Ocena ryzyka zawodowego technika analityki medycznej

Identyfikacja zagrożeń

Lp.	Zagrożenie lub czynnik niebezpieczny, szkodliwy, uciążliwy	Źródło zagrożenia	Możliwe skutki
1.	Kontakt z ostrymi narzędziami i ich krawędziami (skalpele, ostrza, uszkodzone szkło laboratoryjne, igły strzykawek, itp.).	Pobieranie materiału (wycinka, próbki), skrawanie bloczków parafinowych z przeprowadzonymi wycinkami pacjenta, dezynfekcja i mycie narzędzi, przedmiotów i szkła, użytkowany sprzęt.	Urazy kończyn górnych, zwłaszcza dłoni (otarcia skaleczenia skóry) oraz możliwe zakażenie czynnikami biologicznymi z grupy zagrożenia 2 lub wyżej.
2.	Kontakt ze skażonym szkłem laboratoryjnym.	Wykonywanie badań laboratoryjnych.	Możliwe zakażenie czynnikami biologicznymi z grupy zagrożenia 2 lub wyżej.
3.	Zakażenia w laboratorium histopatologicznym – kontakt z materiałem pobieranym do badań.	Materiał biologiczny pobierany do badania – kontakt z krwią i płynami ustrojowymi. Zakażenie drogą kropelkową i drogą pokarmową. Usuwanie odpadów medycznych (materiału biologicznego).	Możliwe zakażenie: wirusami HBV, HCV, HTLV, HIV, wirusem gorączki krwotocznej, WZW typu B i C.
4.	Formaldehyd – substancja chemiczna toksyczna, palna.	Utrwalanie tkanki z pobranego materiału do dalszej obróbki histotechnicznej.	Formaldehyd działa toksycznie: przez drogi oddechowe, w kontakcie ze skórą oraz po połknięciu, powodując zatrucia ostre i przewlekłe, oparzenia, podrażnienia (oczy i skóra), uczulenia.
5.	Ksylen – substancja chemiczna szkodliwa i drażniąca.	Prześwietlanie tkanek z pobranego materiału do dalszej obróbki histotechnicznej.	Ksylen działa drażniąco na błony śluzowe i w kontakcie ze skórą. Powoduje bóle i zawroty głowy, nudności, wymioty, podrażnienia spojówek.
6.	Alkohol etylowy – substancja chemiczna łatwopalna.	Odwadnianie tkanek z pobranego materiału do dalszej obróbki histotechemicznej.	Alkohol etylowy ma działanie narkotyczne. Powoduje zatrucia, podrażnienia błon śluzowych oczu i dróg oddechowych. Możliwe są też poparzenie termiczne w przypadku zapalenia się oparów.
7.	Czynniki chemiczne – drażniące.	Środki wykorzystywane do dezynfekcji i mycia narzędzi, przedmiotów, szkła oraz wszelkich powierzchni potencjalnie zakażonych i brudnych w trakcie i po zakończeniu pracy.	Najczęściej dochodzi do podrażnień: skóry, spojówek oczu oraz śluzówek nosa i gardła.
8.	Czynniki chemiczne – alergeny.	Wykorzystywane do dezynfekcji środki oraz lateks (rękawice gumowe).	Możliwe są: alergiczny nieżyt nosa, astma oskrzelowa, oparzenia chemiczne, reakcje alergiczne skóry i błon śluzowych górnych dróg oddechowych.
9.	Niebezpieczne napięcie w instalacji elektrycznej.	Używanie urządzeń zasilanych energią elektryczną, zwłaszcza z uszkodzoną lub też niesprawną instalacją.	Śmierć lub inne skutki porażenia prądem (poparzenia, utrata przytomności, stłuczenia).
10.	Zimne powierzchnie.	Zetknięcie się z zimnymi powierzchniami w komorze kriostatu.	Odmrożenia.
11.	Wystające nieruchome elementy.	Naroża mebli stanowiących wyposażenie pracowni i stanowiska pracy technika analityka. Elementy przejść, dojść do stanowiska pracy.	Urazy ciała (najczęściej stłuczenia i otarcia).
12.	Powierzchnie sprzyjające upadkowi na tym samym poziomie – poślizgnięcie, potknięcie, upadek na płaszczyźnie stanowiska pracy.	Śliskie powierzchnie podłogi w laboratorium, bałagan na stanowisku pracy.	Urazy głowy oraz kończyn górnych dolnych. Zakażenie czynnikami biologicznymi (bakterie, wirusy, grzyby, pasożyty) z grupy zagrożenia 2 lub wyżej.
13.	Pożar. Wybuch.	Wykorzystywane w pracy substancje łatwopalne. Instalacja i urządzenia zasilane energią elektryczną. Gromadzenie się w pomieszczeniach par substancji łatwopalnych.	Zatrucie dymami pożarowymi, zwłaszcza tlenkiem węgla (CO). Poparzenia termiczne. Urazy całego ciała, w skrajnych sytuacjach śmierć.
14.	Przeciążenie układu ruchu (statyczne).	Praca wykonywana w wymuszonej pozycji ciała przez długie okresy– asystowanie w trakcie pobierania materiału pacjenta oraz przygotowywania pobranych wycinków do kolejnych czynności histotechnicznych.	Zwyrodnienia kręgosłupa, żylaki.
15.	Monotonia – przeciążenie narządu ruchu (kończyny górne).	Długotrwałe wykonywanie powtarzalnych czynności ręcznych (np. przy odmierzaniu, przenoszeniu pipetą, obsłudze mikrotronu).	Zmęczenie – czasowe osłabienie sprawności psychicznej lub/i fizycznej, zmniejszenie sprawności oraz wydajności pracy. Zwiększenie liczby popełnianych błędów. Dolegliwości układu ruchu.
16.	Przeciążenie narządu wzroku.	Badanie preparatów pod mikroskopem (wymagana koncentracja uwagi), zwłaszcza w przypadku niedostosowania oświetlenia do wykonywanej pracy. Praca w warunkach niewłaściwego oświetlenia (oświetlenie sztuczne jarzeniowe – migotanie, oświetlenie naturalne – nasłonecznienie stanowisk pracy, kontrasty, wydłużone cienie), nie spełniającego wymagań Polskiej Normy (zwłaszcza wymaganych natężeń oświetlenia na płaszczyźnie roboczej oraz kontrastów oświetlenia w pomieszczeniu).	Zmęczenie wzroku. Bóle głowy i okresowe złe samopoczucie. Bóle oczu, zapalenie spojówek, częste łzawienie. Olśnienia – możliwość dyskomfortu prowadzącego do obniżenia wydajności i bezpieczeństwa pracy.
17.	Hałas.	Pracujące wentylatory (cichobieżne) wentylacji mechanicznej w sali sekcyjnej.	Pozasłuchowe skutki oddziaływania hałasu – uczucie dyskomfortu i rozdrażnienia, stany nadmiernego zmęczenia.
18.	Czynniki odrażające – nieprzyjemne zapachy.	Materiał biologiczny przekazywany do badania.	Bóle głowy i okresowe złe samopoczucie w wyniku dyskomfortu związanego z utrzymywaniem się nieprzyjemnego zapachu.
Zagrożenia biologiczne
Lp.	Zagrożenie	Źródło zagrożenia	Możliwe skutki zagrożenia
	Grupa	Droga zakażenia
19.	Wirus zapalenia wątroby typu B i C.	Ludzie.	Zapalenie wątroby, częsta postać przewlekła, marskość, rak wątroby.
	gr. 3 szczepienia.	Bezpośrednie skaleczenie, przez krew i inne płyny ustrojowe materiału pacjenta – podczas przyjmowania i opracowywania materiału.
20.	Ludzki wirus upośledzenia odporności typu HIV-1, HIV-2 (retroviridae).	Ludzie.	AIDS (zespół nabytego niedoboru odporności) – wyniszczenie układu immunologicznego (odpornościowego), co skutkuje zapadalnością na tzw. choroby wskaźnikowe (niektóre formy nowotworów, grzybic, nietypowe zapalenia płuc) mogące zakończyć się śmiercią pacjenta.
	gr. 3, brak szczepień.	Bezpośrednie skaleczenie, przez krew i inne płyny ustrojowe materiału pacjenta. Najczęściej podczas przyjmowania i opracowywania materiału.
21.	Helicobacter pylori	Ludzie.	Obecność bakterii (ok. 30% populacji w Polsce) zwiększa ryzyko wystąpienia: zapalenia żołądka (mogące prowadzić do powstania nowotworów) i wrzodów trawiennych. Helicobacter pylori odpowiada za 80% przypadków choroby wrzodowej żołądka i 90% przypadków choroby wrzodowej dwunastnicy.
	gr. 2	Bezpośrednie.
22.	Pałeczka okrężnicy Escherichia coli.	Przewody pokarmowe ludzi, kał, woda, środowisko szpitalne.	Zakażenie dróg moczowych, oportunistyczne zapalenia jelit, biegunki (często zakażenia wewnątrzszpitalne, itp. – reakcje immunotoksyczne wywołane endotoksyną.
	gr. 2	Bezpośrednie, pokarmowe, często przez sprzęt medyczny, także drogą powietrzno-kropelkową.
23.	Prątek gruźlicy Mycobacterium tuberculosis.	Ludzie.	Gruźlica płuc, rzadziej innych narządów.
	gr. 3, szczepienia.	Powietrzno-kropelkowa.
24.	Ludzki wirus T-limfotropowy (HTLV-I) (retroviridae).	Ludzie.	Białaczka/chłoniak ludzi dorosłych, zapalenie mózgu.
	gr. 3	Bezpośrednie – przez krew i inne płyny ustrojowe.
25.	Enterobacter aerogenes (Enterobacter cloacae).	Kał ludzi, środowisko szpitalne.	Oportunistyczne zapalenia dróg moczowych, zapalenia: żołądka, jelit, płuc, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zakażenia ran.
	gr. 2.	Bezpośrednie – przez sprzęt medyczny. Drogą powietrzno-kropelkową i powietrzno-pyłową.
26.	Flavobacterium meningosepticum.	Woda, ludzie, sprzęt medyczny.	Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych.
	gr. 2.	Drogą powietrzno-kropelkową. Bezpośrednie – przez sprzęt medyczny.
27.	Paciorkowiec ropotwórczy Streptococcus pyogenes.	Ludzie, sprzęt medyczny.	Angina, zakażenie ropne skóry, zapalenie kłębuszków nerkowych.
	gr. 2.	Drogą powietrzno-kropelkową. Bezpośrednie przez sprzęt medyczny.
28.	Laseczka zgorzeli gazowej Clostridium perfringens. Szczególnie niebezpieczne typu A i F.	Gleba, kał, ścieki, czasem woda pitna.	Zgorzel gazowa z rozpadem tkanek, posocznica, wytwarza toksyny, zatrucia pokarmowe.
	gr. 2.	Bezpośrednie – po głębokich zranieniach. Drogą pokarmową.
29.	Gronkowiec złocisty Staphlococcus areus	Ludzie, zwierzęta, pył, woda, żywność.	Zakażenia ropne, stany zapalne dróg oddechowych i innych narządów, zatrucia pokarmowe, posocznica, alergia skóry.
	gr. 2, brak szczepień A	Drogą powietrzno-kropelkową, powietrzno-pyłową, pokarmową, bezpośrednie.

KARTA OCENY RYZYKA NA STANOWISKU PRACY					Data …...........		Numer Karty ....................................
								Sporządził zespół ............................................................ ............................................................ ............................................................
Stanowisko pracy Technik analityki medycznej					Liczba narażonych ........................
Charakterystyka stanowiska pracy: Pracownik wykonuje badania diagnostyczne (przyjmuje lub sam pobiera materiał do analizy, skrawa bloczki parafinowe, hoduje drobnoustroje na pożywkach, prowadzi badania pod mikroskopem, analizuje wyniki, dezynfekuje i myje narzędzia, szkło laboratoryjne i powierzchnie pracy, sprząta pomieszczenie, usuwa odpady medyczne). Stanowisko pracy jest wyposażone w: stół mikrotomowy, na którym znajdują się dwa mikrotomy, krzesło obrotowe z regulowaną wysokością, lodówkę, automatyczny procesor tkankowy (Leica TP 1020), aparat HYPERCENTER XP, dygestorium, kriostat. Pracownik wykorzystuje: skalpele, pincety (anatomiczne, chirurgiczne, histologiczne) oraz niezbędne szkło laboratoryjne. W pracy stosowane są: alkohol etylowy, ksylen, formaldehyd, Shandon Konsul-Mount, kwas mrówkowy (68–100%), kwas solny (35–38%), odczynniki laboratoryjne Shandon Instant Hematoxylin i Shandon Eosin Y Aqueous oraz Histoplast (mieszanka wosków). W laboratorium znajdują się umywalki z bieżącą ciepłą i zimną wodą, wyposażone w armaturę bezdotykową, pojemniki ze środkiem dezynfekcyjnym do mycia rąk i mydłem w płynie, suszarkę automatyczną i jednorazowe ręczniki. Pomieszczenie ma sprawną wentylację ogólną. Oświetlenie mieszane – naturalne oraz sztuczne jarzeniowe. Pracownika wyposażono w: fartuch (pozwalający na wygodna zapięcie się pracownika), jednorazowe rękawice ochronne z lateksu, okulary ochronne (gogle), maski lub półmaski z pochłaniaczem typu B, dodatkowy komplet czystej odzieży ochronnej. Na stanowisku pracy są instrukcje postępowania oraz podręczny sprzęt ppoż. Pracownik przechodzi regularne szkolenia z zakresu bhp. Pracodawca zapewnia też szczepienia ochronne.						Dokumenty odniesienia: ustawa z 26.6.1974 r. Kodeks pracy (tj. Dz.U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94, ze zm.), ustawa z 27.7.2001 r. o diagnostyce laboratoryjnej (tj. Dz.U. z 2004 r. Nr 144, poz. 1529, ze zm.), rozp. MPiPS z 26.9.1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bhp (tj. Dz.U. z 2003 r. Nr 169, poz. 1650, ze zm.), rozp. MZ z 22.4.2005 r. w sprawie szkodliwych czynników biologicznych dla zdrowia w środowisku pracy oraz ochrony zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki (Dz.U. Nr 81, poz. 716, ze zm.), rozp. MZ z 30.12.2004 r. w sprawie bhp związanej z występowaniem w miejscu pracy czynników chemicznych (Dz.U. z 2005 r. Nr 11 poz. 86, ze zm.), rozp. MZ z 10.11.2006 r. w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać pod względem fachowym i sanitarnym pomieszczenia i urządzenia zakładu opieki zdrowotnej (Dz.U. Nr 213, poz. 1568, ze zm.), rozp. MZiOS z 10.4.1972 r. w sprawie bhp w zakładach anatomii patologicznej, w prosekturach oraz w pracowniach histopatologicznych i histochemicznych (Dz.U. Nr 17, poz. 123), rozp. MZ z 23.8.2007 r. w sprawie szczegółowego sposobu postępowania z odpadami medycznymi (Dz.U. Nr 162, poz. 1153), rozp. MPiPS z 10.4.2000 r. w sprawie bhp przy ręcznych pracach transportowych (Dz.U. Nr 26, poz. 313, ze zm.), PN-N-18002:2000, instrukcje zakładowe.
Lp.	Zagrożenie	Źródło zagrożenia Wyniki pomiarów	Ciężkość szkód	Prawdopodo- bieństwo	Oszacowanie ryzyka		Działania profilaktyczne
1	2	3	4	5	6		7
1.	Kontakt z ostrymi narzędziami i ich krawędziami (skalpele, ostrza, uszkodzone szkło laboratoryjne, igły strzykawek, itp.).	Pobieranie materiału (wycinka, próbki), skrawanie bloczków parafinowych z przeprowadzonymi wycinkami pacjenta, dezynfekcja i mycie narzędzi, przedmiotów i szkła, użytkowany sprzęt.	Średnia	Mało prawdopodobne	Małe		Wzmożona uwaga zwłaszcza podczas pracy z nożami i wymiennymi ostrzami. Bezpieczne zasady użytkowania i przechowywania ostrych narzędzi. Odkładanie narzędzi na miejsce do tego przeznaczone. Stosowanie rękawiczek przy każdym spodziewanym kontakcie z krwią i płynami ustrojowymi. Usuwanie odpadów zgodnie z instrukcjami (ostre przedmioty umieszczać w pojemnikach o odpowiednio twardych ściankach i przekazywać do spalenia, rozbite szkło zbierać wyłącznie pincetą i umieszczać w pojemniku na ostre przedmioty). Wyjaławianie sprzętu wielokrotnego użycia. Materiał do badań pobierać zgodnie z zaleceniami i wymogami aseptyki. Sprzątanie i utrzymywanie w czystości stanowiska pracy. W razie skaleczenia ranę zdezynfekować i założyć jałowy opatrunek. Wymagane szczepienia ochronne. Działania ograniczające pośpiech. Znaki bezpieczeństwa. Przestrzeganie instrukcji i procedur. Systematyczne szkolenia. UWAGA: W przypadku kontaktu z materiałem zakaźnym wdrożyć postępowanie poekspozycyjne.
2.	Kontakt ze skażonym szkłem laboratoryjnym.	Wykonywanie badań laboratoryjnych.	Duża	Prawdopodobne	Średnie – dopuszczalne		Sprzęt szklany umieszczać w miejscu nie narażonym na zanieczyszczenie biologiczne lub chemiczne. Skażone szkło laboratoryjne składować w odpowiednich pojemnikach (na tacach) lub dezynfekować i myć na bieżąco. Przestrzegać procedur dotyczących metod dezynfekcji i mycia sprzętu w przypadku zanieczyszczenia materiałem zakaźnym. Zakażone przedmioty szklane wkładać do pojemnika z roztworem środka dezynfekcyjnego na czas podany przez producenta – środek dezynfekcyjny zmieniać codziennie. Obowiązek mycia rąk przed piciem, jedzeniem, paleniem tytoniu lub dotknięciem rzeczy osobistych, po każdym wejściu do pracowni. Obowiązek używania środków antyseptycznych. Działania ograniczające pośpiech. Systematyczne szkolenia. UWAGA: W razie kontaktu z materiałem zakaźnym wdrożyć postępowanie poekspozycyjne.
3.	Zakażenia w laboratorium histopatologicznym – kontakt z materiałem pobieranym do badań.	Materiał biologiczny pobierany do badania – kontakt z krwią i płynami ustrojowymi. Zakażenie droga kropelkową i drogą pokarmową. Usuwanie odpadów medycznych (materiału biologicznego).	Średnia	Mało prawdopodobne	Małe		Przestrzeganie instrukcji postępowania. Prawidłowe oznaczanie i zabezpieczanie materiału biologicznego pochodzącego od chorych zakaźnie. Stosowanie ochron indywidualnych, w tym jednorazowych rękawiczek ochronnych przy każdym spodziewanym kontakcie z krwią i płynami ustrojowymi. Częste mycie rąk. Stosowanie osobnych fartuchów do pracy w pracowni i na oddziałach szpitalnych. Sczepienia ochronne. Wykorzystywanie sprzętu jednorazowego użytku. Prawidłowe wyjaławianie sprzętu wielokrotnego użytku. Odkażanie szkła laboratoryjnego i materiałów nierdzewnych – dezynfekcja – roztwory środków dezynfekujących stosować zgodnie z przeznaczeniem (zakres działania, ściśle określony czas i stężenie). Sterylizacja. Utrzymywanie czystości, w tym sprawne i prawidłowe usuwanie odpadów (z podziałem na odpady medyczne, przedmioty ostre, odpady gospodarcze) – odpady umieszczać w pojemnikach bezpośrednio po użyciu, zakaz przekładania zawartości pojemnika. Kategoryczny zakaz palenia tytoniu, spożywania posiłków i picia poza miejscami do tego wyznaczonymi. Używanie pipet automatycznych i półautomatycznych (zakaz pipetowania ustami). Zakaz dotykania rękami w rękawicach ochronnych, np. twarzy, ubrania, telefonu, itp. Obowiązek natychmiastowej wymiany odzieży zabrudzonej materiałem biologicznym. Obowiązek zdejmowania fartucha przed wejściem do pokoju socjalnego. Sprawna wentylacja grawitacyjna i mechaniczna. Armatura czerpalna uruchamiana bez kontaktu z dłonią. Systematyczne szkolenia pracowników.
4.	Formaldehyd – substancja chemiczna toksyczna, palna.	Utrwalanie tkanki z pobranego materiału do dalszej obróbki histotechnicznej.	Duża	Mało prawdopodobne	Średnie – dopuszczalne		Sprawna wentylacja miejscowa wywiewna z obudową miejsca emisji oraz wentylacja ogólna pomieszczenia (zgodna z ogólnymi warunkami ustalonymi ze względu na niebezpieczeństwo pożaru lub wybuchu). Nakaz stosowania antyelektrostatycznej odzieży ochronnej wykonanej z materiałów powlekanych (np. vitonem, neoprenem) oraz rękawic ochronnych z gumy naturalnej lub neoprenu. Stosowanie ochron układu oddechowego – maski lub półmaski z pochłaniaczem typu B. Wymóg wykorzystywania możliwie jak najmniejszych ilości substancji. Unikanie wdychania par (nakaz odmierzania tych substancji wyłącznie pipetami automatycznymi). Przechowywanie w oryginalnych, właściwie oznakowanych, szczelnie zamkniętych opakowaniach, w chłodnym, suchym i dobrze wentylowanym pomieszczeniu magazynowym.
5.	Ksylen – substancja chemiczna szkodliwa i drażniąca.	Prześwietlanie tkanek z pobranego materiału do dalszej obróbki histotechnicznej.	Duża	Mało prawdopodobne	Średnie – dopuszczalne		Sprawna wentylacja miejscowa wywiewna z obudową miejsca emisji oraz wentylacja ogólna pomieszczenia zapewniające utrzymanie stężenia w powietrzu poniżej określonych norm. Instalacja w wykonaniu przeciwwybuchowym. Wywiewniki wentylacji ogólnej w górnej części pomieszczenia oraz przy podłodze. Nakaz używania możliwie jak najmniejszych ilości substancji. Zasada unikania wdychania par (odmierzanie substancji wyłącznie pipetami automatycznymi). Stosowanie antyelektrostatycznej odzieży ochronnej wykonanej z materiałów powlekanych (np. vitonem) oraz rękawic ochronnych i gogli chroniących przed rozbryzgiem cieczy. Przestrzeganie zasad higieny osobistej. Mycie rąk przed piciem, jedzeniem lub dotykaniem rzeczy osobistych. Jeżeli ręce są zakażone obowiązek używania środków antyseptycznych. Zalecenie wyposażenia miejsca pracy w wodny natrysk do płukania oczu oraz prysznic. Przechowywanie w oryginalnych, właściwie oznakowanych, szczelnie zamkniętych opakowaniach, w chłodnym, suchym i dobrze wentylowanym pomieszczeniu magazynowym.
6.	Alkohol etylowy – substancja chemiczna, łatwopalna.	Odwadnianie tkanek z pobranego materiału do dalszej obróbki histotechemicznej.	Średnia	Mało prawdopodobne	Małe		Bezwzględny zakaz palenia i używania otwartego ognia. Zakaz picia, jedzenia i zażywania leków. Sprawność wentylacji miejscowej wywiewnej usuwającej opary z miejsc ich emisji (kontrola NDS). Instalacja w wykonaniu przeciwwybuchowym. Zasada unikania wdychania oparów. Zapobieganie wyładowaniom elektrostatycznym. Przechowywanie tylko w opakowaniach fabrycznych.
7.	Czynniki chemiczne – drażniące.	Środki wykorzystywane do dezynfekcji i mycia narzędzi, przedmiotów, szkła oraz wszelkich powierzchni potencjalnie zakażonych i brudnych w trakcie i po zakończeniu pracy.	Średnia	Mało prawdopodobne	Małe		Sprawna wentylacja ogólna. Stosowanie ochron indywidualnych. Wzmożona uwaga. Przestrzeganie instrukcji i procedur postępowania. Zapewnienie możliwości przemywania oczu (w pomieszczeniu pracy).
8.	Czynniki chemiczne – alergeny.	Wykorzystywane do dezynfekcji środki oraz lateks (rękawice gumowe).	Średnia	Mało prawdopodobne	Małe		Stosowanie ochron indywidualnych. Mycie rąk jedynie wodą i mydłami hipoalergicznymi (w płynie). Unikanie kontaktu z proszkiem do prania. W przypadku uczulenia na lateks stosować rękawice wykonane z innych materiałów (np. z plastyku). W przypadku nadwrażliwości używać rękawiczek lateksowych, ale bez talku z warstwą polipropylenu, przesypywanych mączka kukurydziana (zamiast talku). Okres używania rękawiczek nie dłuższy niż 15–20 minut. Przestrzeganie instrukcji i procedur.
9.	Niebezpieczne napięcie w instalacji elektrycznej.	Używanie urządzeń zasilanych energią elektryczną, zwłaszcza z uszkodzoną, niesprawną instalacją.	Duża	Mało prawdopodobne	Średnie – dopuszczalne		Sprawny osprzęt elektryczny (np. gniazda wtykowe, wtyczki, przełączniki, przewody zasilające). Kontrole ochron przeciwporażeniowych, instalacji i urządzeń (przeglądy, pomiary skuteczności) wykonywane w odpowiednich terminach.
10.	Zimne powierzchnie.	Zetknięcie się z zimnymi powierzchniami w komorze kriostatu.	Średnia	Mało prawdopodobne	Małe		Obowiązek stosowania rękawic ochronnych. Wzmożona uwaga – unikanie kontaktu z zimnymi częściami urządzenia. Dodatkowe szkolenia uwzględniające miejsca zagrożenia.
11.	Wystające nieruchome elementy.	Naroża mebli stanowiących wyposażenie pracowni i stanowiska pracy technika. Elementy przejść, dojść do stanowiska.	Średnia	Mało prawdopodobne	Małe		Zapewnienie prawidłowych przejść i dojść (szerokość). Ład i porządek w przejściach i na stanowisku pracy. Ograniczenie pośpiechu. Wzmożona uwaga.
12.	Powierzchnie sprzyjające upadkowi na tym samym poziomie – poślizgnięcie, potknięcie, upadek na płaszczyźnie stanowiska pracy.	Śliskie powierzchnie podłogi w laboratorium, bałagan na stanowisku pracy.	Średnia	Mało prawdopodobne	Małe		Stosowanie odpowiedniego obuwia roboczego. Dbałość o ład i porządek na stanowisku pracy. Regularne kontrole stanu nawierzchni (usuwanie zanieczyszczeń mogących powodować poślizgnięcie). Likwidacja różnic poziomu nawierzchni komunikacyjnej. Wzmożona uwaga i ograniczenie pośpiechu.
13.	Pożar. Wybuch.	Wykorzystywane w pracy substancje łatwopalne. Instalacja i urządzenia zasilane energią elektryczną. Gromadzenie się w pomieszczeniach par substancji łatwopalnych.	Duża	Mało prawdopodobne	Średnie – dopuszczalne		Reakcje chemiczne wykonywane zgodnie z procedurą. Przechowywanie cieczy palnych wyłącznie w opakowaniach fabrycznych. Monitorowanie NDS dla stosowanych substancji. Przestrzeganie instrukcji ppoż. Kontrola sprawności sprzętu gaśniczego. Regularne przeglądy instalacji i urządzeń elektrycznych. Zakaz palenia i używania otwartego ognia w miejscach pożarowo niebezpiecznych. Oznakowanie znakami bezpieczeństwa miejsc, w których występują zagrożenia.
14.	Przeciążenie układu ruchu (statyczne).	Praca wykonywana w wymuszonej pozycji ciała przez długie okresy – asystowanie w trakcie pobierania materiału pacjenta oraz przygotowywania pobranych wycinków do kolejnych czynności histotechnicznych.	Średnia	Mało prawdopodobne	Małe		Odpowiednio zorganizowane stanowisko pracy (siedzisko, stół roboczy) oraz sama praca (np. przerwy, zapewnienie odpoczynku w pobliżu miejsca pracy w pozycji siedzącej, zmiany wykonywanych czynności). Odpowiednie obuwie. Badania lekarskie.
15.	Monotonia – przeciążenie narządu ruchu (kończyny górne).	Długotrwałe wykonywanie powtarzalnych czynności ręcznych (np. przy odmierzaniu, przenoszeniu pipetą, obsłudze mikrotronu).	Średnia	Mało prawdopodobne	Małe		Ocena ryzyka zawodowego związanego z występowaniem monotonii i analiza przyczyn jej powstawania. Wprowadzenie rotacji na stanowiskach pracy monotonnej. Urozmaicenie pracy (np. przez wprowadzenie zdań naprzemiennych). Ograniczenie liczby powtórzeń czynności, częstotliwości oraz czasu ich trwania w trakcie zmiany roboczej. Wprowadzenie przerw w pracy.
16.	Przeciążenie narządu wzroku.	Badanie preparatów pod mikroskopem (wymagana koncentracja uwagi) zwłaszcza w przypadku niedostosowania oświetlenia do wykonywanej pracy. Praca w warunkach niewłaściwego oświetlenia (oświetlenie sztuczne jarzeniowe – migotanie, oświetlenie naturalne – nasłonecznienie stanowisk pracy, kontrasty, wydłużone cienie), nie spełniającego wymagań Polskiej Normy (zwłaszcza wymaganych natężeń oświetlenia na płaszczyźnie roboczej oraz kontrastów oświetlenia w pomieszczeniu).	Średnia	Mało prawdopodobne	Małe		Właściwy dobór mikroskopu oraz szkolenia z prawidłowego posługiwanie się sprzętem: ustawienie, źródło światła, oświetlenie pola widzenia. Ograniczenie ekspozycji. Prawidłowe oświetlenie ogólne pomieszczenia pracy i powierzchni roboczej. Badanie kontrolne środowiska pracy i korekta w zakresie oświetlenia. Przeglądy, konserwacje, wymiana niesprawnych punktów świetlnych. Regulacja nasłonecznienia pomieszczeń laboratorium przez zamontowanie żaluzji okiennych. Właściwe rozmieszczenie stanowisk pracy w stosunku do otworów okiennych Okulary korekcyjne i/lub ochronne. Badania okresowe wzroku.
17.	Hałas.	Pracujące wentylatory (cichobieżne) wentylacji mechanicznej w sali sekcyjnej.	Średnia	Mało prawdopodobne	Małe		Zapewnienie cichej pracy instalacji wentylacyjnej – konserwacja urządzeń wentylacji mechanicznej (techniczne środki ograniczania hałasu u źródła i na drogach jego przenoszenia). Okresowe badania i pomiary natężeń hałasu. Kontrola lekarska stanowisk pracy.
18.	Czynniki odrażające – nieprzyjemne zapachy.	Materiał biologiczny przekazywany do badania.	Mała	Mało prawdopodobne	Małe		Sprawne usuwanie odpadów medycznych, zwłaszcza materiału biologicznego. Sprzątanie i utrzymywanie w czystości pomieszczeń laboratorium (środki dezynfekcyjne, czystościowe i sprzęt do sprzątania powinien być dostępny i gotowy do użycia przez całą dobę). Higiena osobista. Zmiana odzieży po zakończeniu pracy. kontrola sprawności wentylacji mechanicznej.
Zagrożenia biologiczne
Lp.	Zagrożenie	Źródło zagrożenia	Ciężkość szkód	Prawdopodobieństwo	Oszacowanie ryzyka		Działania profilaktyczne
	Grupa ryzyka	Droga przenoszenia					Przechowywanie akt
19.	Wirus zapalenia wątroby typu B i C.	Ludzie.	Duża	Mało prawdopodobne	Średnie – dopuszczalne		Szczepienia ochronne (dokumentowane wpisem w akta osobowe pracownika). Stosowanie ochron osobistych. Przechowywanie środków ochrony w wyraźnie oznakowanym miejscu. Przestrzeganie procedur bezpiecznego pobierania, transportu oraz przetwarzania próbek i materiałów pochodzenia ludzkiego. Dezynfekcja oraz bezpieczne postępowanie ze skażonymi odpadami (w tym ich usuwanie).
	gr. 3 szczepienia.	Bezpośrednie skaleczenie, przez krew i inne płyny ustrojowe materiału pacjenta – przyjmowanie i opracowywanie materiału.					Tak.
20.	Ludzki wirus upośledzenia odporności typu HIV-1, HIV-2 (retroviridae).	Ludzie.	Duża	Mało prawdopodobne	Średnie – dopuszczalne		Stosowanie ochron osobistych. Przechowywanie środków ochrony w wyraźnie oznakowanym miejscu. Przestrzeganie procedur bezpiecznego pobierania, transportu oraz przetwarzania próbek i materiałów pochodzenia ludzkiego. Dezynfekcja oraz bezpieczne postępowanie ze skażonymi odpadami (w tym ich usuwanie).
	gr. 3, brak szczepień.	Bezpośrednie przez skaleczenie, poprzez krew i inne płyny ustrojowe materiału pacjenta. Najczęściej podczas przyjmowania i opracowywania materiału.					Tak.
21.	Helicobacter pylori	Ludzie.	Duża	Mało prawdopodobne	Średnie – dopuszczalne		Stosowanie ochron osobistych. Przechowywanie środków ochrony w wyraźnie oznakowanym miejscu. Przestrzeganie procedur bezpiecznego pobierania, transportu oraz przetwarzania próbek i materiałów pochodzenia ludzkiego. Dezynfekcja oraz bezpieczne postępowanie ze skażonymi odpadami (w tym ich usuwanie).
	gr. 2	Bezpośrednie.					Nie.
22.	Pałeczka okrężnicy Escherichia coli.	Przewody pokarmowe ludzi, kał, woda, środowisko szpitalne.	Duża	Mało prawdopodobne	Średnie – dopuszczalne		Stosowanie ochron osobistych. Przechowywanie środków ochrony w oznakowanym miejscu. Przestrzeganie procedur bezpiecznego pobierania, transportu oraz przetwarzania próbek i materiałów pochodzenia ludzkiego. Dezynfekcja oraz bezpieczne postępowanie ze skażonymi odpadami.
	gr. 2	Bezpośrednie, drogą pokarmową, często przez sprzęt medyczny, także drogą powietrzno-kropelkową.					Nie.
23.	Prątek gruźlicy Mycobacterium tuberculosis.	Ludzie.	Duża	Mało prawdopodobne	Średnie – dopuszczalne		Szczepienia B C G. Stosowanie ochron osobistych (maski). Przechowywanie środków ochrony w wyraźnie oznakowanym miejscu. Przestrzeganie procedur bezpiecznego pobierania, transportu oraz przetwarzania próbek i materiałów pochodzenia ludzkiego. Dezynfekcja oraz bezpieczne postępowanie ze skażonymi odpadami (w tym ich usuwanie). Szkolenia z zasad postępowania ze skażonymi odpadami. Zakaz jedzenia, picia, palenia tytoniu w pracowni. Kontrole sprawności wentylacji i filtracji pomieszczeń. Dezynfekcja pomieszczeń. Okresowe badania lekarskie.
	gr. 3, szczepienia.	Drogą powietrzno-kropelkową.					Tak.
24.	Ludzki wirus T-limfotropowy (HTLV-I) (retroviridae).	Ludzie.	Duża	Mało prawdopodobne	Średnie – dopuszczalne		Środki ochrony indywidualnej (rękawiczki lateksowe). Dezynfekcja. Sterylizacja narzędzi. Badania serologiczne grup ryzyka.
	gr. 3	Bezpośrednie – przez krew i inne płyny ustrojowe.					Tak.
25.	Enterobacter aerogenes (Enterobacter cloacae).	Kał ludzi, środowisko szpitalne.	Duża	Mało prawdopodobne	Małe		Przestrzeganie zasad higieny. Dezynfekcja. Sterylizacja narzędzi. Środki ochrony indywidualnej (maski filtrująco-pochłaniające, rękawiczki lateksowe). Reżim sanitarny, znajomość procedur.
	gr. 2.	Bezpośrednie – przez sprzęt medyczny. Drogą powietrzno-kropelkową i powietrzno-pyłową.					Nie.
26.	Flavobacterium meningosepticum.	Woda, ludzie, sprzęt medyczny.	Duża	Mało prawdopodobne	Średnie – dopuszczalne		Przestrzeganie zasad higieny. Dezynfekcja. Sterylizacja narzędzi. Środki ochrony indywidualnej (maski filtrująco-pochłaniające, rękawiczki lateksowe).
	gr. 2.	Drogą powietrzno-kropelkową. Bezpośrednie – przez sprzęt medyczny.					Nie.
27.	Paciorkowiec ropotwórczy Streptococcus pyogenes.	Ludzie, sprzęt medyczny.	Średnia	Mało prawdopodobne	Małe		Środki ochrony indywidualnej (maski filtrująco-pochłaniające, rękawiczki lateksowe). Dezynfekcja. Sterylizacja. Natychmiastowe opatrywanie ran.
	gr. 2.	Drogą powietrzno-kropelkową. Bezpośrednie przez sprzęt medyczny.					Nie.
28.	Laseczka zgorzeli gazowej Clostridium perfringens. Szczególnie niebezpieczne typu A i F.	Gleba, kał, ścieki, czasem woda pitna.	Średnia	Mało prawdopodobne	Małe		Natychmiastowe opatrywanie ran. Kontrole czystości wody.
	gr. 2.	Bezpośrednie – po głębokich zranieniach. Drogą pokarmową.					Nie.
29.	Gronkowiec złocisty Staphlococcus areus	Ludzie, zwierzęta, pył, woda, żywność.	Średnia	Mało prawdopodobne	Małe		Stosowanie środków ochrony indywidualnej (maski filtrująco-pochłaniające, rękawiczki lateksowe). Dezynfekcja. Sterylizacja. Higiena osobista.
	gr. 2, brak szczepień A	Drogą powietrzno-kropelkową, powietrzno-pyłową, pokarmową, bezpośrednie.					Nie.
Uwagi: Brak lub niestosowanie zabezpieczeń powoduje podwyższenie kategorii ryzyka, tzn. zwiększa prawdopodobieństwo zaistnienia wypadku, choroby.								Zatwierdził: