I. GENEZA I ROZWÓJ KONCEPCJI INTEGRACYJNYCH W EUROPIE ZACHODNIEJ

1. Istota, warunki i mechanizmy integracji

integracja ekonomiczna - stan, który umożliwia kontakty handlowe pomiędzy różnymi gospodarkami w taki spo-sób, jak w ramach jednej gospodarki

integracja negatywna - proces znoszenia ograniczeń w wymianie handlowej
integracja pozytywna - wprowadzanie nowych form integracji i stosowanie nowych instrumentów politycznych

Istota integracji:
- wspólny rynek,
- wspólna polityka (oddawanie władzy).

Proces integracji jest procesem dynamicznym, ale integrację można rozpatrywać również jako pewien stan.
W praktyce procesy integracyjne powodują powstanie mozaiki różnych wspólnot i różnych rodzajów integracji.
Integracja nie może być celem samym w sobie. Musi zapewnić dobrobyt ekonomiczny i stabilność polityczną.

Aspekt społeczny integracji: nie da się integrować bez poparcia społeczeństwa.

Zasada elastyczności (traktat amsterdamski) - kraje członkowskie mogą się włączać do bardziej zaawansowanych procesów i form integracji ale nie mają takiego obowiązku

2. Rodzaje ugrupowań integracyjnych i ich charakterystyka

Koncepcje integracji:

1. funkcjonalizm - funkcje organizacji integracyjnych powinny ograniczać się do likwidacji barier w obrocie mię-dzynarodowym i zapewnienie swobodnego przepływu towarów i czynników produkcji, a właściwy proces integracji należy pozostawić mechanizmowi rynkowemu

2. instytucjonalizm (federalizm) - proces integracji powinien polegać na centralizacji pewnych funkcji ekonomicz-nych i politycznych na szczeblu międzynarodowym oraz decentralizacji uprawnień na poziomie regionalnym w celu stworzenia odpowiednich warunków do włączenia społeczeństw w proces integracji

Fazy integracji:

1. strefa wolnego handlu - zniesienie ograniczeń w obrocie towarowym, ale brak obowiązku realizacji wspólnej polityki celnej wobec krajów spoza ugrupowania

2. unia celna - strefa wolnego handlu plus wspólna polityka celna wobec krajów trzecich

3. wspólny rynek - unia celna plus liberalizacja przepływu środków produkcji (kapitał i ludzie) z możliwością har-monizacji polityki podatkowej i walutowej

4. unia ekonomiczna i walutowa - wspólny rynek plus integracja polityki ekonomicznej (ujednolicenie instru-mentów) oraz wspólna waluta (przekazanie kompetencji monetarnych organom ponadnarodowym)

5. pełna integracja ekonomiczna i polityczna - na szczebel międzynarodowy przekazane są wszystkie kompeten-cje krajów członkowskich

3. Powstanie i rozwój Wspólnot Europejskich. Unia Europejska - podstawowe cele

Traktat paryski (1951)

1. utworzenie Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali (pełna działalność w 1958), w której skład weszły: Niemcy, Francja, Belgia, Holandia, Luxemburg, Włochy

2. cel polityczny: poddanie międzynarodowej kontroli sektora hutniczego i górniczego (strategiczne dziedziny dla zbrojeń)

3. cele gospodarcze:

   • wspólny rynek surowców oraz produktów węglowych i stalowych

   • oddziaływanie na kształtowanie się cen produktów węglowych i stalowych

   • oddziaływanie na poprawę warunków pracy i bytu w tych gałęziach

   • modernizacja przemysłu

   • przeciwdziałanie protekcjonizmowi narodowemu

Traktaty rzymskie (1957)

1. utworzenie Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej

   • przesłanki gospodarcze:
     - zwiększenie konkurencyjności ugrupowania w otoczeniu zewnętrznym (likwidacja luki technologicznej po-między Europą i USA)
     - korzystne warunki dla zmniejszenie deficytu bilansu płatniczego w ramach ugrupowania

   • przesłanki polityczne:
     - zabezpieczenie przed ideami socjalistycznymi
     - stworzenie wspólnej "platformy" politycznej do kontaktów z innymi krajami
     - mocniejsze oddziaływanie na stosunki międzynarodowe

   • cele:
     - stopniowe doprowadzenie do unii celnej i wspólnego rynku oraz stworzenie pewnych elementów koordy-nacji polityki ekonomicznej
     - stworzenie trzech wspólnych polityk: rolnej, handlowej i transportowej

2. utworzenie Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej (Euratom)

   • cele:
     - rozwijanie badań w dziedzinie atomistyki
     - upowszechnianie wyników badań
     - nawiązywanie współpracy w dziedzinie atomistyki
     - wspólny rynek materiałów rozszczepialnych oraz kapitału i siły roboczej z tym związanej

Na mocy decyzji Parlamentu Europejskiego (1978) przyjęto nazwę Wspólnoty Europejskie, określającą łącznie EWWiS, EWG i Euratom.

Jednolity Akt Europejski (1986)
-> wprowadzenie jednolitego rynku europejskiego

Traktat z Maastricht - układ o Unii Europejskiej (1992)

1. ustanawia Unię Europejską (jednak nie jako nową organizację o podmiotowości prawnej: ma być utworzona w oparciu o Wspólnoty Europejskie), która ma zapewnić dalszy intensywny rozwój integracji europejskiej w kierunku stworzenia unii gospodarczej i walutowej

2. trzy filary UE

   • Filar I: formy integracji i dziedziny polityki gospodarczej uregulowane przez traktaty założycielskie, Jedno-lity Akt Europejski oraz traktat z Maastricht

   • Filar II: wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa

   • Filar III: współpraca w dziedzinie spraw wewnętrznych i wymiaru sprawiedliwości

3. cele UE:

   • zrównoważony i trwały postęp ekonomiczny oraz społeczny (zapewnić go ma utworzenie obszaru bez gra-nic, wzmocnienie spójności ekonomicznej i społecznej oraz utworzenie unii ekonomicznej i monetarnej)

   • zapewnienie tożsamości na arenie międzynarodowej (wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa z ewentualnością wspólnej polityki obronnej)

   • wprowadzenie obywatelstwa europejskiego (wzmocnienie obrony praw i interesów obywateli krajów członkowskich)

   • utrzymanie dotychczasowego dorobku prawnego Wspólnot i rozbudowywanie go

Traktat amsterdamski (1997)

• wprowadzenie do traktatów działu dotyczącego zatrudnienia i uznania walki z bezrobociem za priorytet UE

• włączenie do traktatów "Paktu stabilizacji i wzrostu"

• włączenie do traktatów postanowień dotyczących polityki socjalnej

• pogłębienie współpracy w dziedzinie polityki zagranicznej i spraw wewnętrznych (wymiar sprawiedliwości, bez-pieczeństwo)

• umocnienie zasady subsydiarności

• wprowadzenie zasady elastyczności

II. STRUKTURA INSTYTUCJONALNA UNII EUROPEJSKIEJ

1. Podstawowe instytucje Unii Europejskiej i ich zadania

Rada Europejska - pozastatutowy organ Wspólnot Europejskich; w jej skład wchodzą: głowy państwa lub szefowie rządów państw członkowskich oraz przewodniczący Komisji (w towarzystwie ministrów spraw zagranicznych i jednego z członków Komisji; obecnie odgrywa ona rolę inspiratora politycznego (jej spotkania dotyczą okreœlania kierunków rozwoju integracji, okreœlania wiodących kierunków polityki UE i stanowiska wobec krajów trzecich); Rada Europejska została uznana za organ Wspólnot Europejskich na mocy Jednolitego Aktu Europejskiego (1986), a traktat z Maastricht nadał jej funkcje w dziedzinie polityki zagranicznej UE, polityki bezpieczeństwa i tworzenia unii ekonomicznej i walutowej

Statutowe instytucje Wspólnot Europejskich:

1. Rada Unii Europejskiej

2. Komisja Europejska

3. Parlament Europejski

4. Trybunał Sprawiedliwoœci

5. Trybunał Rewidentów Księgowych

Rada Unii Europejskiej (Bruksela):

1. zajmuje naczelne miesjce w strukturze instytucjonalnej Wspólnot Europejskich; ma charakter międzyrządowy (jest reprezentacją rządów krajów członkowskich: każdy ma jednego przedstawiciela i każdy przewodniczy przez 6 miesięcy) i jest głównym organem decyzyjnym Wspólnot;

2. uchwały podejmowane są na zasadzie jednomyœlnoœci, zwykłej większoœci i większoœci kwalifikowanej; obecna liczba głosów wynosi 87 (Francja, RFN, Wielka Brytania i Włochy mają po 10); większoœć kwalifikowana wynosi 62 głosy (pochodzące co najmniej od 10 państw, jeœli decyzja podejmowana jest bez wniosku Komisji)

3. kompetencje:

   • koordynacja polityki ekonomicznej państw członkowskich,

   • decyzje dotyczące polityki Wspólnot (razem z Parlamentem Europejskim),

   • uchwalanie budżetu (wraz z Parlamentem Europejskim),

   • prowadzenie wspólnej polityki zagranicznej,

   • organizowanie współpracy w zakresie wymiaru sprawiedliwoœci i spraw wewnętrznych.

4. za przygotowanie prac Rady odpowiada Komitet Stałych Przedstawicieli (ambasadorzy państw członkowskich akredytowani przy Wspólnotach)

Komisja Europejska (Bruksela):

1. organ o charakterze ponadnarodowym reprezentujący interes UE (członkowie Komisji mają prowadzić działalnoœć na zasadzie niezależnoœci od rządów krajów członkowskich)

2. w jej skład wchodzi przewodniczący, 2 wiceprzewodniczących i 20 komisarzy (po 2 z Francji, Hiszpanii, RFN, Wielkiej Brytanii i Włoch; po 1 z reszty państw); kadencja wynosi 5 lat; skład osobowy musi zaakceptować Parlament Europejski, który może go również w całoœci odwołać

3. zakres obowiązków:

   • inicjuje i przygotowuje projekty aktów prawnych i decyzji dotyczących Wspólnot

   • kontroluje wykonanie postanowień traktatowych na wszystkich szczeblach: Wspólnoty i państwa członkowskie

   • zarządza funduszami Wspólnot

   • reprezentuje Wspólnoty na zewnątrz

4. funkcje sprawowane są przy pomocy personelu administracyjnego (20000 osób) skupionego w 24 Dyrekcjach Generalnych

Parlament Europejski (Strasburg):

1. członkowie parlamentu są wybierani w wyborach powszechnych i bezpoœrednich (pierwsze: 7-10.06.1979); obecnie jest ich 626 (99 z Niemiec, po 87 z Francji, Wielkiej Brytanii i Włoch); skupieni są w ugrupowaniach i komisjach parlamentarnych

2. kompetencje (rozszerzone przez Jednolity Akt Europejski i traktat z Maastricht):

   • kontrola polityczna działalnoœci Komisji i Rady,

   • uczestnictwo w przygotowaniu i uchwaleniu budżetu (decyduje o wydatkach nieobligatoryjnych)

   • uczestnictwo w procesie decyzyjnym Komisji i Rady,

   • ratyfikacja układów o stowarzyszeniu z krajami trzecimi,

   • ratyfikacja decyzji o przyjęciu do Wspólnot nowych członków (traktaty akcesyjne)

3. sesje odbywają się raz w miesiącu i trwają tydzień; mają charakter publiczny

4. za działalnoœć Parlamentu odpowiada Biuro (prezydent i 14 wiceprezydentów wybierani na 2,5 roku)

Trybunał Sprawiedliwoœci (Luksemburg):

1. składa się z 15 sędziów z Prezydentem Trybunału na czele zgrupowanych w 6 izbach; powoływani są oni na 6 lat przez kraje członkowskie na zasadzie pełnej zgodnoœci; powołuje się również 6 obrońców generalnych

2. jest to międzynarodowy sąd administracyjny i apelacyjny; rozstrzyga spory:

   • dotyczące nieprzestrzegania przez kraje członkowskie postanowień zawartych w traktatach (na wniosek Komisji)

   • dotyczące działalnoœci Wspólnoty (na wniosek krajów członkowskich)

   • dotyczące zaniechania działań przez Komisję lub Radę

   • dotyczące interpretacji prawa (wykładnia, stwierdzenia prawomocnoœci legislacji)

   • dotyczące rekompensaty dla krajów członkowskich za szkody poniesione w wyniku działania instytucji UE i ich personelu

3. jednostką wspomagającą jest Trybunał Pierwszej Instancji (15 sędziów), którego zadaniem jest rozstrzyganie spraw dotyczących:

   • skarg osób prawnych lub fizycznych przeciw instytucjom UE dotyczących wolnej konkurencji

   • skarg osób prawnych przeciw Komisji z tytułu jej działalnoœci

   • sporów pomiędzy Wspólnotami a ich osobami oficjalnymi i personelem

Trybunał Rewidentów Księgowych (Luksemburg):

1. składa się z 15 członków mianowanych na 6 lat przez Radę w porozumieniu z Parlamentem

2. sprawuje kontrolę księgową nad dochodami i wydatkami Wspólnot (pod koniec każdego roku finansowego sporządza raport zawierający opinię o wydatkach UE i zalecenia dotyczące przyszłego okresu)

2. Organy o charakterze doradczym i konsultacyjnym

Komitet Społeczno-Ekonomiczny (Bruksela):

• ma charakter doradczy i składa się z 222 reprezentantów różnych grup społecznych wybieranych przez Radę UE na okres 4 lat

• przedstawia opinie na wniosek Rady, Komisji lub z własnej inicjatywy

Komitet Regionów (Bruksela):

• jest ciałem doradczym Rady UE w sprawach związanych z polityką regionalną i rozwojem regionalnym

• w jego skład wchodzi 222 członków reprezentujących władze regionalne i lokalne i spoœród nich wybieranych na okres 4 lat

Komitet Ekonomiczno-Finansowy:

• wspomaga Radę i Komisję w zakresie opiniowania i doradzania w sprawach unii walutowej i gospodarczej

3. Europejski Bank Inwestycyjny, cele i zasady działania

Europejski Bank Inwestycyjny (Luksemburg):

1. instytucja publiczna, będąca własnoœcią krajów członkowskich UE; ma osobowoœć prawną i jest niezależny od innych instytucji (jego œrodki nie wchodzą do budżetu UE)

2. celem działalnoœci jest udzielanie długoterminowych pożyczek (także dla krajów spoza UE) na projekty dotyczące:

   • rozwoju regionów problemowych

   • rozwoju infrastruktury

   • wzrostu konkurencyjnoœci Wspólnot i integracji krajów członkowskich

   • ochrony œrodowiska i podwyższenia jakoœci życia

   • wspierania małych i œrednich przedsiębiorstw

   • rozwoju własnych Ÿródeł energii i lepszego ich wykorzystania w krajach członkowskich w celu uniezależnienia się od importu

3. działa jako instytucja "non profit", a jego fundusze pochodzą z pożyczek zaciąganych na międzynarodowych rynkach kapitałowych (inwestorzy płacą odsetki tylko o 0,15% wyższe od kosztów pożyczki)

III. PROCES PODEJMOWANIA DECYZJI W UNII EUROPEJSKIEJ

1. Źródła prawa Unii Europejskiej

System prawny UE obejmuje:

1. źródła prawa pierwotnego: traktaty założycielskie, Jednolity Akt Europejski, traktaty z Maastricht i Amsterdamu

2. źródła prawa wtórnego (uregulowania instytucji UE wydane w oparciu o źródła prawa pierwotnego):

   • rozporządzenia: mają charakter wspólnotowy i nie trzeba ich przekształcać w prawo krajowe (mają bezpośrednią moc obowiązującą)

   • dyrektywy: adresowane do konkretnych państw członkowskich nakładają na nie obowiązek podjęcia działań w celu osiągnięcia wskazanego celu (adresat ma swobodę doboru środków i sposobu realizacji)

   • decyzje: mają charakter wiążący tylko dla wyraźnie określonych adresatów

3. porozumienia międzynarodowe

4. porozumienia członkowskie

5. prawo niepisane, podstawowe zasady

6. orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości (także I Instancji)

Jeśli istnieje konflikt między prawem wspólnotowym i normami prawnymi poszczególnych krajów, prawo wspólnotowe ma nadrzędność w stosunku do prawa krajów członkowskich.

2. Procedura podejmowania decyzji w Unii Europejskiej

Procedura konsultacji:

1. Projekt przygotowuje jednostka administracyjna Komisji zajmująca się daną dziedziną (nadzór sprawuje komisarz, który jest osobiście odpowiedzialny za treść, formę i terminowość)

2. Komisja przyjmuje projekt zwykłą większością głosów

3. Projekt zostaje przesłany do Rady, która może zasięgnąć opinii Parlamentu i Komitetów

4. Akt prawny zostaje przyjęty przez Radę UE i opublikowany w 11 oficjalnych językach

Procedura współpracy (traktat amsterdamski ograniczył ją tylko do spraw związanych z unią walutową):

1. Komisja przygotowuje projekt i przesyła go do Parlamentu

2. Parlament opiniuje projekt i przesyła do Rady

3. Projekt zatwierdzony przez Radę wraca do Parlamentu na drugie czytanie:

   1. akceptacja stanowiska Rady lub brak działania → Rada przyjmuje akt większością kwalifikowaną

   2. propozycja wprowadzenia poprawek → projekt wraca do Komisji, która go poprawia lub nie i przekazuje Radzie

   3. odrzucenie stanowiska Rady → Rada może przyjąć akt tylko na zasadzie jednomyślności

Procedura współdecydowania (dotyczy takich spraw jak: przepływ siły roboczej, jednolity rynek europejski, ochrona konsumenta, edukacja):

1. Pierwsze trzy etapy tak jak w procedurze współpracy

2. Gdy Rada odrzuca poprawki Parlamentu lub Parlament odrzuca stanowisko Rady następuje zwołanie Komitetu Pojednawczego (Rada + reprezentanci Parlamentu):

   1. porozumienie → Rada i Parlament przyjmują akt prawny jednomyślnie lub na zasadzie większości kwalifikowanej

   2. brak porozumienia → Parlament może odrzucić akt na zasadzie absolutnej większości

Procedura zatwierdzania (zgody) umożliwia podjęcie przez Parlament decyzji dotyczących ratyfikacji traktatów akcesyjnych, układów stowarzyszeniowych, organizacji i celów funduszy strukturalnych, Funduszu Spójności oraz Europejskiego Banku Centralnego.

3. Zasada subsydiarności

Zasada subsydiarności mówi o tym, że do kompetencji instytucji ponadnarodowych przekazywane mogą być tylko te sprawy, których nie można uregulować skuteczniej (z uwagi na skalę lub skutek) na niższych szczeblach (władza krajowa, regionalna, lokalna).

Problemy negocjacyjne Polska – Unia Europejska

Negocjacje w toku

Oficjalne otwarcie negocjacji akcesyjnych z Polską i pozostałymi państwami pierwszej grupy nastąpiło 31 marca 1998 roku. Państwa, z którymi Unia Europejska rozpoczęła negocjacje w pierwszej kolejności, czyli pięć państw z Europy Środkowej i Wschodniej: Czechy, Estonia, Polska, Słowenia i Węgry oraz Cypr, nieformalnie określa się jako Grupa Luksemburska lub Grupa „5+1”.

 

Należy przypomnieć, że zasady leżące u podstaw negocjacji członkowskich obowiązywały także podczas wcześniejszych rozszerzeń Unii Europejskiej. Zostały one szczegółowo przedstawione delegacji polskiej podczas sesji Międzyrządowej Konferencji Akcesyjnej Polska-Unia w dniu 23 kwietnia 1998 roku w Brukseli.

UE sformułowała dwie podstawowe zasady negocjacyjne. Po pierwsze, stanowiska stron wobec problemu negocjacyjnego w jednym obszarze nie wpływają na stanowiska stron w innych obszarach negocjacyjnych. Po drugie, uzgodnienia częściowe osiągnięte podczas negocjacji nie są traktowane jako ostateczne, dopóki umowa nie zostanie zawarta w całości, czyli do momentu uzgodnienia tekstu Traktatu Akcesyjnego.

 

Wspólny cel

Negocjacje akcesyjne różnią się istotnie od tradycyjnych negocjacji handlowych ze względu na specyfikę i cele, jakim służą. Przede wszystkim obydwie strony biorące udział w negocjacjach łączy wspólny cel: przystąpienie państwa kandydującego do Unii Europejskiej. Zadaniem negocjacji jest wzmocnienie państwa przystępującego do UE, tak aby mogło ono jak najlepiej korzystać z praw oraz należycie wywiązywać się z obowiązków wynikających z członkostwa w Unii.

Ponadto państwo kandydujące do Unii Europejskiej negocjuje z piętnastoma państwami członkowskimi. Komisja Europejska spełnia rolę pośrednika pomiędzy państwami kandydującymi a członkowskimi. Należy podkreślić zatem ogromne znaczenie akcji dyplomatycznej, a także lobbingu, który jest prowadzony przez państwa kandydujące nie tylko w Brukseli, lecz również w stolicach państw członkowskich.

 

Okresy przejściowe

Kraj przystępujący do Unii Europejskiej już na wstępie deklaruje wolę przyjęcia w całości dorobku prawnego Wspólnot. Ponieważ wdrożenie standardów unijnych wiąże się w niektórych dziedzinach z dużymi nakładami finansowymi, powoduje to potrzebę stopniowego wprowadzania tych standardów (co może skłonić państwa kandydujące do wystąpienia o okres przejściowy). Wynegocjowane okresy przejściowe umożliwiają całkowite wdrożenie standardów unijnych w ramach czasowych wybiegających poza datę przystąpienia kraju do UE. Propozycje okresów przejściowych może zgłosić zarówno państwo kandydujące, jak i Unia Europejska. Pozwalają one przystosować się obu stronom do sytuacji wynikającej z rozszerzenia. Nie zmienia to jednak faktu, iż wagi negocjacji nie wolno nie doceniać. Pozornie nawet niewielkie zmiany warunków akcesji, takie jak kilkuletni okres przejściowy we wprowadzaniu którejś z dyrektyw unijnych, lub wywalczenie korzystniejszego zapisu odnośnie do zasad dostępu Polski do funduszy strukturalnych Unii, przekładać się mogą na korzyści idące często w setki milionów i miliardy złotych oraz euro. I odwrotnie, pochopna zgoda na pełne i natychmiastowe wdrożenie acquis w którejś dziedzinie oznaczać może miliardowe koszty dostosowawcze dla polskich przedsiębiorstw, gospodarstw domowych lub budżetu państwa. Dlatego też tak ważne jest to, aby wiedzieć, gdzie czai się groźba największych kosztów i nadzieja na największe korzyści. Nawet jeśli nie zawsze uda się w pełni osiągnąć w negocjacjach pożądanych rozwiązań, wiedza na ten temat stanowić może ogromny atut i pomoc przy formułowaniu polskiej strategii negocjacyjnej.

 

Dostosowanie prawa

Polska, podobnie jak inne państwa dążące do członkostwa w Unii Europejskiej, rozpoczęła negocjacje akcesyjne od przeglądu prawa krajowego pod kątem jego zgodności z dorobkiem prawnym Wspólnot (traktaty akcesyjne państw ostatniego rozszerzenia zawierały 33 typy okresów przejściowych i rozwiązań szczególnych).

Proces prowadzący do przyjęcia stanowiska negocjacyjnego obejmuje kilka etapów. Do końca 1999 roku Polska złożyła w Brukseli wszystkie stanowiska negocjacyjne przewidziane harmonogramem (29 stanowisk). Wyjątek stanowi obszar negocjacyjny „Instytucje”, który nie został opracowany na tym etapie. Negocjacje w tym obszarze rozpoczną się po przeprowadzeniu przez Unię Europejską wewnętrznych reform instytucjonalnych. Na razie nie przewidziano także opracowania stanowiska w obszarze „Inne”, będącego zbiorem ewentualnych kwestii negocjacyjnych ważnych dla stron, a nie objętych przez żaden z 30 obszarów.

Unia Europejska po zapoznaniu się ze stanowiskiem negocjacyjnym kraju kandydującego przygotowała odpowiedź w formie stanowiska negocjacyjnego UE. Przyjęty tekst stanowiska UE był przedstawiony przez stronę unijną delegacjom krajów kandydujących na spotkaniu Międzyrządowej Konferencji Akcesyjnej na szczeblu szefów delegacji lub zastępców szefów delegacji, co stanowiło jednocześnie otwarcie negocjacji w danym obszarze. Pierwsze posiedzenie Międzyrządowej Konferencji Akcesyjnej na szczeblu ministrów, podczas którego dokonano otwarcia negocjacji w siedmiu obszarach, odbyło się 10 listopada 1998 roku w Brukseli. Był to niewątpliwie sukces dyplomacji państw kandydujących, a szczególnie polskich negocjatorów, którzy podjęli akcję dyplomatyczną w państwach członkowskich Unii Europejskiej w celu przekonania partnerów unijnych do rozpoczęcia negocjacji właściwych jeszcze przed zakończeniem przeglądu prawa.

Po otwarciu negocjacji państwo kandydujące przygotowuje i przedstawia stronie unijnej obszerne wyjaśnienie dotyczące kwestii poruszonych w stanowisku wspólnym UE oraz postępów w wypełnianiu zobowiązań negocjacyjnych – zwłaszcza postępów legislacyjnych oraz tych działań, które mają na celu stworzenie instytucjonalnych ram członkostwa.

W momencie osiągnięcia przez strony zgodności co do stanowisk w danym obszarze, następuje tymczasowe zamknięcie negocjacji w tym obszarze. Oznacza to, że ustalenia zawarte w stanowiskach Polski i Unii Europejskiej uważane są za uzgodnione, choć mogą ulegać zmianom do momentu zamknięcia negocjacji we wszystkich innych obszarach negocjacyjnych. Całkowite zamknięcie negocjacji równocześnie we wszystkich obszarach nastąpi w końcowym etapie rokowań, po uzupełnieniu stanowisk o nowe akty dorobku prawnego UE, które powstają podczas negocjacji i po zweryfikowaniu pozycji przez obie strony. Do końca lipca 2000 roku Polska tymczasowo zamknęła negocjacje w 11 obszarach negocjacyjnych.

Ratyfikacja Traktatu Akcesyjnego przez wszystkie państwa członkowskie oraz państwo kandydujące jest ostatnim etapem starań o członkostwo w UE. Według procedury określonej w Traktacie z Maastricht wymagana jest także zgoda Parlamentu Europejskiego. Ratyfikacja może być poprzedzona referendum. W Polsce decyzja w tej sprawie nie została jeszcze formalnie podjęta.

 

Złożony charakter negocjacji

Negocjacje dotyczą kwestii żywotnych dla obu stron. Na poziomie gospodarczym częściowo przesądzona zostanie przyszłość wspólnej polityki rolnej i funduszy strukturalnych, a także przyszłość polskiego rolnictwa oraz możliwość swobodnego przemieszczania się polskich pracowników po krajach Unii w poszukiwaniu pracy. Podczas negocjacji członkowskich kształtuje się zarówno przyszłość Polski, jak i Unii Europejskiej. Rozszerzenie zmieni układ sił na kontynencie, dlatego można je porównać do innych przełomowych wydarzeń w historii Europy. Jednocześnie negocjacje oznaczają fundamentalną zmianę charakteru UE.

Negocjacje członkowskie pomiędzy Polską a Unią Europejską znajdują się obecnie na poziomie, w którym obie strony mogą zacząć formułować rzeczywiste warunki akcesji naszego kraju. Stajemy więc przed wielką szansą, ale i wielkim wyzwaniem. Z jednej strony przystąpienie do Unii może przynieść wielkie korzyści gospodarcze, z drugiej jednak wiąże się z poważnymi kosztami dostosowawczymi.

Jakie korzyści mogą wchodzić w grę? Do Polski szerokim strumieniem napływać będzie obcy kapitał, zarówno w formie inwestycji prywatnych, jak i szczodrych transferów z funduszy strukturalnych UE. Niespotykane w historii Polski od wieków poczucie stabilności i bezpieczeństwa – zarówno w sensie gospodarczym, jak i politycznym – zachęci do oszczędzania i inwestowania. Obecnie dorastające pokolenie Polaków będzie być może pierwszym, które nie będzie musiało się bać tego, że dorobek jego życia przepadnie w kolejnej katastrofie dziejowej. Będzie więc mogło, podobnie jak Amerykanie czy Brytyjczycy, zamiast szykować się do budowy kolejnych barykad, mozolnie i cierpliwie budować narodowe bogactwo.

 

Problemy negocjacyjne

W tych obszarach, w których Polska wnioskowała o okres przejściowy lub specjalne rozwiązania, zazwyczaj państwa członkowskie prosiły o więcej informacji lub zachęcały Polskę do ponownego rozważenia swojego stanowiska.

Przyznanie okresów przejściowych w jednym obszarze negocjacji ma wpływ na inne obszary negocjacyjne. Obecnie Rząd RP jest w trakcie przekazywania dodatkowych informacji na prośbę Unii Europejskiej oraz uczestniczy w konsultacjach z państwami członkowskimi oraz z Komisją Europejską, licząc na szybkie postępy w obszarach, w których rokowania nadal nie zostały zamknięte.

Prawdziwe negocjacje dotyczą w istocie kilku bardzo ważnych i niezwykle złożonych problemów. W przypadku Polski problemy są następujące:

Włączenie Polski do wspólnej polityki rolnej UE, co wiąże się także z negocjacjami w zakresie rolnictwa ze Światową Organizacją Handlu, a w szczególności:

– kontroli weterynaryjnej i jakościowej takich produktów, jak mleko i mięso,

– uzgodnienia produkcyjnych okresów referencyjnych dla produktów objętych kontyngentami, np. dla mleka i cukru,

– płatności bezpośrednich dla polskich rolników.

Wymiar sprawiedliwości i sprawy wewnętrzne, a szczególnie:

– skuteczna kontrola przyszłej długiej, zewnętrznej granicy UE na wschodzie,

– problem wiz i migracji,

– współpraca policji i organów sprawiedliwości.

Ochrona środowiska, która jest głównie problemem finansowym dla Polski ze względu na liczbę i złożoność wymogów środowiskowych w ramach dorobku prawnego Wspólnot.

Zakup ziemi w Polsce przez obywateli innych państw członkowskich UE.

Swobodny przepływ pracowników w rozszerzonej Unii Europejskiej.

Rozwiązania finansowe, na które składają się:

– świadczenia otrzymywane przez Polskę w ramach funduszy strukturalnych oraz wspólnej polityki rolnej.

– wysokość składki płaconej przez Polskę do budżetu Unii Europejskiej.

Polska wnosi o okresy przejściowe z wielu względów, zarówno społecznych, finansowych, jak i organizacyjnych. Problemem finansowym jest dostosowanie się do wymogów UE w zakresie ochrony środowiska. Dlatego wnosimy o długie okresy przejściowe (do 12 lat). Kwestia długiego okresu przejściowego przy zakupie ziemi (do 18 lat) może być trudna do zaakceptowania przez stronę unijną. Dobrze, że Unia złagodziła swoje stanowisko w kwestii swobodnego przepływu pracowników. Obawy w niektórych państwach jednak nadal istnieją, żąda się okresów przejściowych, dotyczy to w szczególności Niemiec i Austrii.

 

Kiedy do Unii?

Polska poczyniła w ostatnim czasie istotne kroki w dostosowaniu polskiego prawa i instytucji do wymogów Unii Europejskiej i zakładamy, że stan gotowości do członkostwa osiągniemy 1 stycznia 2003 roku.

Czy jednak w tym terminie gotowa do rozszerzenia będzie Unia Europejska?

Narodowa Rada Integracji Europejskiej wyraża swe zaniepokojenie brakiem zdecydowanych działań rządów państw Unii Europejskiej na rzecz szybkiego rozszerzenia. Obywatele państw kandydujących, ale również państw Unii Europejskiej winni mieć jasną wizję i określony kalendarz rozszerzenia.

Oznaki demobilizacji w sprawach rozszerzenia wskazują na to, że kwestią coraz bardziej istotną dla Unii i państw kandydujących staje się posiadanie jasnego planu działania i określenie daty pierwszego rozszerzenia Unii o państwa Grupy Luksemburskiej.

Szansą na uzgodnienie takiego planu jest trwająca konferencja międzyrządowa i zaplanowany na grudzień szczyt Piętnastki w Nicei.

Narodowa Rada Integracji Europejskiej słusznie zwraca się z apelem do Parlamentu Europejskiego oraz do polityków i parlamentarzystów państw Unii Europejskiej o podjęcie działań nadzwyczajnych, w celu doprowadzenia do przełomu w negocjacjach między państwami Grupy Luksemburskiej, w tym Polską, a Unią Europejską po zaplanowanym na grudzień szczycie państw Piętnastki w Nicei i określenia daty rozszerzenia Unii Europejskiej.

Samo określenie tzw. daty gotowości oficjalnie podanej przez Radę UE (1 stycznia 2003) nam nie wystarczy.

Ze względu na „zmęczenie” polskiego społeczeństwa odsuwaniem w czasie przez polityków unijnych problemu rozszerzenia oraz z powodu konieczności ustalenia harmonogramu prac przedakcesyjnych, wyznaczenie konkretnej daty jest niezbędne.

Prof. dr hab. Andrzej Stępniak

Ośrodek Badań Integracji Europejskiej

 

Polacy o integracji

Regularne badania stopnia poparcia integracji z UE prowadzone przez CBOS pozwalają na bieżące obserwacje zmian opinii Polaków. Od 1996 roku poparcie dla wejścia Polski do UE systematycznie spada, a od roku utrzymuje się na poziomie 55-59 proc. Gdyby referendum w sprawie przystąpienia Polski do UE odbywało się we wrześniu br., za przystąpieniem opowiedziałoby się 55 proc. Polaków. Prawie co piąty ankietowany nie ma zdania na temat przystąpienia naszego kraju do Unii Europejskiej, a 26 proc. jest temu przeciwnych.

Od dłuższego czasu utrzymuje się przekonanie, że Polska ze względu na stan gospodarczy nie jest gotowa do przystąpienia do UE. 58 proc. badanych uważa, że najpierw należy ją zmodernizować, a dopiero potem starać się o przystąpienie do Unii. Natomiast 27 proc. uczestników ankiety stwierdziło, że jak najszybsze przystąpienie do UE jest warunkiem przyspieszenia naprawy naszej gospodarki. Przekonanie, że Polska jest jeszcze zbyt słaba gospodarczo najsilniejsze jest wśród rolników, którzy są także najbardziej przeciwni integracji.

Jeśli chodzi o dotychczasowe stosunki naszego kraju z UE, zdania są podzielone. Co drugi Polak uważa, że większe korzyści czerpią z wzajemnych kontaktów państwa Unii, a nie Polska. Odmiennego zdania jest natomiast 26 proc. ankietowanych. Największą akceptację dotychczasowych stosunków z Unią przejawiają osoby, które opowiadają się za pełną integracją. Natomiast wśród osób oceniających je krytycznie 42 proc. jest przeciwnych, a 43 proc. przychylnych integracji.

Polska ma pełne prawo, aby uczestniczyć w ogólnym procesie postępu i rozwoju świata, zwłaszcza Europy. Integracja Polski z Unią Europejską jest od samego początku wspierana przez Stolicę Apostolską. Doświadczenie dziejowe, jakie posiada Naród polski, jego bogactwo duchowe i kulturowe mogą skutecznie przyczynić się do ogólnego dobra całej rodziny ludzkiej, zwłaszcza doumocnienia pokoju i bezpieczeństwa w Europie.

Jan Paweł II,

cytat z przemówienia w parlamencie RP,

Warszawa, 17 czerwca 1999 roku

Kalendarium UE

1946 – Winston Churchill przedstawił w Zurichu program utworzenia Stanów Zjednoczonych Europy

1950 – francuski minister spraw zagranicznych Robert Schuman zaproponował utworzenie Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali

1951 – Belgia, Francja, Holandia, Luksemburg, Niemcy i Włochy podpisały w Paryżu traktat o powołaniu EWWiS

1957 – te same kraje w Rzymie powołały Europejską Wspólnotę Gospodarczą i Europejską Wspólnotę Energii Atomowej (Euroatom)

1968 – zaczęła funkcjonować unia celna Wspólnot Europejskich

1970-73 – do Wspólnot Europejskich przyjęto Danię, Norwegię, Wielką Brytanię i Irlandię

1978 – Rada Europejska na posiedzeniu w Bremie podjęła decyzję o utworzeniu Europejskiego Systemu Walutowego wraz z Europejską Jednostką Walutową (ECU)

1979 – odbyły się pierwsze bezpośrednie wybory do Parlamentu Europejskiego. Wybrano 410 deputowanych

1981-85 – do Wspólnot Europejskich przyjęto Grecję, Portugalię i Hiszpanię

1985 – Belgia, Holandia, Francja, Luksemburg i RFN podpisały w Schengen traktat o zniesieniu kontroli na wspólnych granicach

1986 – w Brukseli po raz pierwszy zawieszono flagę europejską i odegrano hymn Europy Odę do radości

1992 – ministrowie spraw zagranicznych i finansów państw Wspólnot Europejskich podpisali w Maastricht Traktat o Unii Europejskiej

1993 – weszły w życie postanowienia o utworzeniu Rynku Wewnętrznego. Na szczycie w Kopenhadze wyrażono zgodę na przystąpienie w przyszłości do Unii Europejskiej krajów Europy Środkowej i Wschodniej, w tym także Polski

1995 – do Unii przystąpiły Austria, Finlandia i Szwecja

1998 – Komisja Europejska rozpoczęła rozmowy akcesyjne z Polską

1999 – wprowadzono do obiegu wspólną walutę europejską – euro.