiązków dotyczących procedury transgranicznej jest organ przeprowadzający ocenę – a więc regionalny dyrektor ochrony środowiska.

Postępowanie dotyczące transgraniczego oddziaływania na środowisko prowadzi się w przypadku stwierdzenia możliwości znaczącego transgranicznego oddziaływania na środowisko pochodzącego z terytorium Polski na skutek realizacji danego przedsięwzięcia. Jest to wystarczająca przesłanka w przypadku oceny prowadzonej na etapie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach.

Odmiennie sytuacja przedstawia się w przypadku ponownej oceny oddziaływania na środowisko – gdzie ustawa dodatkowo ogranicza możliwości przeprowadzenia procedury transgranicznej; czyni to jednak niekonsekwentnie.

Z jednej strony, w art. 104 ust. 1 pkt 1 ustawa ooś stanowi, iż na etapie ponownej oceny oddziaływania na środowisko procedurę transgraniczną zasadniczo przeprowadzić można wyłącznie w sytuacji, gdy w ramach postępowania w sprawie wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach nie była w ogóle prowadzona ocena oddziaływania na środowisko (a w związku z tym nie mogło być też procedury transgranicznej). Z drugiej zaś strony ustawa ta stanowi (art. 82 ust. 1 pkt 4), iż stwierdzenie konieczności przeprowadzenia postępowania w sprawie transgranicznego oddziaływania na środowisko na etapie kolejnych omawianych tu decyzji inwestycyjnych następuje w drodze decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach – wydawanej właśnie po przeprowadzeniu oceny oddziaływania na środowisko.

Z uwagi na niekonsekwencję ustawy ooś w tym zakresie, należy uznać, iż dopuszczalne są obydwa tryby postępowania – tj. ocenę w kontekście transgranicznym przeprowadza się na etapie wskazanych powyżej decyzji zarówno w przypadku, gdy konieczność taka została stwierdzona w decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach, jak też, gdy na etapie wydawania tej decyzji ocena w ogóle nie była prowadzona – a dane przedsięwzięcie może znacząco oddziaływać na środowisko poza granicami Polski.

Dodatkowo należy pamiętać, iż nawet jeżeli zachodzą określone w art. 104 ust. 1 pkt 1 ustawy ooś przesłanki przeprowadzenia postępowania w sprawie transgranicznego oddziaływania na środowisko, organ prowadzący postępowanie może postanowić o wyłączeniu procedury w kontekście transgranicznym, jeżeli jej przeprowadzenie mogłoby mieć niekorzystny wpływ na cele obronności i bezpieczeństwa państwa (art. 79 ust. 2 ustawy ooś). Co prawda ustawodawca posłużył się w ww. przepisie określeniem „organu prowadzącego postępowanie” (co wskazywałoby na organ wydający decyzję, na etapie której może być przeprowadzona ponowna ocena), jednak wykładnia celowościowa skłania do przyjęcia rozszerzającej interpretacji tego terminu i uznania, że chodzi tu o organ przeprowadzający ponowną ocenę oddziaływania. W przeciwnym przypadku, na etapie tej oceny niemożliwe byłoby zastosowanie przedmiotowego przepisu i wyłączenie procedury transgranicznej.

W przypadku stwierdzenia, na podstawie dokumentów otrzymanych wraz z wnioskiem o uzgodnienie środowiskowych uwarunkowań realizacji przedsięwzięcia, możliwości znaczącego transgranicznego oddziaływania na środowisko, regionalny dyrektor ochrony środowiska wydaje postanowienie o wszczęciu postępowania dotyczącego transgranicznego oddziaływania na środowisko (art. 108 ust. 1 pkt 1 ustawy ooś). Ustawa ooś stanowi, iż postanowienie to wydaje się w terminie 14 dni od dnia otrzymania wniosku o wydanie decyzji, na etapie której prowadzona jest ponowna ocena oddziaływania na środowisko (art. 108 ust. 2 ustawy ooś). W przypadku ponownej oceny w praktyce będzie to wspomniany powyżej wniosek o przeprowadzenie uzgodnienia. Na przedmiotowe postanowienie przysługuje zażalenie (art. 108 ust. 3 ustawy ooś).

W postanowieniu o wszczęciu procedury transgranicznej konieczne jest określenie zakresu dokumentacji niezbędnej do przeprowadzenia tego postępowania i nałożenie na inwestora obowiązku przetłumaczenia tej dokumentacji na język państwa narażonego (art. 108 ust. 1 pkt 1 ustawy ooś). Przez dokumentację niezbędną do przeprowadzenia postępowania dotyczącego transgranicznego oddziaływania na środowisko należy tu rozumieć wniosek o wydanie decyzji, na etapie której może być przeprowadzona ponowna ocena, oraz tę część raportu o oddziaływaniu na środowisko, która umożliwi państwu, na terytorium którego może oddziaływać planowane przedsięwzięcie, ocenę możliwego znaczącego oddziaływania na środowisko (art. 108 ust. 4 ustawy ooś).

Po wszczęciu postępowania dotyczącego transgraniczego oddziaływania na środowisko, regionalny dyrektor ochrony środowiska obowiązany jest do niezwłocznego powiadomienia Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska o możliwości wystąpienia transgranicznego oddziaływania i przesłania mu wniosku o wydanie decyzji, na etapie której może być przeprowadzona ponowna ocena, oraz pełnego raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko (art. 108 ust. 1 pkt 2 i 3 ustawy ooś).

Analogiczne zasady dotyczące powiadamiania oraz przesyłania dokumentów stosuje się także do Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska, odpowiedzialnego za kontakty z właściwym organem państwa narażonego.

Przede wszystkim Generalny Dyrektor obowiązany jest do niezwłocznego powiadomienia właściwego organu państwa narażonego o możliwym znaczącym oddziaływaniu na środowisko na terytorium tego państwa, zapytując jednocześnie, czy jest on zainteresowany uczestnictwem w postępowaniu w sprawie oceny oddziaływania na środowisko i wyznaczając termin na odpowiedź (art. 109 ust. 1 i 2 ustawy ooś). W myśl ustawy ooś, w przedmiotowym powiadomieniu Generalny Dyrektor powinien podać informacje o decyzji, która ma być dla tego przedsięwzięcia wydana, i o organie właściwym do jej wydania, a także przesłać kartę informacyjną przedsięwzięcia. Z uwagi na fakt, iż w ramach ponownej oceny oddziaływania na środowisko z reguły wnioskodawca przedkłada od razu raport o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko (kartę zaś jedynie w przypadku, gdy wnosi on o określenie zakresu raportu), należy uznać, iż właściwemu organowi państwa narażonego na tym etapie może być przesłany od razu cały raport, bądź też tą jego część, która pozwoli na ocenę możliwego znaczącego transgranicznego oddziaływania na środowisko. Kwestią kluczową jest tu przekazanie danych wystarczających do podjęcia przez ten organ decyzji o uczestnictwie w procedurze transgranicznej.

Po wyrażeniu przez państwo narażone chęci uczestnictwa w postępowaniu, Generalny Dyrektor obowiązany jest do uzgodnienia z tym państwem terminów poszczególnych etapów procedury transgranicznej. Uzgodnienie to odbywa się w porozumieniu z regionalnym dyrektorem ochrony środowiska, a ww. terminy powinny być tak ustalone, aby właściwe organy oraz społeczeństwo państwa narażonego miały zapewnioną pełną możliwość udziału w postępowaniu w sprawie transgranicznego oddziaływania (art. 109 ust. 3 pkt 1 ustawy ooś). Należy tutaj mieć na uwadze konieczność zamknięcia całej procedury ponownej oceny oddziaływania na środowisko w okresie 45 dni. W przypadku niemożności dotrzymania tego terminu z powodu przedłużającego się postępowania transgranicznego, należy pamiętać o powiadomieniu stron o przyczynie niezałatwienia sprawy i podaniu nowego terminu – w trybie art. 36 Kpa (w zw. z art. 90 ust. 7 ustawy ooś).

Ponadto państwu narażonemu należy przekazać wniosek o wydanie decyzji, na etapie której może być przeprowadzona ponowna ocena, oraz pełen raport o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko, jeżeli wcześniej nie został już dostarczony (art. 109 ust. 3 pkt 2 ustawy ooś).

Kluczowym etapem procedury transgranicznej są konsultacje z państwem narażonym, w sprawie środków eliminowania lub ograniczania transgranicznego oddziaływania na środowisko. W ramach tych konsultacji właściwe organy państwa narażonego, wyznaczone zgodnie z prawem krajowym tego państwa, mogą składać uwagi co do planowanego przedsięwzięcia, zebrane od właściwych organów administracji oraz społeczeństwa zgodnie ze swoimi krajowymi uregulowaniami. Do przeprowadzenia konsultacji transgranicznych zasadniczo obowiązany jest regionalny dyrektor ochrony środowiska. Konsultacje te są prowadzone za pośrednictwem Generalnego Dyrektora, który pełni tu rolę organu koordynującego i odpowiedzialnego za bezpośrednie kontakty z uczestniczącym w postępowaniu właściwym organem państwa narażonego. Generalny Dyrektor może przejąć prowadzenie konsultacji jedynie w sprawach szczególnie istotnych bądź skomplikowanych, nie wyłączając oczywiście udziału dyrektora regionalnego (art. 110 ustawy ooś).

Zakończenie ponownej oceny oddziaływania na środowisko

Regionalny dyrektor ochrony środowiska wydaje postanowienie w sprawie uzgodnienia warunków realizacji przedsięwzięcia na podstawie wszystkich informacji zebranych w ramach ponownej oceny oddziaływania na środowisko (tj. raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko, wyników konsultacji społecznych, opinii właściwego organu inspekcji sanitarnej, wyników konsultacji transgranicznych, jeżeli zostały one przeprowadzone) (art. 90 ust. 1 ustawy ooś). Na postanowienie to nie przysługuje zażalenie (art. 90 ust. 8 ustawy ooś). Postanowienie uzgadniające zawsze wymaga uzasadnienia. W uzasadnieniu tym, oprócz standardowych elementów wymaganych przez Kpa (art. 107), powinny znaleźć się informacje o przeprowadzonym postępowaniu wymagającym udziału społeczeństwa oraz o tym, w jaki sposób zostały wzięte pod uwagę i w jakim zakresie zostały uwzględnione złożone w ramach tego postępowania uwagi i wnioski, a także informacje o tym, w jaki sposób zostały wzięte pod uwagę i w jakim zakresie zostały uwzględnione ustalenia zawarte w raporcie i w opinii organu inspekcji sanitarnej (art. 91 ustawy ooś). W przypadku, gdy zostało przeprowadzone postępowanie w sprawie transgranicznego oddziaływania na środowisko, w uzasadnieniu powinny znaleźć się także informacje, w jaki sposób zostały wzięte pod uwagę i w jakim zakresie zostały uwzględnione wyniki tego postępowania.

Postanowienie w sprawie uzgodnienia środowiskowych warunków realizacji przedsięwzięcia jest wiążące dla organu wydającego decyzję, na etapie której może być przeprowadzona ponowna ocena (art. 92 ustawy ooś).

Uprawnienia organizacji ekologicznych w postępowaniu

Odnosząc się do postępowania w sprawie wydania decyzji, na etapie której może być przeprowadzona ponowna ocena oddziaływania na środowisko, wspomnieć należy także o wiązanych z tą oceną uprawnieniach organizacji ekologicznych (organizacji społecznych, których statutowym celem jest ochrona środowiska). Zakres tych uprawnień jest znacznie szerszy, niż przewiduje to Kpa, czy też przepisy o postępowaniu przed sądami administracyjnymi.

Organizacje ekologiczne mogą zgłosić chęć uczestnictwa na prawach strony

w postępowaniu w sprawie wydania ww. decyzji na każdym jego etapie. Dodatkowo organizacji ekologicznej przysługuje prawo do wniesienia odwołania od decyzji, a także prawo do wniesienia skargi na decyzję do sądu administracyjnego – także w przypadku, gdy organizacja ta nie brała udziału w poprzednich postępowaniach. Jedyną przesłanką dopuszczenia organizacji do udziału w danym postępowaniu na prawach strony bądź też wniesienia przez nią odwołania lub skargi, jest uzasadnienie potrzeby tychże działań celami statutowymi danej organizacji (art. 44 ust. 1-3 ustawy ooś). Odmowa dopuszczenia organizacji do udziału w postępowaniu na prawach strony następuje w drodze postanowienia, na które przysługuje zażalenie (art. 44 ust. 4 ustawy ooś).

Wskazane powyżej przepisy obowiązują oczywiście w odniesieniu do wszystkich decyzji, na etapie których może być przeprowadzona ocena oddziaływania na środowisko. W przypadku pozwolenia na budowę konieczne było wprowadzenie do ustawy Prawo budowlane przepisów szczególnych w tym zakresie, likwidujących ograniczenia co do udziału organizacji społecznych, obowiązujące w „zwykłym” postępowaniu prowadzonym bez oceny oddziaływania na środowisko.

Wszystkie te zabiegi mają na celu możliwe zrównanie statusu organizacji ekologicznych w postępowaniu, na etapie którego prowadzona jest ocena oddziaływania na środowisko, z innymi stronami tego postępowania.

Decyzja końcowa w sprawie

Przy wydawaniu decyzji, na etapie której była przeprowadzona ponowna ocena, konieczne jest uwzględnienie wyników wszystkich ocen oddziaływania na środowisko dla danego przedsięwzięcia – a więc nie tylko warunków realizacji przedsięwzięcia określonych w opisanym powyżej postanowieniu uzgadniającym, ale także tych zawartych w decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach (art. 93 ust. 1 ustawy ooś). W przypadku, gdy zostało przeprowadzone postępowanie dotyczące transgranicznego oddziaływania na środowisko, przy wydawaniu decyzji należy także uwzględnić uwagi i wnioski do raportu o oddziaływaniu na środowisko złożone przez państwo narażone oraz wyniki konsultacji transgranicznych (art. 111 ust. 2 ustawy ooś). Oczywiście decyzja w sprawie danego przedsięwzięcia może być wydana dopiero po zakończeniu przedmiotowego postępowania (art. 111 ust. 3 ustawy ooś).

Organ wydający decyzję, na etapie której była przeprowadzona ponowna ocena, jest uprawniony do nałożenia na inwestora analogicznych obowiązków jak te, które mogą być nałożone w decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach wydawanej po przeprowadzeniu oceny oddziaływania na środowisko (art. 93 ust. 2 i 3 ustawy ooś).

Organ ten może więc:

1.

nałożyć na wnioskodawcę obowiązek:

*

przeciwdziałania skutkom awarii przemysłowych (dla zakładów stwarzających zagrożenie wystąpienia awarii przemysłowych);

*

ograniczenia transgranicznego oddziaływania na środowisko (jeżeli zostało przeprowadzone postępowanie w sprawie transgranicznego oddziaływania na środowisko);

*

przedstawienia analizy porealizacyjnej, określając jej zakres i termin przedstawienia;

a także

2. stwierdzić konieczność utworzenia obszaru ograniczonego użytkowania, jeżeli konieczność taka nie została już stwierdzona w decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach;

3. zmienić wymagania dotyczące ochrony środowiska konieczne do uwzględnienia w projekcie budowlanym, jeżeli potrzeba takiej zmiany została stwierdzona w ramach oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko.

Jednocześnie organ jest obowiązany, jeżeli wynika to z oceny oddziaływania na środowisko:

1.

stwierdzić konieczność wykonania kompensacji przyrodniczej;

2.

nałożyć obowiązek zapobiegania, ograniczania oraz monitorowania oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko.

Tak samo jak opisywane powyżej postanowienia uzgadniające, tak i decyzje, na etapie których może być przeprowadzona ponowna ocena, zawsze wymagają uzasadnienia. Uzasadnienie to, oprócz elementów wymaganych w art. 107 Kpa, powinno zawierać informacje to tym, w jaki sposób zostały wzięte pod uwagę i uwzględnione warunki realizacji przedsięwzięcia określone w decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach oraz w postanowieniu uzgadniającym regionalnego dyrektora ochrony środowiska (art. 95 ust. 1 i 2 ustawy ooś).

Jeżeli w ramach ponownej oceny oddziaływania na środowisko wynika, że dane przedsięwzięcie może znacząco negatywnie oddziaływać na środowisko, organ powinien odmówić, w drodze decyzji, zgody na realizację przedsięwzięcia (art. 93 ust. 4 ustawy ooś). Innymi słowy, w takim przypadku nie może zostać wydana „pozytywna” decyzja uprawniająca inwestora do realizacji przedsięwzięcia. Wyjątkiem od tej zasady jest sytuacja, gdy mamy do czynienia z przedsięwzięciem wynikającym z nadrzędnego interesu publicznego, wobec którego brakuje rozwiązań alternatywnych. Wówczas decyzja taka może być wydana pod warunkiem wykonania kompensacji przyrodniczej. W przypadku przedsięwzięć mogących negatywnie wpływać na siedliska i gatunki priorytetowe, decyzja może zostać wydana wyłącznie w celu: ochrony zdrowia i życia ludzi, zapewnienia bezpieczeństwa powszechnego, uzyskania korzystnych następstw o pierwszorzędnym znaczeniu dla środowiska przyrodniczego, a także realizacji nadrzędnego celu publicznego, po uzyskaniu opinii Komisji Europejskiej (art 34 ust 1 i 2 ustawy o ochronie przyrody; Dz.U. z 2004 r. nr 92 poz. 880).

Z przeprowadzeniem oceny oddziaływania na środowisko zawsze wiąże się obowiązek upublicznienia jej wyników. Dlatego też, analogicznie jak przy decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach, organ, który wydał decyzję, na etapie której została przeprowadzona ponowna ocena oddziaływania na środowisko, powinien podać do publicznej wiadomości informacje o tej decyzji oraz o możliwości zapoznania się z jej treścią i z całą dokumentacją sprawy (art. 95 ust. 3 ustawy ooś). Należy także pamiętać o zamieszczeniu danych o decyzji w publicznie dostępnym wykazie (art. 21 ust. 2 pkt 10 ustawy ooś).

Jeżeli zostało przeprowadzone postępowanie w sprawie transgranicznego oddziaływania na środowisko, wydana decyzja powinna być dodatkowo przesłana przez Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska właściwym organom wszystkich państw uczestniczących w przedmiotowym postępowaniu (art. 112 ustawy ooś). Pomimo, iż ustawa nie wypowiada się w tej kwestii, należy uznać, iż wymóg ten automatycznie generuje obowiązek przesłania wydanej decyzji Generalnemu Dyrektorowi przez organ właściwy do wydania tej decyzji.

Regulacje przejściowe

Pomimo, iż niedługo minie rok od czasu wejścia w życie ustawy ooś, paru słów wyjaśnienia wymagają regulacje przejściowe.

Ustawa ooś nie zawiera przepisów przejściowych dotyczących wszczętych, a nie zakończonych decyzją ostateczną przed jej wejściem w życie, postępowań w sprawie wydania decyzji, na etapie których może być przeprowadzona ponowna ocena. Przepis art. 153 ustawy ooś nie może mieć tu zastosowania, ponieważ dotyczy on jedynie spraw wszczętych na podstawie ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150 z późn. zm.), a więc postępowań w sprawie wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach.

Należy więc uznać, iż do postępowań tych stosuje się przepisy nowe. W praktyce oznacza to, iż w ramach toczących się już w momencie wejścia w życie ustawy ooś postępowań o wydanie omawianych tu decyzji, teoretycznie możliwe było zarówno stwierdzenie przez organ właściwy do ich wydania konieczności przeprowadzenia ponownej oceny (jeżeli we wniosku zostały dokonane zmiany w stosunku do wymagań określonych w decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach), jak i złożenie wniosku o przeprowadzenie takiej oceny przez inwestora. Są to ogólne zasady interpretacyjne, w świetle których art. 154 ust. 1 ustawy ooś, upoważniający inwestorów do złożenia wniosku o przeprowadzenie oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko w ramach toczących się już postępowań o wydanie pozwolenia na budowę lub zezwolenia na realizację inwestycji drogowej, wydaje się być niepotrzebny.