RENESANS

Poeta doctus (łac. poeta uczony) – pojęcie oznaczające osobę wszechstronnie wykształconą, erudytę znającego języki klasyczne, takie jak łacina czy greka, jak również człowieka o wszechstronnych zainteresowaniach. Jest to również człowiek obeznany z literaturą poprzednich epok, kulturą, sztuką oraz tradycją. Termin ten był używany w odniesieniu do poetów starożytności. Poeta doctus był ideałem dla pisarzy humanizmu. W Polsce za takich poetów uważano m.in. Klemensa Janickiego, Jana Kochanowskiego, Mikołaja Sępa-Szarzyńskiego i Daniela Naborowskiego.

Cechy dramatu szekspirowskiego:

- akcja jest wielowątkowa, kolejne wątki są luźno związane ze sobą

- różne miejsca akcji

- czas akcji rzadko pokrywa się z czasem fabuły

- czas akcji może zostać rozciągnięty na lata

- swobodne traktowanie czasu akcji

- brak chóru

- zmienność nastroju, czyli po scenach tragicznych, okrutnych występują sceny żartobliwe

- przyroda stanowi tło dla scen, tworzy, potęguje nastrój grozy

- synkretyzm stylistyczny: groza, tragizm, patos, komizm i groteska sąsiadują ze sobą; styl poetycki obok stylu potocznego i wulgaryzmów – groteskowość

- język nie zawsze podniosły, bogactwo mowy potocznej, regionalizmy, przysłowia, celne powiedzenia,

- indywidualizacja języka dostosowana do charakteru osób, ale w monologach występuje mnóstwo ozdób retorycznych, metafor i porównań

- na scenie obecni są bohaterowie wysoko urodzeni i niskiego pochodzenia

- bohater Szekspira jest dynamiczny, zmienia się, jest skomplikowany pod względem psychicznym

- są sceny pojedynku, otruć, bohaterowie umierają na scenie

- sceny zbiorowe

- przewaga scen realistycznych, występowanie świata fantastycznego w roli pomocniczej względem fabuły,

- przemieszanie światów, nakładanie się ich na siebie, nastrój grozy i niesamowitości, sceny wizyjne;

- istnienie świata fantastycznego jest wynikiem upostaciowania przez Szekspira psychologicznych motywacji bohaterów

- zachowanie łańcucha przyczynowo-skutkowego

- tematem są wielkie namiętności ludzi

- człowiek może sam o sobie decydować, a jego tragizm wynika z dokonywania niewłaściwych wyborów spowodowanych uleganiem własnym namiętnościom, spod wpływu których nie potrafi się wyzwolić lub z konfliktu bohaterów dążących do realizacji swych celów

- tragizm człowieka miotanego różnymi namiętnościami (psychologizm);

- pouczenie moralne

- imię głównego bohatera jest zamieszczone w tytule tragedii

- odwołanie do historii i swobodne jej modyfikowanie

Na czym polega tragizm Makbeta?

Był zwykłym rycerzem przestrzegającym honorowego kodeksu, a stał się przestępcą, królobójcą. Ale nie jest za to całkowicie odpowiedzialny. Jak w tragedii antycznej losami bohaterów antycznych kierowało Fatum, tak tu musi spełnić się przepowiednia wiedźm. Makbet nie popełniłby zbrodni, gdyby nie nieszczęsna wróżba. To czarownice rozbudziły w nim żądzę władzy. Po zabiciu Dunkana Makbeta dręczą wyrzuty sumienia:

"Mógłżeby cały ocean

Te krwawe ślady spłukać z mojej ręki?"

Zabił nie tylko króla Dunkana – kolejne zbrodnie stanowiły konsekwencję pierwszego mordu (chciał ukryć poprzednie czyny).

Po zabiciu Banka sumienie Makbeta budzi się jeszcze raz (gdy ukazuje mu się duch Banka). Skrupułów nie ma po wypowiedzeniu przez czarownice drugiej wróżby.

Do zbrodni popycha go też małżonka – to jej zamarzyły się zaszczyty, królowanie u boku męża.

Makbet wcale nie czuje się szczęśliwy z realizacji przepowiedni – z niepokojem oczekuje na dalszy ciąg zdarzeń i czuje się marionetką sterowaną przez dziwne, nieznane mu tryby świata. Mimo wysiłków (nieetycznych – to fakt) zmierzających do pozyskania władzy, Makbet znowu okazuje się ofiarą losu – z góry przysądzono mu karę za zbrodnię (śmierć). Nie nacieszył się więc długo królowaniem.

Porównaj cechy tragedii antycznej i dramatu szekspirowskiego.

Tragedia antyczna:

- FATUM, czyli bohaterowie tragedii są uwikłani w konflikt miedzy własnymi racjami a siłami wyższymi: losem, prawami historii, interesem społecznym, normami moralnymi, itp. O ich losie decyduje przeznaczenie

- KONFLIKT TRAGICZNY- konflikt racji (miłość i posłuszeństwo prawom boskim kolidują z racją stanu). Konflikt tragiczny polega na istnieniu przeciwstawnych, równorzędnych racji

- IRONIĘ TRAGICZNĄ - losy bohatera układają się tak, że popełnia on nieszczęśliwe zbłądzenie (Arystoteles). Bohater nie wie, że popełnia zbrodnię, lub czyn niegodny. Takie przeciwieństwo między samoświadomością bohatera a jego rzeczywistą sytuacją nazywamy właśnie ironię tragiczną.

- TRAGIZM - kategoria estetyczna. Wywołuje tę jakość szczególny sposób konstrukcji losów bohaterów, usytuowanych w konflikcie tragicznym. Bohater niezależnie od siły charakteru, szlachetnych intencji, sprowadza na siebie zgubę, śmierć lub klęskę swoich idei.

- BUDOWANIE TRWOGI -poprzez konflikt tragiczny i ironię tragiczną. Trwogę bowiem budzi tylko nieszczęście człowieka, który jest do nas podobny.

- POSTACIE są symbolami pewnych postaw, idei. Kreon to racja stanu, Antygona to religia i miłość do brata Starcie uczucia , rozumu i siły wyższej z wolnością człowieka (Antygona). Każda postać tragedii antycznej cierpi (Kreon, Antygona, Hajmon - syn Kreona i narzeczony Antygony).

Dramat szekspirowski:

- Jego twórczość odchodzi od klasycznych założeń dramatu

- brak jedności akcji, miejsca i czasu

- wielowątkowość

- BRAK FATUM - ludzkie namiętności, człowiek decyduje sam o sobie, jest targany sprzecznymi myślami i uczuciami

- silna psychologizacja postaci

- zachwianie decorum (dopasowania odpowiedniego języka do odpowiedniej treści)

- indywidualizacja języka

- elementy ludowe i fantastyczne

- wiele punktów kulminacyjnych (w Antyku był tylko jeden wieńczący cały dramat)

- stopniowanie napięcia

- wprowadzenie rozbudowanej scenografii (w Antyku były dopiero zaczątki)

- didaskalia (teksty poboczne - nowość)

- podział na akty i sceny

- ograniczenie roli chóru

- pojawienie się kobiet jako aktorek

- grano bez masek i koturnów, wprowadził także NISKICH aktorów

- przemieszane kategorie estetyczne, np. tragizm z liryzmem

- bohaterów cechował swoisty apsychologizm (zmienność i łatwość poddawania się skrajnie emocjonalnym stanom - od miłości do nienawiści, od wierności do zdrady)

- współbieżność losów ludzkich i historii.

- wprowadzenie zjawisk atmosferycznych (burze, chmury, wiatry i błyskawice)

- konstrukcja jego sztuk jest utrzymana w stylu tzw. dramatu elżbietańskiego

Renesans w malarstwie

W malarstwie renesansowym koncentrowano się przede wszystkim na konstrukcjach przestrzennych i przedstawieniu brył. Cenne były badania Masaccia i P. Uccella, dotyczące perspektywy linearnej, a także prace Piero Della Francesci nad barwami.

Perspektywa barwna była również przedmiotem zainteresowania Leonarda da Vinci. Rozwinął on malarstwo dzięki swojej pracy w XV wieku. Komponował on postacie w układzie symetrycznym, tak, że dało się je wpisać w trójkąt równoboczny. Jest autorem techniki "sfumato", czyli malowanie wyrazu twarzy, a nie jej konturów.

Renesansowe malarstwo czerpało swoje wzory z natury, którą bacznie obserwowano. Udoskonalono wtedy też sztukę portretowanie. Malowano ujęcia profilowe, a potem przedstawiano półpostacie. Wykorzystywano częstokroć tematykę religijną i mitologiczną, która była pretekstem do wypowiedzenia się na tematy współczesne. Eksperymentowano również z pejzażami, próbując malować przestrzeń trójwymiarową. Używano barw wyrazistych, nasyconych, kontrastujących, a także rozproszonych.

W Wenecji najbardziej rozwinął się kunszt stosowania odpowiednich barw i światłocieni. W malarstwie renesansowym zaczęto stosować farby olejne. Nowością było także zastosowanie płótna jako podkładu pod obraz. Renesans to także czas rozwoju sztuki malarstwa ściennego- fresków.

Za najważniejszych malarzy renesansowych uznaje się: Masaccia, P. Uccella, S. Botticellego, A. del Castagno D. Veneziano, B. Gozzoli, D. Ghirlandaio, Filippo Lippiego, Piero Della Francescę, Pinturicchia, Perugino, L. Signorelliego, A. Mantegnę, rodzinę Bellinich, V. Carpaccio, Giorgione'a oraz Tycjana. To właśnie ci włosi ukształtowali nowe tendencje i byli wzorami dla malarzy innych krajów.

Leonardo da Vinci z Mediolanu, Michał Anioł i Rafael Santi z Rzymu stanowią natomiast trójkę nie tylko malarzy, ale i wszechstronnych artystów, dzięki którym renesans mógł ukształtować się w pełni i osiągnąć doskonałość.

Rzeźba w renesansie

W renesansowej rzeźbie, która symbolicznie zaczyna się od konkursu, ustanowionego w 1401 roku, dotyczącego wykonania brązowych drzwi do katedry we Florencji. Wygrał go L. Ghilberti. Od tamtego czasu wznowiono odlewy z brązu.

Najczęściej jako budulca używano w renesansie kamienia, zwłaszcza marmuru. Powstawały rzeźby oderwane od tła i stanowiące samodzielne kreacje. Popularne było wykonywanie popiersi portretowych, posągów konnych, aktów i nagrobków przyściennych. Płaskorzeźb używano do celów dekoracyjnych i ornamentyki.

Wczesna rzeźba renesansowa jest prezentowana przez znakomitego florentczyka, Donatello. Jest on twórcą "Dawida" z 1430 roku, czyli pierwszego aktu rzeźbiarskiego, począwszy od starożytności. Jego dziełem jest także rzeźba Gattemalata na koniu (Padwa 1453 rok). Ważnymi i doniosłymi artystami w tej dziedzinie są też: M. da Fiesole, A. del Verrocchio, J. della Quercia, J. Sansovino oraz L. della Robbia. Ten ostatni jest innowatorem w technice glazurowania.

Michał Anioł stworzył wspaniałą rzeźbę "Pietę Watykańską" (1498-1500), "Dawida" (1501-1504) oraz "Mojżesza" (1513-1516). Jest on najwybitniejszym rzeźbiarzem, a jego dzieła są odzwierciedleniem ideałów renesansowej estetyki.

Udowodnij, że teksty twórców renesansowych są wyrazem troski o losy ojczyzny.

Pogarszająca się sytuacja w kraju; elekcja, obojętność wobec praw państwa, prywata wśród szlachty, chęć zdobycia bogactwa oraz powstający rys w strukturze rzeczpospolitej spowodowały iż poeci dostrzegający powagę sytuacji i zdający sobie sprawę, że sytuacja ta może doprowadzić do kryzysu w państwie zaczęli tworzyć utwory nawołujące do zerwania z panującą wówczas znieczulicą. Troski o losy ojczyzny zawierały dzieła tak wielkich poetów jak Jan Kochanowski, Mikołaj Rej, Piotr Skarga czy Andrzej Frycz – Modrzewski. Najwyższy poziom osiągnęły dzieła Andrzeja Frycza Modrzewskiego wprowadzające czytelnika w najistotniejsze sprawy, często bolesne, ukazujące skomplikowany splot problemów i ich złożoność. Modrzewski w celu „poprawy rzeczpospolitej” stworzył rewolucyjny program reform stanowiący najwyższe osiągnięcie polskiej myśli politycznej w dobie renesansu . Głosił on,że państwo powinno zapewnić obywatelom opiekę prawną oraz zabezpieczyć ludność przed wyzyskiem i krzywdą. Szczególną wagę przywiązywał do prawodawstwa, domagając się równości wszystkich obywateli wobec prawa sądowego. Frycz przedstawiał w nowoczesny sposób funkcję państwa od której żądał kontroli różnych dziedzin życia, domagał się wzmocnienia władzy królewskiej żeby ukrócić samowolę feudałów podkreślając jednocześnie iż król w Polsce powoływany jest z woli obywateli. Pisarz żądał ograniczenia wpływu duchowieństwa na program nauczania w szkołach a także udostępnienia nauki dla młodych mężczyzn we wszystkich stanach. Autor w zdecydowany sposób potępia niesprawiedliwą wojnę, lecz walkę w obronie zagrożonej ojczyzny uważa za obowiązek obywatelski. Kolejnym przejawem zainteresowania losami rzeczpospolitej jest „Pieśń o spustoszeniu Podola” Jana Kochanowskiego. Podmiot liryczny przedstawia sytuacje w jakiej znaleźli się Polacy po klęsce w wojnie z Tatarami. Wyraża swą rozpacz z powodu spustoszenia ziemi Padolskiej i pohańbienia tych, którzy dostali się w ręce pogan. Poeta stwierdza, że nadszedł czas by zebrać siły i stanąć do walki, lecz w tym celu szlachta musi porzucić swoje wygody i zaprzestać z biesiadami a zainwestowała pieniądze w wojsko i armię, Kochanowski tłumaczy iż należy reagować póki nie jest za późno i można jeszcze zmienić sytuację kraju. Nawołuje do narodu by zainwestowali w końcu w tarcze, broń, szable i zaczęli się bronić, o czym świadczą słowa: „Skujmy talerze na talery, skujmy A żołnierzowi pieniądze gotujmy! Inszy to darmo po drogach miotali, A my nie damy, bychmy wcale trwali” Kochanowski w pieśni V nawołuje by obudzić się i zacząć działać zamiast uciekać czy chować się, co możemy potwierdzić słowami: „Zetrzyj sen z oczu, a czuj w czas o sobie” Poeta w swym dziele przekonuje Podolan że z każdego niepowodzenia można wyciągnąć wnioski i zadbać o to, żeby było lepiej.

Zaprezentuj obrazy wsi polskiej w ujęciu różnych twórców renesansowych.

W polskiej literaturze renesansowej przedstawione zostały dwa odrębne ujęcia polskiej wsi.

Jedno z nich reprezentowali dwaj najwięksi polscy renesansowi twórcy Jan Kochanowski i Mikołaj Rej. W takich utworach jak Rejowski "Żywot człowieka poczciwego", Kochanowskiego "Pieśń świętojańska o Sobótce, "Na lipę", "Na dom w Czarnolesie". Są one obrazem polskiej wsi, prezentują jej sielankowy obraz i pokazują jak powinno wyglądać życie na wsi pełne spokoju i życia w pełnej harmonii z naturą. Drugie ujęcie renesansowe ujęcie wsi przedstawiające bardziej prawdziwy obraz polskiej wsi. Przedstawione jest tu bowiem prawdziwe życie chłopstwa na wsi realne, pełne konfliktów społecznych, niesprawiedliwego wyzysku chłopów pańszczyźnianych. Przykładami takich utworów są "Krótka rozprawa między Panem Wójtem a Plebanem" Mikołaja Reja, "Żeńcy" Szymona Szymonowica .

Piękno polskiej wsi opisywał Mikołaj Rej w "Żywocie człowieka poczciwego". Przedstawił on w drugiej księdze swego utworu ideał poczciwego szlachcica, w którym dominuje niezwykły spokój i życie w pełnej harmonii z otaczającym go światem. Doskonały szlachcic prowadzi spokojne życie bez większych konfliktów ze swoimi sąsiadami, ze swoim panem i prowadząc takie spokojne życie doczeka pięknej i równie spokojnej starości. Mikołaj Rej porównuje życie ludzkie do pór roku. Tak jak zmieniają się pory roku tak też powinno się zmieniać życie ludzkie. Wszystkie prace polowe powinno się wykonywać z miłością i ogromnym oddaniem. Każda pora roku rządzi się swymi własnymi prawami i wymaga odrębnego przygotowania. Wiosną trzeba posadzić nowe drzewa i krzewy, trzeba obcinać i szczepić nowe drzewa, poprzycinać stare gałęzie. Lato przynosi czas wielkiej radości z piękna które udało się osiągnąć, można radować się widokiem owoców które przyniosą jesienią bogaty plon. Dobrze prowadzone gospodarstwo potrafi zaspokoić wszystkie potrzeby mieszkańców wsi. Chłopi mogą cieszyć się tym co sami sobie wyhodowali: owocami, warzywami, mięsem jajkami. Rej, nawet w na pozór nieproduktywnej zimie umie znaleźć coś dobrego. Twierdzi on bowiem, że zimą właśnie może spędzać miło czas ze swymi przyjaciółmi, może polować albo łowić ryby w zamarzniętych stawach i rzekach a potem przezywać pełne pogody wieczorne biesiadowanie.

"Krótka rozprawa ....." Mikołaja Reja ma już zdecydowanie inny charakter nie jest już on aż tak sielankowy, pełen jest obiektywizmu a nawet realizmu. Los chłopa zobrazowany w tym utworze jest niezwykle trudny i smutny. Przypomina Rej wyzyskiwanie chłopów przez szlachciców. Wspomina nieustanne podnoszenie czynszów i zwiększanie pańszczyzny.

Obraz wsi przedstawia również drugi renesansowy polski poeta Jan Kochanowski. Jest to równie pogodny obraz polskiej wsi jaki spotkaliśmy już w twórczości Reja. Szczególnie widoczne jest to w utworze pod tytułem "Pieśń świętojańska o Sobótce".

Jest to cykl pieśni dwunastu panien , które głoszą chwałę poezji, śpiewu, tańca, radosnego śmiechu i przede wszystkim szczęśliwego przebywania na wsi. Na wsi odnaleźć można bowiem wszelkie potrzebne człowiekowi szczęście. Pożywienie, piękno oraz wolność. Spędzanie czasu na wsi jest o wiele bezpieczniejsze niż podjęcie jakiegokolwiek innego zawodu żołnierza czy marynarza.

Pochwałę życia na wsi odnajdziemy również w takich utworach jak na przykład "Na lipę" czy "Na dom w Czarnolesie". We fraszce "Na lipę" chwali Kochanowski spokojne wiejskie życie, otaczająca natura stanowi ukojenie dla człowieka i jest dla niego również tym co zabezpiecza jego los i byt.

Natomiast we fraszce " Na dom..." przekazuje Kochanowski swym czytelnikom głęboką i uniwersalną prawdę o Boskiej opiece nad każdym ludzkim życiem. Życiem przepełnionym prostotą, dobrym zdrowiem, czystym sumieniem i spokojnym bytowaniem w swoim własnym gnieździe ojczystym", żadne bogactwa nie są w stanie z tym konkurować.

Szymon Szymonowic w "Żeńcach" ukazuje wieś w dwóch aspektach. Pierwszy przedstawia wieś jako miejsce realizacji dwóch różnych bytów. Wspaniałego i bogatego życia starosty i nędznego życia chłopów. Między chłopem a starostą istnieje bowiem konflikt interesów. Chłop powinien być staroście we wszystkim posłuszny, powiadamiać go o wszystkim, co chce zrobić i kiedy chce zrobić. Starosta jest natomiast pod każdym względem wolny i sam może całkowicie o sobie decydować. Chłop pańszczyźniany narażony jest na wielkie często i fizyczne cierpienie. Bywa że jest głodny i nieszczęśliwy...

Tak różne przedstawienie wsi związane jest oczywiście z funkcją literatury jaką musiała ona pełnić oraz z wzorcami jakie ona reprezentuje. Wzór pięknego sielskiego życia potrzebny był do tego aby ukazywać piękno rodzinnego kraju, piękno ojczyzny w której żyli Polacy. Aby konstruować wzorce godne naśladowania, które byłyby przykładem dla wszystkich mieszkańców naszego kraju. Pozwalałyby uczyć miłości do otaczającego świata, przyrody, pogodnego życia i traktowania z szacunkiem żyjącego obok drugiego człowieka, be względu na to kim by on był. Renesansowych twórców zachwycał bowiem człowiek jego wielkie możliwości i godność jaką powinien on być otoczony. Sielankowy obraz, do którego tak często nawiązywali polscy renesansowi twórcy poprzez swój poetycki obraz miał wzywać do przemian mających na celu poprawę losu tych, którym powodziło się najgorzej i najtrudniej było im żyć. W taki też sposób literatura odrodzenia spełniała ona swoje parenetyczne cele.

Przedstaw "Treny" Kochanowskiego jako wyraz ojcowskiego bólu i kryzysu światopoglądowego poety.

Jan Kochanowski poświęcił "Treny" jego zmarłej córce Urszuli. Są to utwory wyjątkowe, których tematem jest osobiste uczucie, rozpacz i ból po stracie ukochanej Urszulki. Jej dzieciństwo nie trwało długo, odeszła przed ukończeniem trzeciego roku życia. Po raz pierwszy w literaturze bohaterem trenu, osobą głęboko opłakiwaną jest dziecko, nie zaś polityk czy słynny wódz. Bohaterką jest nie tylko Urszulka, częściej tematem "Trenów" stają się uczucia ojca, jego żal, bunt, zachwianie wiary w Boga, wreszcie uspokojenie. Kochanowski wspomina dziewczynkę jako radosna osóbkę, która wniosła do domu rodzinnego wiele szczęścia. Po jej śmierci dom opustoszał, pogrążył się w rozpaczy. Poeta porównuje Urszulkę do oliwki, która została przedwcześnie ścięta przez ogrodnika. Podkreśla w ten sposób, że córka odeszła za szybko, miała być "spadkobierczynią lutni", czyli talentu poetyckiego Kochanowskiego, nazywa ją słowiańską Safoną.

Pierwsze treny zawierają usprawiedliwienie ojca, który musi wyrazić swój smutek. Następne treny ukazują narastanie cierpienia. "Treny" IX i X są wyrazem buntu przeciwko Bogu, podają w wątpliwość sens całego życia. W "Trenie XIX" pojawia się zmarła matka poety z Urszulką na rękach, przemawia do rozumu syna, tłumaczy, że Urszulka poprzez przedwczesna śmierć uniknęła wielu ziemskich cierpień. "Tren XIX" przynosi uspokojenie i pogodzenie się z losem. Matka Kochanowskiego mówi: "Ludzkie przygody, ludzkie noś". "Treny" staja się uniwersalnym poematem o cierpieniu, kryzysie światopoglądowym. Kochanowski porównuje Urszulkę do delikatnego ptaszka, który miał być wspaniałym śpiewakiem. Czule zwraca się do zmarłego dziecka: "wdzięczna szczebiotko droga ! ". Rozpamiętuje swój żal, wzmagany za każdym razem, gdy spogląda na ubrania dziewczynki. "Gdziekolwiek jest, jeśliś jest- prosi poeta. Prosi o ukazanie się we śnie, jako cień lub mara, byleby ucieszyć serce ojca i zapewnić, że gdzieś jednak żyje. Nie ma żadnej nadziei na to, że córka obudzi się ze "snu żelaznego". "Tren VIII" jest opisem pustki wewnętrznej, której podmiot liryczny nie jest w stanie wypełnić. Uczucie tęsknoty potęgują wszelkie wspomnienia związane z Urszulką. Kochanowski zwątpił w prawdy głoszone przez Kościół, całkowicie pogrążył się w bólu. Recepty stoików również okazały się niemożliwe do realizacji. Kryzys sprawił, ze poeta okazał się taki sam jak ludzie prości, przeżywający nieszczęście. Zrozpaczony ojciec poddał weryfikacji swoje dotychczasowe poglądy, odczuł bezsilność wobec faktu utraty bliskiej osoby. Uczucia okazały się być silniejsze od argumentów rozumu. Zdrowy rozsądek nakazywał pogodzenie się z rzeczywistością.

"Treny" są pomnikiem życia rodzinnego i miłości ojca do dziecka, poematem o kryzysie ideowym twórcy- myśliciela, stającego wobec problematyki życia i śmierci. Są ukoronowaniem liryki osobistej Jana Kochanowskiego.

Przedstaw wizerunek szlachcica - ziemianina, ukazany w twórczości M. Reja i J. Kochanowskiego.

By móc w pełni odpowiedzieć na zadanie w temacie pytanie, powinniśmy uświadomić sobie w jakiej epoce historycznej, literackiej tworzyli najbardziej znani poeci i twórcy - chodzi o Jana Kochanowskiego i Mikołaja Reja. Oczywiście obaj żyli i tworzyli w czasie renesansu, zastępcza nazwa to odrodzenie. Okres ten był inspirowany był odradzającą się sztuką i kulturą antyczną. Główne hasła tej epoki to antropocentryzm i humanizm. W centrum zainteresowania twórców stał człowiek. Renesans był całkowitym przeciwstawieniem się epoce średniowiecza i jej idei teocentrycznej (Bóg w centrum zainteresowania). Dla odrodzenia najważniejszy był człowiek.

Obaj wymienieni twórcy czasów renesansu nie tylko są najbardziej znanymi, ale również najbardziej uzdolnionymi tej epoki. Człowiek stał w centrum zainteresowania tych twórców, widać to na przykładzie ich poezji. Oczywiście ważne były dla nich również najważniejsze hasła polskiego odrodzenia.

Pierwszy z nich - Mikołaj Rej - wywodził się ze szlacheckiej rodziny, przyszedł na świat w Żurawinie. Uważany jest on za genialnego samouka, gdyż większość umiejętności zdobył za sprawą własnej nauki. W swoim najbardziej znanym dziele przedstawia nam obraz idealnego szlachcica, wzorcowego ziemianina. Ideał ten znajduje się w dziele noszącym tytuł "Żywot człowieka poczciwego". Rej opisuje szlachcica, którego nakazuje naśladować. Ten wzór, ideał szlachcica opiera się między innymi na tym, że człowiek taki musi w swoim życiu potrafić zachować we wszystkim co robi "złoty środek". Autor opowiada czytelnikowi kolejno lata dzieciństwa, młodości, dorosłość, a na końcu wiek podeszły głównego bohatera. Musi on żyć i umieć cieszyć się z kontaktu z naturą, przyrodą. Powinien nie zapominać z jakiej rodziny i warstwy społecznej pochodzi. Idealny szlachcic i ziemianin powinien potrafić dbać o swoje dobra materialne. Praca, według Mikołaja Reja, nie jest żadną karą, ale powinna być traktowana z szacunkiem jej należnym, gdyż dzięki niej człowiek może zbierać plony i doznawać satysfakcji. Człowiek powinien żyć w harmonii z przyrodą, naturą, a nie działać na jej niekorzyść. Musi nauczyć się i podporządkować zmieniającemu się cyklowi pór roku.

Innym ważnym utworem poety jest - "Krótka rozprawa między trzema osobami Panem, Wójtem i Plebanem". Rej opisuje w niej ludzie wady, zachowania godne nagany. Pojawia się tutaj krytyka kleru, jako ludzi leniwych, zachłannych, zakłamanych, lekceważących i zaniedbujących swoje obowiązki. Autor potępia również zachowanie szlachciców, jako ludzi, którzy dbają jedynie o swoje interesy i majątki, a nie o losy państwa. Godny naśladowania obywatel to prawdziwy patriota.

Innym, może nawet najważniejszym, pisarzem czasów renesansu jest Jan Kochanowski. Był on człowiekiem niezwykle wykształconym, studiował w wielu miejscach Europy. Jego programowymi utworami, w którym zawierają się ideały człowieka renesansu to między innymi: "Chcemy być radzi...", "Pieśń o cnocie", czy "Serce rośnie patrząc na te czasy ...".

Motyw "non omnis moriar" w tworczości J. K.

Motyw "non omnis moriar" pochodzi z ody wybitnego antycznego twórcy Horacego. Starożytny poeta zawał w nim wiarę w nieśmiertelność swych dzieł. Przez to wyraził także wiarę w nieśmiertelność także i siebie, czyli poety. Wieczność twórcy zapewniają mu bowiem jego dzieła, które przetrwać mogą w umysłach potomnych. Do horacjańskiego motywu "non omnis moriar" poeci i pisarze różnych epok sięgali wielokrotnie. Przykładem jego ponownego "wykorzystania" jest fraszka Jana Kochanowskiego pod tytułem "Ku muzom" oraz wiersz Juliana Tuwima pod tytułem "Do Losu". W obu utworach widać wyraźne odwołania do horacjańskiej ody.

Utwór Kochanowskiego to fraszka, która w zwięzły sposób traktuje o istotnym motywie nieśmiertelności poety. Podmiot liryczny można w utworze utożsamiać z autorem. Kochanowski w swym utworze nawiązuje do antycznego Olimpu, przywołuje postacie muz, które sprawowały opiekę nad poezją. To właśnie one dawały poetom natchnienie, sprawiały że spod ich piór wychodziły piękne strofy. Muzy są także adresatkami apostrofy, która rozpoczyna fraszkę. Podmiot liryczny wie, że mogą zapewnić mu nieśmiertelność dając natchnienie. Autor z całą powaga traktuje swą poetycka misję. Dostrzegając piękno życia na ziemi, dba jednocześnie aby zapewnić sobie sławę u potomnych czyli najwyższy miernik poetyckiej twórczości.