PoglÄ…dy Johna Deweya na edukacjÄ™

Krytyka edukacji tradycyjnej

Pragmatyczne poglądy pedagogiczne Johna Deweya opierają się na krytyce edukacji tradycyjnej co opisuje on w swoim dziele : " Education and Experience" w której wyszczególnia jej trzy podstawowe zasady:

0. "jej przykład tworzony był przez układ informacji i kwalifikacji wypracowanych w przeszłości - głównym zadaniem szkół było przekazywanie ich młodemu pokoleniu;

1. kształcenie moralne polegało na kształtowaniu sposobów postępowania, konformistycznych wobec rozwiniętych w przeszłości standardów;

2. ''ogólny wzór" organizacji szkolnictwa tworzył ze szkół placówki "ostro odgraniczone od innych instytucji społecznych". "

Według założeń edukacji tradycyjnej uczeń do życia w społeczeństwie przygotowywany był poprzez gotowy materiał kształcenia,wiedzę oraz "formy" kwalifikacji. Nie było tu miejsca na samodzielną interpretację bądź też osobiste doświadczenia, co wymagało aby uczeń był posłuszny i uległy wobec stawianych mu reguł. Podręczniki szkolne zawierały "mądrość przeszłości" ,a nauczyciele byli pewnego rodzaju "organami" , których zadaniem było wpojenie uczniom konkretnej wiedzy. Tak więc celem edukacji tradycyjnej było narzucenie wiedzy, sposobów jej przyswajania i interpretowania co zdaniem Deweya było sprzeczne z doświadczeniem i umiejętnościami młodzieży. Nie miała ona związku ze zdobytym już przez uczniów doświadczeniem i ich życiem codziennym oraz rozwijaniem się. Zakładano, iż przyszłośc będzie pewnego rodzaju odzwirciedleniem przeszłości i nie uwzględnianio przy tym indywidualnych zdolności i potrzeb dziecka oraz coraz to nowych w rozwijającym się świecie. Poprzez krytykę obecnego wtedy systemu Dewey stworzył własną teorię na temat edukacji. Najważniejsze jej założenia to:

0. uczenie się przez działanie i doświadczenie;

1. indywidualizm pedagogiczny;

2. edukacja dla demokracji.

Uczenie się przez działanie i doświadczenie

Według Deweya edukacja to nie dążenie do określonego celu ,lecz cel sam w sobie. Pragmatyści zakładali że wartość edukacji zależna jest od jej związku z życiem codziennym uczniów gdyż to właśnie szkoła powinna być miejscem łączącym edukację z wiedzą zdobytą poza nią. Jej zadaniem jest odpowiadanie na pytania dotyczące życia i pomoc w rozwiązywaniu problemów z nim związanych, a nie kształtowanie ogółu poprzez narzucanie z góry ustalonego schematu. Dewey podkreślał przewagę doświadczenia nad wiedzą teoretyczną i znaczenie szkoły jako miejsca wymiany tych doświadczeń,omówinia ich i czerpania wiedzy z tego wynikającej. Nauczyciel powinien być osobą poszerzającą te doświadczenia ale i zarazem opierać się na wiedzy już zdobytej. Ma on za zadanie mobilizować ucznia do aktywnego udziału w następujących wydarzeniach ,a zarazem uczyć wyciągania wniosków z przeżytych sytuacji i ponoszenia konsekwencji swych czynów. W procesie edukacji nie powinno narzucać się jednoznacznego worca , a zachęcać do samorealizacji i pokazać alternatywne wyjścia. Obowiązkiem nauczyciela jest pomoc w zdobywaniu doświadczenia i ukazaniu nauki z tego płynącej, lecz nie wolno mu bezpośrednio ingerować w ten proces. Wynika z tego iż edukacja jest procesem trwającym całe życie ponieważ póki żyjemy mamy okazję do poznania i przeżycia czegoś nowego oraz wyciągnięcia wniosków i wiedzy z tego płynącej. Dlatego też program nauczania dostosowany być powinien do potrzeb i zainteresowań uczniów ulegających zmianie wraz z wiekiem. Szkoła ma za zadanie rozwijać umiejętności praktyczne, a nie zaledwie poszerzać wiedzę teoretyczną. Ma być bodźcem do rozwijania zainteresowań ucznia, uczenia się odpowiedzialności idbania o własne bezpieczeństwo.

Dewey odrzucał także dwa główne założenia pedagogiki tradycyjnej:

0. o odmienności wykształcenia ogólnego i zawodowego

1. podziału wiedzy na teoretyczną i praktyczną .

Wynikały one z przekonania iż zaledwie część społeczeństwa zdolna jest do rozwijania swery intelektualnej, natomiast reszta nadaje się tylko do zdobycia i wykorzystania wiedzy praktycznej potrzebnej w dorosłym życiu. Pragmatyści zakładali również że zarówno świat jak i człowiek nieustannie się rozwijają jednak rozwój człowieka zależy od jego własnych działań poprzez co poznaje on świat jak i wpływa na jego zmiany. Wynika z tego iż to właśnie działanie jest źródłem wiedzy i na nim oraz na doświadczeniu powinna opierać się edukacja ponieważ jest ona niczym innym jak procesem poznawczym.

Indywidualizm pedagogiczny

Dewey w swej koncepcji edukacji wyodrębnił indywidualizm pedagoiczny posiadający dwa uzasadnienia:

0. subiektywne, gdyż wszelkie reakcje dziecka zależą od jego indywidualnego charakteru

1. obiektywne, ponieważ odmienne są także warunki w jakich dzieci żyją.

Ze względu na te właśnie indywidualne różnice Dewey twierdził , iż nie można stworzyć konkretnego zbioru typów psychiki człowieka , który "wyczerpałby istniejącą mnogość i różnorodność form i odcieni" co oznacza że nie jesteśmy w stanie przyporządkować wszystkich do grup charakteryzujących się konkretnymi cechami poznieważ ilu ludzi tyle indywidualności. Kładł on nacisk na skupienie się nad tym, co jest w człowieku jedyne i niepowtarzalne , czego nie porównamy z niczym innym (przeciwieństwem tego jest zuniformowana przeciętność). Według pragmatyków to właśnie przez edukację zachowuje się indywidualność człowieka.

Dewey chciał, aby każdy był świadomym współtwórcą zmian zachodzących w świecie, czuł się za nie odpowiedzialny i był zdolny do przeprowadzania samodzielnych zmian. Wychowanie ma za zadanie także nauczyć jednnostkę przystosowywania się do zachodzących ciągle zmian , aby nie przerósł go ogrom nowych doświadczeń. To prowadzi do koniecznego uwrażliwienia środowiska , w którym uczymy się, na indywidualne reakcje i potrzeby uczniów.

Edukacja i demokracja

Według Deweya indywidualizm pedagogiczny nierozłącznie łączy się z współdziałaniem ,gdyż społeczeństwo powinno stanowić jedność, a nie odrębne jednostki. Tylko poprzez wspólne działanie można właściwie ukierunkować uczniów, nie narzucając , a jedynie wskazując im właściwą drogę. Pragmatyczna filozofia Deweya jest zatem próbą rozwiązania problemu wynikającego z współistnienia integracji społeczeństwa , a rozwojem indywidualnym człowieka. Stanowi to podstawę współdziałania wychowania społecznego i indywidualnego oraz pomoc w zrozumieniu demokracji amerykańskiej.

Dla Deweya demokracja jest nie tylko formą rządów ale przede wszystkim sposobem współpracy społeczeństwa , którego zadaniem jest demokratyczna edukacja. Demokracja i edukacja to dwa najważniejsze elementy życia społecznego, przy czym ani demokratyczna edukacja ani demokratyczne społeczeństwo nie są z góry ukształtowane, a zmieniające się na miarę potrzeb. Zdaniem pragmatystów uczymy się całe życie, a edukacja stanowi pewien sposób na życie.

Demokracja jest więc środkiem do osiągnięcia równości społeczeństwa i wyzbycia się wszelkich podziałów klasowych.